ECONOMIE B
0. Inleiding economie B
• Idee van minimale staat
o Volledig ongereguleerde economie kan niet goed werken
§ Natuurlijke anarchie
§ Overheid als sociaal contract
o Nood aan minimale staat
§ Eigendomsrechten, contractwetgeving, rechtshandhaving
§ Geen verdere overheidsinmenging nodig?
• Marktefficiëntie
o Vraagcurve
§ Marginale bereidheid tot betalen curve (MBTB)
o Aanbodcurve
§ MK-curve
o Stel Q2, P2 à CS en PS?
§ Welvaartsverlies
§ Maar, Invisible hand!
o Marktevenwicht P* en Q*
§ MBTB = MK = P
§ CS + PS = TS maximaal
• Markten en pareto-efficiëntie
o Handel
§ Marktpartijen beschikken over goederen
§ Kunnen deze goederen ruilen
§ Ruil is vrijwillig
§ à Marktpartijen ruilen enkel als ze er beiden op vooruit gaan
§ Handel zorgt voor Pareto-verbeteringen
o Voorbeeld: Bertel en Stijn
§ Bertel: heeft enkel brood ter beschikking à nut = 10, maar heeft dorst
§ Stijn: heeft enkel water ter beschikking à nut = 10, maar heeft honger
§ Ruilhandel
à Bertel geeft brood en ontvangt water
à Stijn geeft water en ontvangt brood
à Analyse van Pareto-efficiëntie à ‘Paretogrens’ (PMG)
o Alle punten op de paretogrens zijn maximale nutsniveaus
o b is een Pareto-verbetering t.o.v. a maar niet t.o.v. c
o Er zijn veel Pareto-efficiënte punten, die zijn niet Pareto vergelijkbaar. Vergelijk b
en d…
SAMENVATTING ECONOMIE B 1
,• 3 taken van de overheid
o Allocatie (totale welvaart)
§ Marktfaling (H18-20)
§ Overheidsfaling (H22)
§ Belastingen (H7&23)
o Distributie (verdeling van welvaart)
§ Ongelijkheid en herverdeling (H21)
o Stabilisatie
19. Externe effecten
19.0 Inleiding
• Externe effecten
o “Wanneer het handelen van de ene persoon gevolgen heeft voor het
welvaartsniveau van minstens één andere persoon, zonder dat er vergoeding of
compensatie tegenover staat”
o Problemen
§ Leiden tot welvaartsverlies (allocatief probleem)
§ Eigendomsrechten slecht omschreven
§ Telkens andere mensen (derden) ondervinden effect op hun nutsniveau
o Positief <-> negatief
Positieve externe effecten Negatieve externe effecten
Externe baten Externe kosten
Positieve externaliteiten Negatieve externaliteiten
MBTB bevat niet alle baten… MK bevat niet alle kosten…
• 2 manieren om externaliteiten te analyseren
o Pigou: (negatieve) externaliteit in een markt
§ Vervuiling door productie van een product levert externaliteit op
§ Externaliteit zorgt voor welvaartsverlies
§ ‘Maatschappelijke’ kostprijs van een product is hoger dan de ‘private’
kostprijs. Niet alle kosten verrekend in de private prijs
§ Doordat eigendomsrechten op het milieu niet goed zijn omschreven
o Een ‘markt’ voor de externaliteit
§ Schadeveroorzakers (vervuilers) versus schadelijders (gedupeerden)
§ Voorbeeld milieuvervuiling: Reductiekosten en Externe kosten
§ ‘Optimaal niveau van vervuiling’
19.1 Negatieve externe effecten
• Productie van product à uitstoot
o Bv. lozing afvalwater in rivier, geurhinder, lawaai, CO2-uitstoot …
o à Marginale externe kosten (MEK) (EUR)
• Private kost
o Private aanbodcurve Aprivaat (=MK)
o Enkel productiekosten (lonen, grondstoffen …)
SAMENVATTING ECONOMIE B 2
,• Maatschappelijke/sociale kost
o Aanbodcurve Asociaal (MK+MEK)
o Alle kosten voor de samenleving: privaat + extern
• MEK
o Marginale externe kost
o MEK = TEK’ (afgeleide van totale externe kosten)
o Verloop
§ Hangt af van probleem
à CO2 uitstoot: elke ton uitstoot leidt tot zelfde bijkomende schade
à constante MEK
à Nachtvluchten over een woonwijk
∆ Eerste vlucht is een ‘beetje lastig’
∆ Tiende vlucht in dezelfde nacht is ‘heel lastig’
o Oppervlakte onder MEK = TEK
o MEK kan constant zijn, maar ook stijgend (vergelijk Q1 en Q2)
o MEK = verticale afstand tussen Aprivaat en Asociaal
o TEK = oppervlakte tussen Aprivaat en Asociaal
o Opmerkingen
§ Eenheden tussen Qoptimum en Qmarkt
à Extra welvaart (+A)
à Extra TEK (-A -B)
à à Gevolg = -B = welvaartsverlies bij Qmarkt
§ Eenheden tussen Qmarkt en Qoptimum: MBTB < MK+MEK
SAMENVATTING ECONOMIE B 3
, • Marktfaling samenvatting
o Privaat marktevenwicht Qmarkt
§ MBTB < TEK (=MK + MEK)
§ Niet het ‘maatschappelijk wenselijke evenwicht’
§ Allocatieprobleem, marktfaling, allocatieve inefficiëntie
o Eenheden tussen Qoptimum en Qmarkt
§ TEK: vierhoek A+B
§ CS en PS: driehoek A
§ Dus: welvaartsverlies: driehoek B
o Bij Qoptimum
§ MBTB = MK+MEK
§ Merk op! Vervuiling is niet gelijk aan 0!
o Hoe moeten we Qoptimum bereiken?
§ Pigouviaanse belasting
à Belastingtarief = MEK in Qoptimum
∆ Bv. vliegen met het vliegtuig heeft marginale externe kost
van 2 euro per km in Qoptimum à belastingtarief van 2 euro
per km opleggen
à à Hogere kost voor bedrijf (MK + taks) à doorrekenen aan
klanten
∆ ‘Internalisering van de externe kost’
∆ Zorgt dat een ‘juiste’ prijs wordt gerealiseerd
∆ P = MK + MEK
Pigouviaanse belasting: Tarief = MEK in Qoptimum
(=dubbele pijl)
à Aanbodprivaat schuift naar boven
Rechthoek = belastinginkomsten voor de
overheid
SAMENVATTING ECONOMIE B 4
0. Inleiding economie B
• Idee van minimale staat
o Volledig ongereguleerde economie kan niet goed werken
§ Natuurlijke anarchie
§ Overheid als sociaal contract
o Nood aan minimale staat
§ Eigendomsrechten, contractwetgeving, rechtshandhaving
§ Geen verdere overheidsinmenging nodig?
• Marktefficiëntie
o Vraagcurve
§ Marginale bereidheid tot betalen curve (MBTB)
o Aanbodcurve
§ MK-curve
o Stel Q2, P2 à CS en PS?
§ Welvaartsverlies
§ Maar, Invisible hand!
o Marktevenwicht P* en Q*
§ MBTB = MK = P
§ CS + PS = TS maximaal
• Markten en pareto-efficiëntie
o Handel
§ Marktpartijen beschikken over goederen
§ Kunnen deze goederen ruilen
§ Ruil is vrijwillig
§ à Marktpartijen ruilen enkel als ze er beiden op vooruit gaan
§ Handel zorgt voor Pareto-verbeteringen
o Voorbeeld: Bertel en Stijn
§ Bertel: heeft enkel brood ter beschikking à nut = 10, maar heeft dorst
§ Stijn: heeft enkel water ter beschikking à nut = 10, maar heeft honger
§ Ruilhandel
à Bertel geeft brood en ontvangt water
à Stijn geeft water en ontvangt brood
à Analyse van Pareto-efficiëntie à ‘Paretogrens’ (PMG)
o Alle punten op de paretogrens zijn maximale nutsniveaus
o b is een Pareto-verbetering t.o.v. a maar niet t.o.v. c
o Er zijn veel Pareto-efficiënte punten, die zijn niet Pareto vergelijkbaar. Vergelijk b
en d…
SAMENVATTING ECONOMIE B 1
,• 3 taken van de overheid
o Allocatie (totale welvaart)
§ Marktfaling (H18-20)
§ Overheidsfaling (H22)
§ Belastingen (H7&23)
o Distributie (verdeling van welvaart)
§ Ongelijkheid en herverdeling (H21)
o Stabilisatie
19. Externe effecten
19.0 Inleiding
• Externe effecten
o “Wanneer het handelen van de ene persoon gevolgen heeft voor het
welvaartsniveau van minstens één andere persoon, zonder dat er vergoeding of
compensatie tegenover staat”
o Problemen
§ Leiden tot welvaartsverlies (allocatief probleem)
§ Eigendomsrechten slecht omschreven
§ Telkens andere mensen (derden) ondervinden effect op hun nutsniveau
o Positief <-> negatief
Positieve externe effecten Negatieve externe effecten
Externe baten Externe kosten
Positieve externaliteiten Negatieve externaliteiten
MBTB bevat niet alle baten… MK bevat niet alle kosten…
• 2 manieren om externaliteiten te analyseren
o Pigou: (negatieve) externaliteit in een markt
§ Vervuiling door productie van een product levert externaliteit op
§ Externaliteit zorgt voor welvaartsverlies
§ ‘Maatschappelijke’ kostprijs van een product is hoger dan de ‘private’
kostprijs. Niet alle kosten verrekend in de private prijs
§ Doordat eigendomsrechten op het milieu niet goed zijn omschreven
o Een ‘markt’ voor de externaliteit
§ Schadeveroorzakers (vervuilers) versus schadelijders (gedupeerden)
§ Voorbeeld milieuvervuiling: Reductiekosten en Externe kosten
§ ‘Optimaal niveau van vervuiling’
19.1 Negatieve externe effecten
• Productie van product à uitstoot
o Bv. lozing afvalwater in rivier, geurhinder, lawaai, CO2-uitstoot …
o à Marginale externe kosten (MEK) (EUR)
• Private kost
o Private aanbodcurve Aprivaat (=MK)
o Enkel productiekosten (lonen, grondstoffen …)
SAMENVATTING ECONOMIE B 2
,• Maatschappelijke/sociale kost
o Aanbodcurve Asociaal (MK+MEK)
o Alle kosten voor de samenleving: privaat + extern
• MEK
o Marginale externe kost
o MEK = TEK’ (afgeleide van totale externe kosten)
o Verloop
§ Hangt af van probleem
à CO2 uitstoot: elke ton uitstoot leidt tot zelfde bijkomende schade
à constante MEK
à Nachtvluchten over een woonwijk
∆ Eerste vlucht is een ‘beetje lastig’
∆ Tiende vlucht in dezelfde nacht is ‘heel lastig’
o Oppervlakte onder MEK = TEK
o MEK kan constant zijn, maar ook stijgend (vergelijk Q1 en Q2)
o MEK = verticale afstand tussen Aprivaat en Asociaal
o TEK = oppervlakte tussen Aprivaat en Asociaal
o Opmerkingen
§ Eenheden tussen Qoptimum en Qmarkt
à Extra welvaart (+A)
à Extra TEK (-A -B)
à à Gevolg = -B = welvaartsverlies bij Qmarkt
§ Eenheden tussen Qmarkt en Qoptimum: MBTB < MK+MEK
SAMENVATTING ECONOMIE B 3
, • Marktfaling samenvatting
o Privaat marktevenwicht Qmarkt
§ MBTB < TEK (=MK + MEK)
§ Niet het ‘maatschappelijk wenselijke evenwicht’
§ Allocatieprobleem, marktfaling, allocatieve inefficiëntie
o Eenheden tussen Qoptimum en Qmarkt
§ TEK: vierhoek A+B
§ CS en PS: driehoek A
§ Dus: welvaartsverlies: driehoek B
o Bij Qoptimum
§ MBTB = MK+MEK
§ Merk op! Vervuiling is niet gelijk aan 0!
o Hoe moeten we Qoptimum bereiken?
§ Pigouviaanse belasting
à Belastingtarief = MEK in Qoptimum
∆ Bv. vliegen met het vliegtuig heeft marginale externe kost
van 2 euro per km in Qoptimum à belastingtarief van 2 euro
per km opleggen
à à Hogere kost voor bedrijf (MK + taks) à doorrekenen aan
klanten
∆ ‘Internalisering van de externe kost’
∆ Zorgt dat een ‘juiste’ prijs wordt gerealiseerd
∆ P = MK + MEK
Pigouviaanse belasting: Tarief = MEK in Qoptimum
(=dubbele pijl)
à Aanbodprivaat schuift naar boven
Rechthoek = belastinginkomsten voor de
overheid
SAMENVATTING ECONOMIE B 4
