`BASISBEGRIPPEN EN CENTRALE THEMA’S GR
DE GRONDWET
BETEKENIS EN FUNCTIES
Invloed amerikaanse revolutie/ franse revolutie
Declaration of independence / onafhankelijkheidsverklaring VS : Thomas Jefferson
déclaration des de l’homme et du citoyen/ verklaring rechten van de mens en de burger : Franse nationale
grondwetgevende vergadering
ook inspiratie charters en keuren : machtstrijd vorst – kerk bv charter van kortenberg / plakkaat der
verlatinghe
FUNCTIES
1.DEMOCRATISCHE ORGANISATIE VAN DE OVERHEIDSMACHT
Positieve functie : grondwet brengt overheid tot stand : constitutioneel recht
GW = primaire rechtsbron rechtssysteem
Totstandkoming /geldigheid rechtsnormen
Instemming van de regeerden
Gebaseerd op volkssoevereiniteit ; hoogste macht heerst bij het volk
2.BEPERKEN OVERHEIDSMACHT
Negatief karater : principe gematigd bestuur en bestrijden willekeur
Machtsmisbruik tegengaan en vrijheid burgers beschermen
Technieken
1.Verdelen overheidsmacht tussen diverse ambten , instellingen,organen
2.Inperken overheidsmacht door verankeren fundamentele rechten en vrijheden
Inspiratie : Montesquieu “de l’esprit des lois” enn locke “ two treatises of government”
2.1 MACHTENSCHEIDING
Macht verspreiden entiteiten en organen
1
, .Horizontale/functionele machtenscheiding Verticale/ territoriale machtenscheiding
De verschillende taken en bevoegdheiden van de Bevoegdheid van de ovrheid te spreiden over
overheid kunnen binnen één en hetzelfde verschillende territoriaal omschreven
overheidsverband aan verschillende ambten overheidsverbanden :
/organen toebedeeld gemeente,provincie,gewest,gemeenschap,staat,unie
Trias politica : 3 overheidsfuncties Gelaagde rechtsorden
(wetgevende,uitvoerende,rechterlijke) – Verdeling taken
montesquieu lokale,regionale,internationale,supernationale
niveaus
Gevaar willekeur minimaliseren
1 persoon : tirranie Constitionele technieken
Absolute machtenscheiding Federalisme : spreiding bevoegdheden tussen
zuivere afbakening , elk afzonderlijk aan 3 verschillende autonome rechtsords
volledige onafhankelijke organen bv. FR
(afzonderlijkek administratieve rechtscolleges Decentralisatie : centrale overheid kent bepaalde
bevoegd voor bestuursgeschillen) taken toe aan ondergeschikte besturen
Verbod rechterlijke
grondwettigheidscontrole van wetten
Constitutioneel pluralisme
Evenwicht tussen machten tot stand brengen
Machtsmibruik
Doel : voorkomen machtsconcentratie => controle Democratisch gehalte besluitvorming
“checks and balances” versterken
Vrijheid individu waarborgen Subsidiariteitsbeginsel : hogere overheid moet zich
niet inlaten met taken die ook door lagere instanties
kunnen worden afgehandeld
voordeel
Arbeidsspecialisatie + functionele specialisatie :
ZUIVER
VS FR
Jurisdictioneel jurisdictioneeel
dualisme :naast monisme :gewone
elkaar bestaan van rechteris bevoegd voor
verschillende types geschillen tussen
van rechtscolleges bestuur en rechter
Common law : wetgever & regering :
2
, uitvoerende macht & vrijheid en gelijkheid
democratische
wetgever bedreiging rechtspraak : promotie
individuele vrijheid partiuliere belangen
boven algemeen
bela,g
JAMES MADISON
voornaamste auteur GW VS +Verdediging VS
2.2 VERANKERING RECHTEN EN VRIJHEDEN
Locke : life, liberty, property (3 onvervreembare rechten)
Rechten overheid beschermen
Bill of right : individuele grondrecht
Blijde inkomst van brabant : vrijheid meningsuiting parlementsleden + geen belasting zonder instemmen
gewesten & gemeenschapppen
Magna Carta : recht op persoonlijke vrijheid
Inhoudelijke beperken overheidsmacht :afscherming persoonlijke vrijheid tegen de overheid
Sociaaleconomische grondrecht : rechten die de overheid verplichten om bepaalde beslissingen te nemen
3.OVERIGE FUNCTIES
Grondwet-natievorming
Programmatorische functie : doelstellingen die de staat moet nastreven bv. Materiele elijkheid/bescherming
leefmilieu
Grondwet als maatschappelijk contract
Waarom onderwerpt het individu zich ah overheidsgezag?
u Hobbes : eigenbelang (staatsgezag onbeperkt)
3
, u Locke : begrensde overheidsmacht
GW IN MATERIELE EN FORMELE ZIN
Formele zin Materiele zin
Bijzonder gezag Gewoontes en praktijken
(geschreven/ongeschreven)
1. Bijzondere wijze wjzigen
2. Hierarchische hoogste rechtsregel binnen
een systeem
BELANGRIJKE CLASSIFICATIES
1.GRONDWET EN DEMOCRATIEVORM
Directe democratie : burgers nemen rechtsreeks deel ad besluitvorming bv. Townmeetings/volksvergadering
geneve
Representatieve/indirecte democratie : burgers nemen niet deel ad besluitvorming,maar kiezen
vertegenwoordigers die de politieke beslissingen nemen
Voordelen : professionalisering vd politiek + geen dagelijkse bezighouding burgers
Nadelen volgens MADISON : wanbestuur meerderheid tegengaan + betrokkenheid gewone burger
daalt
Meerderheidsdemocratie : meerderheid beslist
Voordelen : stem burger heeft en gelijkgewicht + stem kiezer krijgt gelijke kans om politieke
beslissingen te beinvloeden
Bijzondere meerderheid : minderheid weegt waarder dppr
Consensus/pacificatiedemocratie
Democratische legitimiteit gebaseerd op consensus tussen de verschillende segmenten in de samenleving
2.GRONDWET EN REGERINGSVORM
Parlementair systeem (ENG) Presidentieel systeem(VS)
Regering samengesteld uit politieke verantwoording President afzonderlijk verkozen : geen deel uit van
verschuldigd aan meerderheid parlement het parlement en geen verantwoording
Staatshoofd (ceremonieel) : onschendbaar en
4
DE GRONDWET
BETEKENIS EN FUNCTIES
Invloed amerikaanse revolutie/ franse revolutie
Declaration of independence / onafhankelijkheidsverklaring VS : Thomas Jefferson
déclaration des de l’homme et du citoyen/ verklaring rechten van de mens en de burger : Franse nationale
grondwetgevende vergadering
ook inspiratie charters en keuren : machtstrijd vorst – kerk bv charter van kortenberg / plakkaat der
verlatinghe
FUNCTIES
1.DEMOCRATISCHE ORGANISATIE VAN DE OVERHEIDSMACHT
Positieve functie : grondwet brengt overheid tot stand : constitutioneel recht
GW = primaire rechtsbron rechtssysteem
Totstandkoming /geldigheid rechtsnormen
Instemming van de regeerden
Gebaseerd op volkssoevereiniteit ; hoogste macht heerst bij het volk
2.BEPERKEN OVERHEIDSMACHT
Negatief karater : principe gematigd bestuur en bestrijden willekeur
Machtsmisbruik tegengaan en vrijheid burgers beschermen
Technieken
1.Verdelen overheidsmacht tussen diverse ambten , instellingen,organen
2.Inperken overheidsmacht door verankeren fundamentele rechten en vrijheden
Inspiratie : Montesquieu “de l’esprit des lois” enn locke “ two treatises of government”
2.1 MACHTENSCHEIDING
Macht verspreiden entiteiten en organen
1
, .Horizontale/functionele machtenscheiding Verticale/ territoriale machtenscheiding
De verschillende taken en bevoegdheiden van de Bevoegdheid van de ovrheid te spreiden over
overheid kunnen binnen één en hetzelfde verschillende territoriaal omschreven
overheidsverband aan verschillende ambten overheidsverbanden :
/organen toebedeeld gemeente,provincie,gewest,gemeenschap,staat,unie
Trias politica : 3 overheidsfuncties Gelaagde rechtsorden
(wetgevende,uitvoerende,rechterlijke) – Verdeling taken
montesquieu lokale,regionale,internationale,supernationale
niveaus
Gevaar willekeur minimaliseren
1 persoon : tirranie Constitionele technieken
Absolute machtenscheiding Federalisme : spreiding bevoegdheden tussen
zuivere afbakening , elk afzonderlijk aan 3 verschillende autonome rechtsords
volledige onafhankelijke organen bv. FR
(afzonderlijkek administratieve rechtscolleges Decentralisatie : centrale overheid kent bepaalde
bevoegd voor bestuursgeschillen) taken toe aan ondergeschikte besturen
Verbod rechterlijke
grondwettigheidscontrole van wetten
Constitutioneel pluralisme
Evenwicht tussen machten tot stand brengen
Machtsmibruik
Doel : voorkomen machtsconcentratie => controle Democratisch gehalte besluitvorming
“checks and balances” versterken
Vrijheid individu waarborgen Subsidiariteitsbeginsel : hogere overheid moet zich
niet inlaten met taken die ook door lagere instanties
kunnen worden afgehandeld
voordeel
Arbeidsspecialisatie + functionele specialisatie :
ZUIVER
VS FR
Jurisdictioneel jurisdictioneeel
dualisme :naast monisme :gewone
elkaar bestaan van rechteris bevoegd voor
verschillende types geschillen tussen
van rechtscolleges bestuur en rechter
Common law : wetgever & regering :
2
, uitvoerende macht & vrijheid en gelijkheid
democratische
wetgever bedreiging rechtspraak : promotie
individuele vrijheid partiuliere belangen
boven algemeen
bela,g
JAMES MADISON
voornaamste auteur GW VS +Verdediging VS
2.2 VERANKERING RECHTEN EN VRIJHEDEN
Locke : life, liberty, property (3 onvervreembare rechten)
Rechten overheid beschermen
Bill of right : individuele grondrecht
Blijde inkomst van brabant : vrijheid meningsuiting parlementsleden + geen belasting zonder instemmen
gewesten & gemeenschapppen
Magna Carta : recht op persoonlijke vrijheid
Inhoudelijke beperken overheidsmacht :afscherming persoonlijke vrijheid tegen de overheid
Sociaaleconomische grondrecht : rechten die de overheid verplichten om bepaalde beslissingen te nemen
3.OVERIGE FUNCTIES
Grondwet-natievorming
Programmatorische functie : doelstellingen die de staat moet nastreven bv. Materiele elijkheid/bescherming
leefmilieu
Grondwet als maatschappelijk contract
Waarom onderwerpt het individu zich ah overheidsgezag?
u Hobbes : eigenbelang (staatsgezag onbeperkt)
3
, u Locke : begrensde overheidsmacht
GW IN MATERIELE EN FORMELE ZIN
Formele zin Materiele zin
Bijzonder gezag Gewoontes en praktijken
(geschreven/ongeschreven)
1. Bijzondere wijze wjzigen
2. Hierarchische hoogste rechtsregel binnen
een systeem
BELANGRIJKE CLASSIFICATIES
1.GRONDWET EN DEMOCRATIEVORM
Directe democratie : burgers nemen rechtsreeks deel ad besluitvorming bv. Townmeetings/volksvergadering
geneve
Representatieve/indirecte democratie : burgers nemen niet deel ad besluitvorming,maar kiezen
vertegenwoordigers die de politieke beslissingen nemen
Voordelen : professionalisering vd politiek + geen dagelijkse bezighouding burgers
Nadelen volgens MADISON : wanbestuur meerderheid tegengaan + betrokkenheid gewone burger
daalt
Meerderheidsdemocratie : meerderheid beslist
Voordelen : stem burger heeft en gelijkgewicht + stem kiezer krijgt gelijke kans om politieke
beslissingen te beinvloeden
Bijzondere meerderheid : minderheid weegt waarder dppr
Consensus/pacificatiedemocratie
Democratische legitimiteit gebaseerd op consensus tussen de verschillende segmenten in de samenleving
2.GRONDWET EN REGERINGSVORM
Parlementair systeem (ENG) Presidentieel systeem(VS)
Regering samengesteld uit politieke verantwoording President afzonderlijk verkozen : geen deel uit van
verschuldigd aan meerderheid parlement het parlement en geen verantwoording
Staatshoofd (ceremonieel) : onschendbaar en
4
