Samenvatting Bacteriologie (Ko7B4A)

MORFOLOGIE EN FYSIOLOGIE
Indeling van levende wezens
- Levende wezens opgebouwd uit cellen.
- 2 groepen
o Prokaryoten = bacteriën
o Eukaryoten = fungi (gisten en schimmels), protozoa, wormen, planten en dieren.



Morfologie en taxonomie van bacteriën
- Grootte = 1µm
- Samenstelling
o Cytoplasma met vrij DNA, zonder organellen
 Nucleoïd: chromosoom en plasmiden
 70S ribosoom (30S + 50S): sedimentatiesnelheid (grootte, massa en vorm)
 Reserve granulen: glycogeen
 Stofwisseling-intermediairen
 Geen celorganellen
 DNA supercoiling
 Polyribosomen op mRNA en zo betrokken bij EW-synthese
o Cytoplasma membraan
 Fosfolipide dubbellaag zonder sterolen = minder rigide
 Complexer bij eukaryoten (celorganellen)
 Functies:
 Transport
o Opname voedingstoffen uit omgeving
 Passief: geen E vereist
 Diffusie (O2, CO2 en H2O = osmose) en
gefaciliteerde diffusie (glucose,
membranaire carrier)
 Actief : vereist E
 Transportermoleculen
 Permeasen (tegen conc-gradiënt)
 Metabolisme
o Plaats voor oxidatief metabolisme (afbraak), bevat
cytochromen (enzym bij productie E)
o Binnenzijde membraan: biosynthese macromoleculen
(structureel en secretie)
 Mitose = primitief mitoseapparaat
o Celwand: stevigheid
 Stevigheid, vorm en bescherming
 Op basis celwand-opbouw:
 Gram-negatief (rood)
o Peptidoglycaan: dunner en minder dwarsverbindingen
o Buitenmembraan LPS (bescherming schadelijke invloed) en
porines (outer membrane proteïnen, hydrofiel)




1

, o Periplasmatische ruimte (tussen cytoplasmamembraan en
buiten membraan): peptidoglycaan en enzymen
(voedselverwerking en afbraak AB)
o LPS
 3 delig: lipide A, core en repeating unit.
 Lipide A: verankeringsmolecule, stimulator
immuunsysteem (endotoxines)
 Dissacharide met korte keten vetzuren en
fosfaatgroepen.
 Core: meestal identiek in éénzelfde soort bacterie.
 Korte keten suiker.
 O-antigeen: wekt antistoffen op, bescherming
(hydrofiele laag: sluit hydrofobe bestanddelen uit =
galzouten), samenstelling verschillen binnen 1 specie
 Lange keten suikers.
 Gram-positief (blauw)
o Meerdere lagen peptidoglycaan: stevigheid en bescherming.
o (lipo)teïchoïnezuren: stevigheid en aanhechtingsplaats voor
extracellulaire moleculen (adhesines, virulentiefactor)
 Lipo = verankerd in celmembraan
 Teïcho = verankerd in celwand
 Zuurvast
o Dikke en complexe celwand
 Dikke peptidoglycaanlaag
 Laag met polysachariden (arabinose/galactose)
 Wasachtige laag: mycolzuurlaag
 Glycolipiden
 Kleuring met speciale methode (zoutzure alcohol,
andere bacteriën ontkleuren): beter penetrerende
kleurstoffen + zuurvast
 Trage groei
o Mycobacterium tuberculosis
 Spirochaeten
o Celwandopbouw gelijk Gram -, maar moeilijk kleurbaar met
Gram-kleuring (dun)
o Geen LPS in buitenste membraan
o Endoflagellen (intern)
o Borrelia burgdorferi
 Zonder celwand
o Mycoplasmata
o Cytoplasmamembraan met sterolen




Spirochaeten = verankerd aan één uiteinde, longitudinaal
rondom bacterie winden.



2

,  Peptidoglycaan
 Structuur
o Polysacharide ruggengraat: polymeer disachariden (NAG en
NAM)
o Tetrapeptide cross-linking
o 3D structuur
o Basisstructuur gelijk voor alle bacteriën, samenstelling en
aantal dwarsverbindingen kan verschillen.
 Biosynthese
o Aanmaak subunits in cytoplasma (pentapeptide)
o Transport subunits doorheen membraan
o Polymerisatie
o Transpeptidase (bacterieel enzym: bouw peptidoglycaan:
bindt D-Ala-D-Ala en brengt naar lysine) en cross-linking door
PBP (penicilline bindende proteïnen).
 Constante aanmaak en afbraak door autolysines
o Externe (uitwendige) structuren
 Kapsel of slijmlaag
 Polysacharide of polypeptide (K-antigeen = onderscheid tussen
bacteriën van zelfde soort)
 Virulentiefactor owv anti-fagocytair effect
 Flagellen opgebouwd uit proteïnen (H-antigeen)
 Chemotaxis: bewegen naar voedingstoffen, weg van mogelijk
schadelijke stoffen.
 Verankerd in cytoplasmamembraan via een haak en een basaal
lichaam
 Fimbriae (pili) opgebouwd uit proteïne-subunits (pilin)
 Dunner dan flagellen (Gram +/-), niet
beweeglijk
 Adherentie, anti-fagocytair, conjugatie
(sex pili : voor Gram -)




Gram-kleuring
= fixatie – kleuring – ontkleuring – tegenkleuring
- Aanwezigheid van dikke peptidoglycaanlaag in Gram-positieve bacteriën
- Klinische relevantie en taxonomische relevantie




3

, Gram positief Gram negatief




4