’21-‘22
Psychodiagnostiek
TEM LES 12 H4
JULIE CORSTIENS
,Hoofdstuk 1: inleiding tot de psychodiagnostiek
Les 1: omschrijving & belang van psychodiagnostiek
1. alledaags impliciet diagnosticeren
Diagnostiek
= in een bepaalde situatie proberen in te schatten wat er aan de hand is
= toekennen van oorzaken aan verschijnselen of gedragingen
Doel?
Nodig om te kunnen overleven
Advies geven
Impliciet
= onbewust
!iedereen doet het -> vooral als het een afwijking is van een bepaald patroon
Experiment: daklozen
Dakloze en zakenman vallen op grond op plek waar veel publiek is – Ga je helpen of niet? - meer
mensen hielpen zakenman – REDEN: als iets onverwacht gebeurd inschatten wat er is gebeurd – DUS
zakenman zal ziek zijn, dakloze is waarschijnlijk dronken
Waar? Vaak gebruikt in entertainment
Vb. Temptation island -> afhankelijk van beelden bepalen of relatie gaan verder zetten
Probleem: foute bronnen
= oordeelsfouten omv tekorten en vertekeningen in denken
=> bepaalt gedrag
Oorzaken?
Hoe gaan mensen om met kansen & waarschijnlijkheden? (dingen die niet helemaal zeker zijn)
Vb.1: professor Chinese literatuur
Vb.2: woorden die beginnen met de letter 'r' -> sneller te vinden in geheugen
=> mensen zijn niet goed in het inschatten van kansen & waarschijnlijkheden
Vb. Wiskundig gezien hebben A en B evenveel kans, C is het minst waarschijnlijk want minste kans
dat hij accountant en hardrockband is
= oordeelsfout
REDEN: mensen gaan van nature niet statistisch redeneren, maar o.b.v. heuristieken (vuistregels)
want sneller
Heuristieken
= (vuist)regels om sneller tot de oplossing van een probleem te komen (impliciet of onbewust)
-> hoe meer je iets doet, hoe sneller een vuistregel ontwikkelt
<-> algoritmen (computer)
= regels die wiskundig gezien altijd juist zijn
TWEE SOORTEN
1) beschikbaarheidsheuristiek (gebeurtenissen)
= hoe gemakkelijker voorbeelden van een fenomeen te binnen schieten, hoe frequenter het
fenomeen
,Vb. Vliegen is gevaarlijker dan autorijden
2) representativiteitsheuristiek (groepen)
= hoe meer iemand overeenkomstige kenmerken vertoont die typisch zijn voor leden van een groep -
> hoe groter kans dat persoon tot groep behoort
Vb. Professor: bril en grijs haar
2. Impliciet diagnosticeren in de psychodiagnostiek
Meer ervaring met thema -> meer gebruik van heuristieken
! confirmation bias
Mogelijke foutenbronnen
Geen systematische en consistente werkwijze
-> wanneer bepaalde structuur (aanmelding – hypothese - …) -> minder fouten
Confirmation bias
Te vlug adviezen formuleren
Gebrekkige betrouwbaarheid en validiteit
Voor de hand liggende diagnose over het hoofd zien
Diagnostisch proces niet voldoende afgestemd op hulpvragen client
Geen objectieve criteria hanteren
Besluitvorming onvoldoende uitgelegd
Eigen persoon als foutenbron
Onvoldoende samenwerking met client en omgeving
Te veel vakjargon in communicatie
!Fouten & vertekeningen kunnen op elk moment optreden
Oplossing? Expliciete diagnostiek
= duidelijk systematisch denkkader
3. Expliciete diagnostiek als oplossing om foutenbronnen tegen te gaan
= wetenschappelijk verantwoorde vormgeving vh proces obv valide & betrouwbare producten
= prescriptief kader/model
=> psychodiagnostisch procesmodel
3.1 basis vh psychodiagnostisch procesmodel
= empirische cyclus
= hypothesetoetsend denken
Observatie – inductie – deductie – toetsing – evaluatie
= essentie van evidenced-based denken
3.2 expliciete diagnostiek in de praktijk
Explicieter werken met theorieën
Uitleggen waarom bepaalde theorie wel/ niet gebruikt
Praktijkkennis gebaseerd op systematische besluitvorming -> bij nieuwe cliënten
gebruiken
Denkstappen vastleggen die geleid hebben tot advies
Onderzoek doen
, Resultaten uitwisselen met collega's
4. Belang van psychodiagnostiek
Doel? Adviezen en behandelingen op maat vd client
Les 2: geschiedenis psychodiagnostiek
1. Belang van de context
1.1 Historische voorlopers
Ontstaan: 19e eeuw
2200 v. Chr: werd al aan psychodiagnostiek gedaan
o Ratrace = heel veel mensen die een bepaalde plek willen --> race
o Gideonsbende = oorlogsbende -> wie mag meevechten?
Hoe?
1e fase: wie is bang?
2e fase: proef doen bv. Drink van de rivier: knielen/ rechtstaand --> rechtstaand
meest effectieve in oorlog
o Chinese keizerrijk: elke ronde vielen mensen af op einde kon keizer kiezen
wie won
4e eeuw v. Chr: Griekse typologieën
o Mensen opdelen in 4 typologieën
Vroeger: flegmatische types – veel slijm
Nu: big five
o Plato: mensen die denken met hoofd (leiders), met hart (strijders), met buik (
de rest)
13e eeuw: eerste examens
o UBologna: mondelinge examens
o 17e eeuw: UOxford
o Nu: Cito toetsen/ LVS
16e eeuw: meten uitzonderlijke intelligentie
Genieën in de maatschappij gaan inzetten
18e & 19e eeuw: persoonlijkheid obv uiterlijk
+Geboorte psychologie
o Frenologie
= Schedel bekijken --> intelligent/ niet
o Nu: samenhang tussen biologische, lichamelijke, geestelijke kenmerken &
intelligentie
1.2 Maatschappelijke context
Psychodiagnostiek
TEM LES 12 H4
JULIE CORSTIENS
,Hoofdstuk 1: inleiding tot de psychodiagnostiek
Les 1: omschrijving & belang van psychodiagnostiek
1. alledaags impliciet diagnosticeren
Diagnostiek
= in een bepaalde situatie proberen in te schatten wat er aan de hand is
= toekennen van oorzaken aan verschijnselen of gedragingen
Doel?
Nodig om te kunnen overleven
Advies geven
Impliciet
= onbewust
!iedereen doet het -> vooral als het een afwijking is van een bepaald patroon
Experiment: daklozen
Dakloze en zakenman vallen op grond op plek waar veel publiek is – Ga je helpen of niet? - meer
mensen hielpen zakenman – REDEN: als iets onverwacht gebeurd inschatten wat er is gebeurd – DUS
zakenman zal ziek zijn, dakloze is waarschijnlijk dronken
Waar? Vaak gebruikt in entertainment
Vb. Temptation island -> afhankelijk van beelden bepalen of relatie gaan verder zetten
Probleem: foute bronnen
= oordeelsfouten omv tekorten en vertekeningen in denken
=> bepaalt gedrag
Oorzaken?
Hoe gaan mensen om met kansen & waarschijnlijkheden? (dingen die niet helemaal zeker zijn)
Vb.1: professor Chinese literatuur
Vb.2: woorden die beginnen met de letter 'r' -> sneller te vinden in geheugen
=> mensen zijn niet goed in het inschatten van kansen & waarschijnlijkheden
Vb. Wiskundig gezien hebben A en B evenveel kans, C is het minst waarschijnlijk want minste kans
dat hij accountant en hardrockband is
= oordeelsfout
REDEN: mensen gaan van nature niet statistisch redeneren, maar o.b.v. heuristieken (vuistregels)
want sneller
Heuristieken
= (vuist)regels om sneller tot de oplossing van een probleem te komen (impliciet of onbewust)
-> hoe meer je iets doet, hoe sneller een vuistregel ontwikkelt
<-> algoritmen (computer)
= regels die wiskundig gezien altijd juist zijn
TWEE SOORTEN
1) beschikbaarheidsheuristiek (gebeurtenissen)
= hoe gemakkelijker voorbeelden van een fenomeen te binnen schieten, hoe frequenter het
fenomeen
,Vb. Vliegen is gevaarlijker dan autorijden
2) representativiteitsheuristiek (groepen)
= hoe meer iemand overeenkomstige kenmerken vertoont die typisch zijn voor leden van een groep -
> hoe groter kans dat persoon tot groep behoort
Vb. Professor: bril en grijs haar
2. Impliciet diagnosticeren in de psychodiagnostiek
Meer ervaring met thema -> meer gebruik van heuristieken
! confirmation bias
Mogelijke foutenbronnen
Geen systematische en consistente werkwijze
-> wanneer bepaalde structuur (aanmelding – hypothese - …) -> minder fouten
Confirmation bias
Te vlug adviezen formuleren
Gebrekkige betrouwbaarheid en validiteit
Voor de hand liggende diagnose over het hoofd zien
Diagnostisch proces niet voldoende afgestemd op hulpvragen client
Geen objectieve criteria hanteren
Besluitvorming onvoldoende uitgelegd
Eigen persoon als foutenbron
Onvoldoende samenwerking met client en omgeving
Te veel vakjargon in communicatie
!Fouten & vertekeningen kunnen op elk moment optreden
Oplossing? Expliciete diagnostiek
= duidelijk systematisch denkkader
3. Expliciete diagnostiek als oplossing om foutenbronnen tegen te gaan
= wetenschappelijk verantwoorde vormgeving vh proces obv valide & betrouwbare producten
= prescriptief kader/model
=> psychodiagnostisch procesmodel
3.1 basis vh psychodiagnostisch procesmodel
= empirische cyclus
= hypothesetoetsend denken
Observatie – inductie – deductie – toetsing – evaluatie
= essentie van evidenced-based denken
3.2 expliciete diagnostiek in de praktijk
Explicieter werken met theorieën
Uitleggen waarom bepaalde theorie wel/ niet gebruikt
Praktijkkennis gebaseerd op systematische besluitvorming -> bij nieuwe cliënten
gebruiken
Denkstappen vastleggen die geleid hebben tot advies
Onderzoek doen
, Resultaten uitwisselen met collega's
4. Belang van psychodiagnostiek
Doel? Adviezen en behandelingen op maat vd client
Les 2: geschiedenis psychodiagnostiek
1. Belang van de context
1.1 Historische voorlopers
Ontstaan: 19e eeuw
2200 v. Chr: werd al aan psychodiagnostiek gedaan
o Ratrace = heel veel mensen die een bepaalde plek willen --> race
o Gideonsbende = oorlogsbende -> wie mag meevechten?
Hoe?
1e fase: wie is bang?
2e fase: proef doen bv. Drink van de rivier: knielen/ rechtstaand --> rechtstaand
meest effectieve in oorlog
o Chinese keizerrijk: elke ronde vielen mensen af op einde kon keizer kiezen
wie won
4e eeuw v. Chr: Griekse typologieën
o Mensen opdelen in 4 typologieën
Vroeger: flegmatische types – veel slijm
Nu: big five
o Plato: mensen die denken met hoofd (leiders), met hart (strijders), met buik (
de rest)
13e eeuw: eerste examens
o UBologna: mondelinge examens
o 17e eeuw: UOxford
o Nu: Cito toetsen/ LVS
16e eeuw: meten uitzonderlijke intelligentie
Genieën in de maatschappij gaan inzetten
18e & 19e eeuw: persoonlijkheid obv uiterlijk
+Geboorte psychologie
o Frenologie
= Schedel bekijken --> intelligent/ niet
o Nu: samenhang tussen biologische, lichamelijke, geestelijke kenmerken &
intelligentie
1.2 Maatschappelijke context
