Samenvatting aardrijkskunde H1 globalisering
1.1 Krimpende wereld
Globalisering
= Het proces waarbij de verwevenheid tussen gebieden en samenlevingen toeneemt. Zie je
bijvoorbeeld aan toename gemiddelde afstand waarover goederen/mensen/kapitaal zich
verplaatsen en aan hoe het leven van mensen wordt beïnvloed door gebeurtenissen ver weg.
Globalisering speelt op economisch, sociaal, politiek en cultureel terrein. Shanghai was tot 1980 een
havenstad op China gericht, nu een metropool met westerse uitstraling en belangrijk financieel
knooppunt in de internationale economie.
Global village?
De relatieve afstand tussen gebieden neemt af door de snelle daling van reis- en vervoerstijden =
tijd-ruimtecompressie. Drie processen spelen daarbij een rol:
1. Ligging verandert. De absolute ligging verandert niet, maar de relatieve ligging wel. Dat is de
ligging t.o.v. andere gebieden, je let dan vooral op verandering in bereikbaarheid. Door
globalisering verandert die steeds sneller. In korte tijd kan een gebied in verval raken of juist
opbloeien, beslissend hiervoor zijn:
- Positie gebied t.o.v. belangrijke economische centra. Bijvoorbeeld wereldhaven Singapore
opgebloeid door opkomst India en China.
- Ligging t.o.v. belangrijke vervoersas (corridor). Voor bedrijven is het van belang dat ze producten
snel over een groot gebied kunnen distribueren. Vervoersassen zijn als vestigingsgebied
aantrekkelijk voor bedrijven als ze belangrijke economische gebieden met elkaar verbinden, met
het liefst aan het begin of einde een mainport ((lucht)haven).
2. Afstand krimpt. Informatie, geldstromen en ideeën gaan in een flits over de wereld,
goederenstromen niet. Maar het vervoer wordt wel goedkoper en sneller: de relatieve afstand
krimpt, de afstand uitgedrukt in tijd, geld en moeite. Toch geldt de regel van afstandsverval nog
wel: de interactie tussen gebieden neemt af als de afstand toeneemt. De remmende factor zijn
vervoerskosten en dus absolute afstand.
3. Grenzen vervagen. Multinationals, rijke toeristen of hoogopgeleide mensen zijn eigenlijk altijd
welkom in een land, maar geldt niet voor bijvoorbeeld vluchtelingen.
1.2 Transport
Afstand en transport verandert
De ontwikkeling van transporttechnologie is één van de belangrijkste motoren achter globalisering.
Het goederentransport heeft drie ontwikkelingen doorgemaakt:
1. Reis- en vervoerstijden zijn in de 20e eeuw heel erg gedaald, alles verloopt sneller.
2. Transport is goedkoper geworden door de groei en capaciteit van schepen en vliegtuigen, en
door de economische crisis in 2008.
3. Infrastructuur rond transport (wegen, havens, vliegvelden, telecommunicatie) is enorm
verbeterd.
Goederen in beweging
Volgens de interactietheorie moet er aan 3 basisvoorwaarden voldaan worden voordat er
uitwisseling van goederen tussen gebieden tot stand komt:
1. Complementariteit. Het ene gebied moet iets kunnen leveren waar in het andere gebied vraag
naar is.
2. Transporteerbaarheid. De goederen moeten tegen redelijke prijs en binnen een redelijke tijd van
het ene naar het andere gebied vervoerd kunnen worden. Hoogwaardige goederen kunnen over
een grotere afstand en met een duurder transportmiddel vervoerd worden dan laagwaardige
bulkgoederen. (Rotterdam: gunstige ligging, prima havenfaciliteiten, uitstekende verbindingen
met achterland > belangrijkste draaischijf voor bulkgoederen en containervervoer in Europa.
, 3. Geen tussenliggende mogelijkheden. Wanneer er tussen twee gebieden een nieuwe
mogelijkheid ontstaat verlegt de vervoersstroom zich.
Als de omstandigheden veranderen
Of goederen van het ene gebied naar het andere te vervoeren zijn kan in de loop van de tijd
veranderen door:
- Verbeteren infrastructuur van een gebied waardoor bereikbaarheid toeneemt. China doet het in
bijvoorbeeld Afrikaanse landen zodat de afgelegen, grondstofrijke gebieden beter bereikbaar
zijn. Gebieden die eerst afgezonderd waren zijn dat nu niet meer.
- Verdwijnen politieke barrières
- Innovaties op transportgebied, bijvoorbeeld introductie van de container na WOII. De
vervoerskosten zijn per product vaak lager dan 1% van de waarde en kunnen daardoor gemaakt
worden op plekken waar dat het meest efficiënt is. De standaardmaten van de container zijn
overal ter wereld gelijk, hierdoor kun je makkelijk meerdere vervoersmiddelen gebruiken
(schepen, vliegtuigen, treinen). Sommige havens hebben zich niet op tijd daaraan aangepast en
die spelen nu geen rol meer. De havens die dat wel gedaan hebben zijn met elkaar verbonden
door transportlijnen en vormen belangrijke knooppunten in het transportnetwerk voor
goederen.
1.3 De eeuw van de informatie
Handels- en informatiestromen ondersteunen elkaar
De ontwikkeling van communicatie- en informatietechnologie gaan supersnel. Zonder de enorme
datastroom die over de wereld gaat, zouden grote delen van de moderne samenleving niet meer
functioneren. Factoren die de richting en intensiteit van internationale communicatie beïnvloeden:
1. Economische factoren. Internationale informatie-uitwisseling vindt nu nog vooral plaats tussen
centrumlanden, die beschikken over beste informatietechnologie en netwerken. Bedrijven
kunnen door deze snelle verbindingen ‘op bestelling’ leveren en dure opslag is dus niet meer
nodig. Ook kan er meer rekening worden gehouden met wensen van de klant. Globaal lopen de
handels- en informatiestromen dus parallel, maar er zijn meer factoren.
2. Geografische factoren. Meest gestelde vraag als je belt is ‘waar ben jij?’ Bellen gebeurt meestal
over een korte afstand > regel afstandsverval geldt ook hier. Naarmate de afstand tussen landen
toeneemt, daalt de intensiteit van het contact. Deze regel wordt doorkruist als er in een land
grote groepen migranten wonen (bijvoorbeeld door koloniaal verleden > communicatie tussen
vroegere kolonie en voormalige moederland neemt toe).
3. Culturele factoren. Tussen landen die veel verschillen in taal en cultuur is de informatie-
uitwisseling veel minder dan tussen landen die tot hetzelfde taal- en cultuurgebied behoren.
Kapitaalstromen flitsen over de wereld
Informatietechnologie is misschien wel het diepst doorgedrongen in internationale financiële
markten, dagelijks flitst er voor miljarden dollars over de wereld en dat kan gaan om:
- Investerings- en handelskapitaal
- Kapitaal van particulieren en bedrijven op zoek naar plaatsen waar het rendement het hoogst is
en de belastingdruk het laagst
- Flitskapitaal: enorme geldstromen die samenhangen met speculatie in valutakoersen
Opvallend is toename kapitaalstromen tussen opkomende landen zoals de BRICS. Maar de
zenuwcentra van de financiële markten blijven voorlopig in steden als Tokyo, Frankfurt, Londen en
NY. Door de ruimtelijke spreiding over verschillende tijdzones is het een 24 uurs business geworden.
De moderne informatietechnologie is eigenlijk een overwinning op klassieke belemmeringen
(grenzen, afstand, tijd): mondiale netwerken zijn het resultaat.
Online
1.1 Krimpende wereld
Globalisering
= Het proces waarbij de verwevenheid tussen gebieden en samenlevingen toeneemt. Zie je
bijvoorbeeld aan toename gemiddelde afstand waarover goederen/mensen/kapitaal zich
verplaatsen en aan hoe het leven van mensen wordt beïnvloed door gebeurtenissen ver weg.
Globalisering speelt op economisch, sociaal, politiek en cultureel terrein. Shanghai was tot 1980 een
havenstad op China gericht, nu een metropool met westerse uitstraling en belangrijk financieel
knooppunt in de internationale economie.
Global village?
De relatieve afstand tussen gebieden neemt af door de snelle daling van reis- en vervoerstijden =
tijd-ruimtecompressie. Drie processen spelen daarbij een rol:
1. Ligging verandert. De absolute ligging verandert niet, maar de relatieve ligging wel. Dat is de
ligging t.o.v. andere gebieden, je let dan vooral op verandering in bereikbaarheid. Door
globalisering verandert die steeds sneller. In korte tijd kan een gebied in verval raken of juist
opbloeien, beslissend hiervoor zijn:
- Positie gebied t.o.v. belangrijke economische centra. Bijvoorbeeld wereldhaven Singapore
opgebloeid door opkomst India en China.
- Ligging t.o.v. belangrijke vervoersas (corridor). Voor bedrijven is het van belang dat ze producten
snel over een groot gebied kunnen distribueren. Vervoersassen zijn als vestigingsgebied
aantrekkelijk voor bedrijven als ze belangrijke economische gebieden met elkaar verbinden, met
het liefst aan het begin of einde een mainport ((lucht)haven).
2. Afstand krimpt. Informatie, geldstromen en ideeën gaan in een flits over de wereld,
goederenstromen niet. Maar het vervoer wordt wel goedkoper en sneller: de relatieve afstand
krimpt, de afstand uitgedrukt in tijd, geld en moeite. Toch geldt de regel van afstandsverval nog
wel: de interactie tussen gebieden neemt af als de afstand toeneemt. De remmende factor zijn
vervoerskosten en dus absolute afstand.
3. Grenzen vervagen. Multinationals, rijke toeristen of hoogopgeleide mensen zijn eigenlijk altijd
welkom in een land, maar geldt niet voor bijvoorbeeld vluchtelingen.
1.2 Transport
Afstand en transport verandert
De ontwikkeling van transporttechnologie is één van de belangrijkste motoren achter globalisering.
Het goederentransport heeft drie ontwikkelingen doorgemaakt:
1. Reis- en vervoerstijden zijn in de 20e eeuw heel erg gedaald, alles verloopt sneller.
2. Transport is goedkoper geworden door de groei en capaciteit van schepen en vliegtuigen, en
door de economische crisis in 2008.
3. Infrastructuur rond transport (wegen, havens, vliegvelden, telecommunicatie) is enorm
verbeterd.
Goederen in beweging
Volgens de interactietheorie moet er aan 3 basisvoorwaarden voldaan worden voordat er
uitwisseling van goederen tussen gebieden tot stand komt:
1. Complementariteit. Het ene gebied moet iets kunnen leveren waar in het andere gebied vraag
naar is.
2. Transporteerbaarheid. De goederen moeten tegen redelijke prijs en binnen een redelijke tijd van
het ene naar het andere gebied vervoerd kunnen worden. Hoogwaardige goederen kunnen over
een grotere afstand en met een duurder transportmiddel vervoerd worden dan laagwaardige
bulkgoederen. (Rotterdam: gunstige ligging, prima havenfaciliteiten, uitstekende verbindingen
met achterland > belangrijkste draaischijf voor bulkgoederen en containervervoer in Europa.
, 3. Geen tussenliggende mogelijkheden. Wanneer er tussen twee gebieden een nieuwe
mogelijkheid ontstaat verlegt de vervoersstroom zich.
Als de omstandigheden veranderen
Of goederen van het ene gebied naar het andere te vervoeren zijn kan in de loop van de tijd
veranderen door:
- Verbeteren infrastructuur van een gebied waardoor bereikbaarheid toeneemt. China doet het in
bijvoorbeeld Afrikaanse landen zodat de afgelegen, grondstofrijke gebieden beter bereikbaar
zijn. Gebieden die eerst afgezonderd waren zijn dat nu niet meer.
- Verdwijnen politieke barrières
- Innovaties op transportgebied, bijvoorbeeld introductie van de container na WOII. De
vervoerskosten zijn per product vaak lager dan 1% van de waarde en kunnen daardoor gemaakt
worden op plekken waar dat het meest efficiënt is. De standaardmaten van de container zijn
overal ter wereld gelijk, hierdoor kun je makkelijk meerdere vervoersmiddelen gebruiken
(schepen, vliegtuigen, treinen). Sommige havens hebben zich niet op tijd daaraan aangepast en
die spelen nu geen rol meer. De havens die dat wel gedaan hebben zijn met elkaar verbonden
door transportlijnen en vormen belangrijke knooppunten in het transportnetwerk voor
goederen.
1.3 De eeuw van de informatie
Handels- en informatiestromen ondersteunen elkaar
De ontwikkeling van communicatie- en informatietechnologie gaan supersnel. Zonder de enorme
datastroom die over de wereld gaat, zouden grote delen van de moderne samenleving niet meer
functioneren. Factoren die de richting en intensiteit van internationale communicatie beïnvloeden:
1. Economische factoren. Internationale informatie-uitwisseling vindt nu nog vooral plaats tussen
centrumlanden, die beschikken over beste informatietechnologie en netwerken. Bedrijven
kunnen door deze snelle verbindingen ‘op bestelling’ leveren en dure opslag is dus niet meer
nodig. Ook kan er meer rekening worden gehouden met wensen van de klant. Globaal lopen de
handels- en informatiestromen dus parallel, maar er zijn meer factoren.
2. Geografische factoren. Meest gestelde vraag als je belt is ‘waar ben jij?’ Bellen gebeurt meestal
over een korte afstand > regel afstandsverval geldt ook hier. Naarmate de afstand tussen landen
toeneemt, daalt de intensiteit van het contact. Deze regel wordt doorkruist als er in een land
grote groepen migranten wonen (bijvoorbeeld door koloniaal verleden > communicatie tussen
vroegere kolonie en voormalige moederland neemt toe).
3. Culturele factoren. Tussen landen die veel verschillen in taal en cultuur is de informatie-
uitwisseling veel minder dan tussen landen die tot hetzelfde taal- en cultuurgebied behoren.
Kapitaalstromen flitsen over de wereld
Informatietechnologie is misschien wel het diepst doorgedrongen in internationale financiële
markten, dagelijks flitst er voor miljarden dollars over de wereld en dat kan gaan om:
- Investerings- en handelskapitaal
- Kapitaal van particulieren en bedrijven op zoek naar plaatsen waar het rendement het hoogst is
en de belastingdruk het laagst
- Flitskapitaal: enorme geldstromen die samenhangen met speculatie in valutakoersen
Opvallend is toename kapitaalstromen tussen opkomende landen zoals de BRICS. Maar de
zenuwcentra van de financiële markten blijven voorlopig in steden als Tokyo, Frankfurt, Londen en
NY. Door de ruimtelijke spreiding over verschillende tijdzones is het een 24 uurs business geworden.
De moderne informatietechnologie is eigenlijk een overwinning op klassieke belemmeringen
(grenzen, afstand, tijd): mondiale netwerken zijn het resultaat.
Online
