Samenvatting boek Prins et al. (Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen)

Deel 1: Methoden en technieken
Hoofdstuk 1: gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen: geschiedenis,
kenmerken en overwegingen bij het gedragstherapeutisch proces.
- In de jaren 20 ontstaan, maar doorbraak in de jaren 60.
o Eerste behandelexperimenten lijken al op wat we nu doen, zoals
‘plaswekker’ van Mowrer en Mowrer (1938).
o Doorbraak jaren 60 in residentiële centra bij ernstige gedragsproblemen
(terugdringen gedrag) en voor verstandelijk beperkte kinderen (vergroten
zelfredzaamheid) en autistische kinderen (taal aanleren).
o Daarna in ambulante zorg en onderwijs.
o Operante conditioneringsprincipes van Skinner waren leidraad.
- 3 generaties gedragstherapie:
1. Jaren 60-80: uiterlijk waarneembaar gedrag. Operante en klassieke
conditionering. Bandura: nadruk op modelfunctie ouders.
2. Jaren 80-90: cognities (gedachten / zelfspraak) zijn functionele onderdelen
van de gedragsketen.
 Introductie cognitie = revolutie in gedragstherapie
 CGT ontstond
 Denkfouten/disfunctionele denkstijlen behandeld. Helpende gedachten
aanleren.
 Inspelen op cognitief en verbale vermogen van het kind.
3. Vanaf jaren 90: niet direct op veranderen denken gericht, maar op functie
en context.
 ACT: accaptance en commitment therapy
 Ook aanvaarden en verdragen van gedachten belangrijk.
 Ervaringsgerichte strategieën, relaxatie, emotieregulatie  bijvoorbeeld
2-stoelen techniek.
- Kindergedragstherapie: een empirische benadering van psychologische
problemen.
- Gedrag: alle waarneembare motorische en sociale gedragingen, maar ook
gedachten die gedrag aansturen.
- CGT voor kinderen onderscheidt zich van andere interventiemethoden door:
o Ontwikkelingsperspectief: kind constant in ontwikkeling. CGT voor
schoolproblemen werkt bijvoorbeeld beter bij jonger kinderen dan bij
pubers, want die maken al heel veel veranderingen door.
o Samenwerking met ouders, leerkracht en context: de grote context van
kinderen maakt het ingewikkeld. Ouders zijn belangrijk omdat zij hun
gedachten weerspiegelen op het kind. Dus opvoedondersteuning is vaak
gewenst.
o Probleemoplossend perspectief: terug te zien in veel empirisch
ondersteunde behandelprotocollen.
o Niet praten, maar doen.
o Therapeut is coach: helpt kinderen het zelf op te lossen in plaats van
opdracht te geven en te beslissen voor het kind.
- Of CGT kan worden toegepast ligt aan het doel dat opgesteld wordt in het
hulpverleningsproces.
- Overwegingen bij CGT proces: op wie moet de behandeling gericht worden?
- Uitwaaierschema behandelmogelijkheden CGT:

,- Stappen CGT proces:
1. Kennismaking
zicht krijgen wie betrokken gaan worden (verschilt per probleem,
leeftijdsfase en betrokkenheid)
 Aanmelding
 Uitnodiging
 Eerste gesprek
 Keuze voor gedragstherapie
 Uitleg werkwijze
2. Probleeminventarisatie
Keuze te bewerken probleemgedrag op basis van:
o mate waarin gedrag een sleutelpositie inneemt
o veranderbaarheid
o beoogde gevolgen
o mogelijkheden cliënt
 Verkenning van gedragsproblemen, ontwikkeling en context
 Holistische theorie (/probleemsamenhang/casusconceptualisatie):
samenhang van alle elementen van de gedragsproblematiek in een
hypothetisch kader.
= kader/fundament van de CGT behandeling.
= onderdeel empirische cyclus
Casusconceptualisatie leidt tot:
o Systematisch cognitief theoretisch kader voor de problemen van de
cliënt
o Betere beschrijving van en inzicht in problemen
o Welomschreven therapeutische werkrelatie
o Meer doelgerichte therapeutische interventies
o Geïndividualiseerde cognitief therapeutische gedragsprotocollen die op
de interventies aansluiten
o Concrete behandelresultaten
 Selectie van probleemgedrag en concretisering
 Keuze assessmentinstrumenten

,  Baseline
3. Probleemdefiniëring
 Topografische analyses
 Functionele analyses
4. Behandelingskeuzen
 Doelstellingen
o Formulering doelen: specifiek
o Fasering doelen: welk doel eerst?
o Geringe toegankelijkheid problemen: eerst andere (haalbare) doelen
(staartproblematiek).
o Keuze doelen: eerst crisis, beginnen met toegankelijke problematiek,
probleem vertalen in doelen, focus op nieuw gedrag, faseren doelen,
mogelijkheden en onmogelijkheden taxeren.
 Keuze van behandelingsstrategie
o Individueel
o Mediatie/oudercursus
o Gezin
o Groep
o School
o Klinisch/residentieel
o Combinaties
Diagnose-behandelcombinaties, behandelrichtlijnen en
behandelprotocollen zijn uitvloeisel van evidence-based werken.
CGT is oorspronkelijk individueel gericht.
 Keuze van technieken
Modulaire behandeling: losse modules combineren
o Stroomdiagram geeft aan welke modules te gebruiken
o MATCH-programma bij angst, depressie, trauma en/of gedragsproblemen
 Modules uit ‘empirically supported treatments’ (EST)
= flexibel dus goed bij (complexe) jeugdproblematiek
= reactie op beperkingen van de categoriale diagnostiek (DSM)
Transdiagnostische benadering: ook reactie op beperkingen
categoriale diagnostiek,
met name op de hoge comorbiditeit.
o Onderliggende processen van het probleem aanpakken in plaats van de
symptomen.
o Vaak hebben meerdere stoornissen dezelfde onderliggende problemen
(‘common mechanisms’).
o UP-A: behandelprogramma voor emotionele stoornissen bij adolescenten.
 Richt zicht op de in stand houdende factoren.
5. Behandeling
Basisvaardigheden behandelfase:
o Goede werkrelatie opbouwen met ouders
o Werken met ouders die niet met elkaar willen communiceren
o Voorzichtig, maar doelgericht omgaan met psychische problemen van
ouders
o Goede werkrelatie opbouwen met (para)professionele mediator,
leerkracht, groepsleiders.
Speciaal bij kinderen:
o Empathie en echtheid
o Bekrachtigen / voorbeeld geven van open communicatie
o Directiviteit
o Structurering