Heelkunde
Anatomie zie aparte cursus en ppt!!!!!!
1. Het proces van de normale wondheling
Fysiologie van wondheling
= als reactie op verwonding komt in omgevende cellen en weefsels een ingewikkeld proces
op gang dat tot doel heeft: gevolgen van verwonding zoveel mogelijk beperken en
beschadigde weefsels zo snel mogelijk herstellen of vervangen.
= 4 fasen: sommige overlappen in éénzelfde wonde. Vast patroon van fasen en vaak
chronologische volgorde. Niet scheiden
Fase 1: inflammatoire fase
= fase met acute ontstekingsreactie (geen bacteriën, bij infectie wel) en opruiming van dood
weefsel en bacteriën.
= lichaam reageert op wonde met vasculaire respons:
1. Vasodilatatie van de arteriën
Er is daling capillaire druk en toename vocht in omliggende weefsel. Er is verzwakking
van celverbindingen tussen endotheelcellen en RBC. Bloedplaatjes migreren vanuit
bloedbaan naar wondgebied: er is een bloeding.
2. Vasoconstrictie
Om bloedverlies te beperken houdt vasoconstrictie 5-10 minuten aan. Vervolgens
aggregeren bloedplaatjes om bloeding te stelpen. Deze produceren fibrinogeen,
waaruit een fibrinenetwerk opgebouwd wordt. Tijdens deze fase hechten leukocyten,
erytrocyten en bloedplaatjes zich aan de vaatwand.
3. Vasodilatatie door bradykinine en histamine die door getraumatiseerd weefsel
worden afgescheiden
Vocht, proteïnen en enzymen lekken vanuit intravasculaire compartiment naar
extracellulaire ruimte waar ze: zwelling, roodheid en pijn veroorzaken. WBC migreren
naar getraumatiseerde zone en zorgen voor opruimen van beschadigde weefselcellen
en ev. binnengedrongen bacteriën (fagocytose). Door fagocytose zuiveren zij wonde
van vreemd materiaal.
Fase 2: granulatiefase
= vorming van nieuw bindweefsel en nieuwe bloedvaten
= macrofagen en bloedplaatjes stimuleren productie fibroblasten die instaan voor productie
van bouwstoffen collageen en elastine. Deze vormen een nieuw netwerk waar macrofagen,
endotheelcellen en fibroblasten zich in kunnen bewegen om zo wondbed op te vullen.
= gelijktijdig groeien vanuit wondranden nieuwe capillairen in de wonde: angiogenese.
= endotheelcellen aan uiteinden van beschadigde capillairen vormen weefsel knoppen die
hol worden en in het vormende collageennetwerk dringen. Dit geeft rood, korrelig aspect
aan wonde: granulatieweefsel. Via deze nieuwe capillairen worden zuurstof en
voedingsstoffen in wonde gebracht: vorming fibroblasten gestimuleerd.
= epitheelweefsel dat over granulatieweefsel uitgroeit wordt op deze wijze van voldoende
bouwstoffen voorzien
= einde: verdwijnen een aantal van deze bloedvaten
, Fase 3: maturatiefase
1. Bindweefselreorganisatie 2. Wondretractie 3. Epithelialisatie
Na piekproductie collageen, Ontstaat door myofibroblasten Migratie van epitheelcellen over de wonde.
neemt weefselsterke van die in het granulatieweefsel Het sluit het wondoppervlak hermetisch af
wonden neemt toe door aanwezig zijn. De contractiele en beschermt wonde tegen dehydratatie en
modellering van collageenvezels. filamenten zorgen voor contaminatie door MO.
samentrekking van cellen Epitheelcellen vermeerderen door mitose en
waardoor volume van wonde migreren van wondrand naar centrum.
gereduceerd wordt. Retractie Afdichten start bij gehechte wonden vanaf
begint vanaf 5de dag en kan 24uur. Grotere wonden vereisen
soms in combinatie met collageenvorming en vorming
granulatie en epithelialisatie de granulatieweefsel.
wonde volledig sluiten. Wonde Haarfollikels, sebumklieren en zweetklieren
te groot: retractie op zich niet zijn afgelijnd met epitheelcellen. Wanneer
genoeg: operatieve ingreep. haarfollikels in wonde aanwezig zijn worden
door uitgroeien van epitheelcellen, eilandjes
epiderm in wonde gevormd. Deze groeien
naar elkaar, bij contact stopt celproliferatie.
Ideale omgeving: vochtig, beschermd milieu,
vrij van necrotisch weefsel.
Fase 4: littekenvorming
= door maturatie collageen neemt litteken langzaam zijn uiteindelijke vorm aan.
= eerste weken: zacht en fragiel
= na een maand: harder, roder, dikker en sterker
= na verschillende maanden: zacht, wit en soepel
Kan maanden tot zelfs meer dan een jaar duren
Zie p12 overzicht!!!
Definitie van een wonde
= defect in de huid
Acute wonden Chronische wonden
= normale wondgenezing = door ontoereikend of verstoord genezingsproces
= genezen binnen 21 dagen = volgen geen normaal traject noch herstellen ze
= structurele en functionele integriteit van huid de structurele en functionele integriteit van de
hersteld huid
= uitzicht kan wel nog bv. litteken zijn = indien deze na 6 weken nog open is
= kan maanden tot jaren bestaan
, Factoren die wondgenezing belemmeren
Acute wonde zal vrij snel genezen, chronische wonde zal moeilijker genezen door aantal
factoren:
1. Factoren eigen aan de wond
Type, diepte en Locatie van de Eigenschappen weefsel in Lokale bloedvoorziening Bioburden
uitgebreidheid wonde wonde en omgeving
van letsel
Oppervlakkige In aangezicht: = niet alle weefsels genezen Optimale bloedtoevoer is 4 graden van
wonde zal beter sneller genezen even vlot: pezen bv moeilijker belangrijk. Bloedcirculatie microbiologische
en sneller dan wonden als bindweefsel zorgt voor toevoer aanwezigheid
genezen dan aan tenen: = aanwezigheid débris of zuurstof en thv wonde:
diepe wond. doorbloeding is necrotisch weefsel negatieve voedingsstoffen. Bij contaminatie,
Hoe groter veel beter. invloed: toevoer bloed en wondgenezing is er kolonisatie,
wonde, hoe Perineaal voedingsstoffen verstoord -> toegenomen behoefte kritische
moeilijker gebied: ideale voedingsbodem aan aminozuren, kolonisatie en
genezing. moeilijker bacteriën koolhydraten, vetten, infectie.
omdat kans op = uitgebreid oedeem: mineralen,
infectie veel verhinderen neovascularisatie spoorelementen en
groter is. en granulatie water.
Hier ook = aanwezigheid blaren: grote
moeilijker af te blaar openmaken: blaardak Zuurstof is nodig voor
dekken. afhalen. toegenomen metabole
= aanwezigheid klonters of activiteit in de
korsten: belemmeren wondomgeving, de
epithelialisatie oxidatieve degradatie van
= hypergranulatie zorgt dat invaderende micro-
epitheelcellen moeilijker organismen door
kunnen migreren. Meestal fagocyterende cellen en
eerst hypergranulatieweefsel de synthese van
afvlakken door aan te stippen collageen.
met zilvernitraat of
cortisoncrème.
2. Voedingstoestand
Cachexie leidt tot slechte wondgenezing. Meestal is dit bij pt met kanker of zware
immuundeficiëntie.
Er kunnen stoornissen optreden bij tekort aan bep voedingsstoffen, vooral bij
mensen die een inadequate of eenzijdige voedselinname hebben.
Volgende voedingsstoffen belangrijk:
, Proteïnen Koolhydraten Vetten Vitaminen Mineralen
AZ en eiwitten zijn Worden omgezet tot Vormen naast A: voor crosslinking van Ijzer en koper:
nodig voor productie adenosinetrifosfaat. suikers bron van collageenvezels + rol bij cofactoren bij
van collageen, dit is Hierbij komt energie vrij energie. Ook bron epithelialisatie crosslinking
nodig voor vorming die belangrijk is voor van structurele B: collageensynthese collageen
nieuw bindweefsel. chemische reacties. vetten die en vorming Zink: belangrijk in
Onvoldoende Onvoldoende: eiwitten belangrijk zijn bij antilichamen door enzymen die rol
opname eiwitten: worden afgebroken om vorming van lymfocyten spelen bij synthese
vertraagde energie te leveren. celmembranen. C: synthese collageen nucleïnezuren.
wondgenezing en K: synthese Tekort: weerslag
minder elastisch stollingsfactoren op eiwitsynthese
litteken. en celproliferatie.
3. Onderliggende pathologie
= aandoeningen die gepaard gaan met verminderde activiteit, immobiliteit,
verminderde zintuigelijke waarneming, stofwisselingsziekten of vasculaire
problematiek kunnen aan basis liggen van letsels zoals decubitus, diabetische voet of
ulcus cruris.
Vasculaire insufficiëntie Stofwisselingsziekten Andere aandoeningen
Atherosclerose, chronische Bv. nierinsufficiëntie en diabetes Longziekten: COPD en mucoviscidose
veneuze insufficiëntie, perifeer mellitus.
vaatlijden en hypovolemie Diabetes mellitus vaak geassocieerd Bindweefselziekten: reumatoïde
verminderen wondheling. met perifeer vaatlijden maar ook artritis en sclerodermie
andere gevolgen:
= verstoring in transport van vitamine Ziekten waar immuunsysteem
C door verhoogde onderdrukt is: HIV en aids
bloedsuikerspiegels -> verstoorde
collageensynthese -> minderwaardig Oncologische aandoeningen
bindweefsel.
= afweerfunctie WBC verstoord:
verminderde chemotaxis en
fagocytose.
4. Psychologische toestand en lichaamsbeeld
Stress en angst: negatief effect
Voldoende rust en slaap zijn belangrijk voor celmetabolisme en goede wondgenezing
Bij bepaalde ziektebeelden kan pt automutilerend gedrag vertonen of bestaande
wonden openhouden om bv. aandacht van omgeving te trekken.
Anatomie zie aparte cursus en ppt!!!!!!
1. Het proces van de normale wondheling
Fysiologie van wondheling
= als reactie op verwonding komt in omgevende cellen en weefsels een ingewikkeld proces
op gang dat tot doel heeft: gevolgen van verwonding zoveel mogelijk beperken en
beschadigde weefsels zo snel mogelijk herstellen of vervangen.
= 4 fasen: sommige overlappen in éénzelfde wonde. Vast patroon van fasen en vaak
chronologische volgorde. Niet scheiden
Fase 1: inflammatoire fase
= fase met acute ontstekingsreactie (geen bacteriën, bij infectie wel) en opruiming van dood
weefsel en bacteriën.
= lichaam reageert op wonde met vasculaire respons:
1. Vasodilatatie van de arteriën
Er is daling capillaire druk en toename vocht in omliggende weefsel. Er is verzwakking
van celverbindingen tussen endotheelcellen en RBC. Bloedplaatjes migreren vanuit
bloedbaan naar wondgebied: er is een bloeding.
2. Vasoconstrictie
Om bloedverlies te beperken houdt vasoconstrictie 5-10 minuten aan. Vervolgens
aggregeren bloedplaatjes om bloeding te stelpen. Deze produceren fibrinogeen,
waaruit een fibrinenetwerk opgebouwd wordt. Tijdens deze fase hechten leukocyten,
erytrocyten en bloedplaatjes zich aan de vaatwand.
3. Vasodilatatie door bradykinine en histamine die door getraumatiseerd weefsel
worden afgescheiden
Vocht, proteïnen en enzymen lekken vanuit intravasculaire compartiment naar
extracellulaire ruimte waar ze: zwelling, roodheid en pijn veroorzaken. WBC migreren
naar getraumatiseerde zone en zorgen voor opruimen van beschadigde weefselcellen
en ev. binnengedrongen bacteriën (fagocytose). Door fagocytose zuiveren zij wonde
van vreemd materiaal.
Fase 2: granulatiefase
= vorming van nieuw bindweefsel en nieuwe bloedvaten
= macrofagen en bloedplaatjes stimuleren productie fibroblasten die instaan voor productie
van bouwstoffen collageen en elastine. Deze vormen een nieuw netwerk waar macrofagen,
endotheelcellen en fibroblasten zich in kunnen bewegen om zo wondbed op te vullen.
= gelijktijdig groeien vanuit wondranden nieuwe capillairen in de wonde: angiogenese.
= endotheelcellen aan uiteinden van beschadigde capillairen vormen weefsel knoppen die
hol worden en in het vormende collageennetwerk dringen. Dit geeft rood, korrelig aspect
aan wonde: granulatieweefsel. Via deze nieuwe capillairen worden zuurstof en
voedingsstoffen in wonde gebracht: vorming fibroblasten gestimuleerd.
= epitheelweefsel dat over granulatieweefsel uitgroeit wordt op deze wijze van voldoende
bouwstoffen voorzien
= einde: verdwijnen een aantal van deze bloedvaten
, Fase 3: maturatiefase
1. Bindweefselreorganisatie 2. Wondretractie 3. Epithelialisatie
Na piekproductie collageen, Ontstaat door myofibroblasten Migratie van epitheelcellen over de wonde.
neemt weefselsterke van die in het granulatieweefsel Het sluit het wondoppervlak hermetisch af
wonden neemt toe door aanwezig zijn. De contractiele en beschermt wonde tegen dehydratatie en
modellering van collageenvezels. filamenten zorgen voor contaminatie door MO.
samentrekking van cellen Epitheelcellen vermeerderen door mitose en
waardoor volume van wonde migreren van wondrand naar centrum.
gereduceerd wordt. Retractie Afdichten start bij gehechte wonden vanaf
begint vanaf 5de dag en kan 24uur. Grotere wonden vereisen
soms in combinatie met collageenvorming en vorming
granulatie en epithelialisatie de granulatieweefsel.
wonde volledig sluiten. Wonde Haarfollikels, sebumklieren en zweetklieren
te groot: retractie op zich niet zijn afgelijnd met epitheelcellen. Wanneer
genoeg: operatieve ingreep. haarfollikels in wonde aanwezig zijn worden
door uitgroeien van epitheelcellen, eilandjes
epiderm in wonde gevormd. Deze groeien
naar elkaar, bij contact stopt celproliferatie.
Ideale omgeving: vochtig, beschermd milieu,
vrij van necrotisch weefsel.
Fase 4: littekenvorming
= door maturatie collageen neemt litteken langzaam zijn uiteindelijke vorm aan.
= eerste weken: zacht en fragiel
= na een maand: harder, roder, dikker en sterker
= na verschillende maanden: zacht, wit en soepel
Kan maanden tot zelfs meer dan een jaar duren
Zie p12 overzicht!!!
Definitie van een wonde
= defect in de huid
Acute wonden Chronische wonden
= normale wondgenezing = door ontoereikend of verstoord genezingsproces
= genezen binnen 21 dagen = volgen geen normaal traject noch herstellen ze
= structurele en functionele integriteit van huid de structurele en functionele integriteit van de
hersteld huid
= uitzicht kan wel nog bv. litteken zijn = indien deze na 6 weken nog open is
= kan maanden tot jaren bestaan
, Factoren die wondgenezing belemmeren
Acute wonde zal vrij snel genezen, chronische wonde zal moeilijker genezen door aantal
factoren:
1. Factoren eigen aan de wond
Type, diepte en Locatie van de Eigenschappen weefsel in Lokale bloedvoorziening Bioburden
uitgebreidheid wonde wonde en omgeving
van letsel
Oppervlakkige In aangezicht: = niet alle weefsels genezen Optimale bloedtoevoer is 4 graden van
wonde zal beter sneller genezen even vlot: pezen bv moeilijker belangrijk. Bloedcirculatie microbiologische
en sneller dan wonden als bindweefsel zorgt voor toevoer aanwezigheid
genezen dan aan tenen: = aanwezigheid débris of zuurstof en thv wonde:
diepe wond. doorbloeding is necrotisch weefsel negatieve voedingsstoffen. Bij contaminatie,
Hoe groter veel beter. invloed: toevoer bloed en wondgenezing is er kolonisatie,
wonde, hoe Perineaal voedingsstoffen verstoord -> toegenomen behoefte kritische
moeilijker gebied: ideale voedingsbodem aan aminozuren, kolonisatie en
genezing. moeilijker bacteriën koolhydraten, vetten, infectie.
omdat kans op = uitgebreid oedeem: mineralen,
infectie veel verhinderen neovascularisatie spoorelementen en
groter is. en granulatie water.
Hier ook = aanwezigheid blaren: grote
moeilijker af te blaar openmaken: blaardak Zuurstof is nodig voor
dekken. afhalen. toegenomen metabole
= aanwezigheid klonters of activiteit in de
korsten: belemmeren wondomgeving, de
epithelialisatie oxidatieve degradatie van
= hypergranulatie zorgt dat invaderende micro-
epitheelcellen moeilijker organismen door
kunnen migreren. Meestal fagocyterende cellen en
eerst hypergranulatieweefsel de synthese van
afvlakken door aan te stippen collageen.
met zilvernitraat of
cortisoncrème.
2. Voedingstoestand
Cachexie leidt tot slechte wondgenezing. Meestal is dit bij pt met kanker of zware
immuundeficiëntie.
Er kunnen stoornissen optreden bij tekort aan bep voedingsstoffen, vooral bij
mensen die een inadequate of eenzijdige voedselinname hebben.
Volgende voedingsstoffen belangrijk:
, Proteïnen Koolhydraten Vetten Vitaminen Mineralen
AZ en eiwitten zijn Worden omgezet tot Vormen naast A: voor crosslinking van Ijzer en koper:
nodig voor productie adenosinetrifosfaat. suikers bron van collageenvezels + rol bij cofactoren bij
van collageen, dit is Hierbij komt energie vrij energie. Ook bron epithelialisatie crosslinking
nodig voor vorming die belangrijk is voor van structurele B: collageensynthese collageen
nieuw bindweefsel. chemische reacties. vetten die en vorming Zink: belangrijk in
Onvoldoende Onvoldoende: eiwitten belangrijk zijn bij antilichamen door enzymen die rol
opname eiwitten: worden afgebroken om vorming van lymfocyten spelen bij synthese
vertraagde energie te leveren. celmembranen. C: synthese collageen nucleïnezuren.
wondgenezing en K: synthese Tekort: weerslag
minder elastisch stollingsfactoren op eiwitsynthese
litteken. en celproliferatie.
3. Onderliggende pathologie
= aandoeningen die gepaard gaan met verminderde activiteit, immobiliteit,
verminderde zintuigelijke waarneming, stofwisselingsziekten of vasculaire
problematiek kunnen aan basis liggen van letsels zoals decubitus, diabetische voet of
ulcus cruris.
Vasculaire insufficiëntie Stofwisselingsziekten Andere aandoeningen
Atherosclerose, chronische Bv. nierinsufficiëntie en diabetes Longziekten: COPD en mucoviscidose
veneuze insufficiëntie, perifeer mellitus.
vaatlijden en hypovolemie Diabetes mellitus vaak geassocieerd Bindweefselziekten: reumatoïde
verminderen wondheling. met perifeer vaatlijden maar ook artritis en sclerodermie
andere gevolgen:
= verstoring in transport van vitamine Ziekten waar immuunsysteem
C door verhoogde onderdrukt is: HIV en aids
bloedsuikerspiegels -> verstoorde
collageensynthese -> minderwaardig Oncologische aandoeningen
bindweefsel.
= afweerfunctie WBC verstoord:
verminderde chemotaxis en
fagocytose.
4. Psychologische toestand en lichaamsbeeld
Stress en angst: negatief effect
Voldoende rust en slaap zijn belangrijk voor celmetabolisme en goede wondgenezing
Bij bepaalde ziektebeelden kan pt automutilerend gedrag vertonen of bestaande
wonden openhouden om bv. aandacht van omgeving te trekken.
