Farmacologie 1
1. Situering farmacologie
1.1 Definities en begrippen
- Geneesmiddel: Grieks “Pharmakon”: eerste tovermiddel → giftig kruid of geneesmiddel
o Grens tussen geneesmiddel en toxische stof is soms zeer klein
1. Hangt af van de dosis die toegediend wordt
- Farmacon= het werkzame bestandsdeel van een medicijn of GM
- Farmacologie: de wetenschap die de wisselwerking tussen levende organismen en
scheikundige stoffen die in de diagnostische, preventieve en curatieve geneeskunde
worden gebruikt
- Belgische wetgeving
o Volgens artikel 1 van de Wet op de geneesmiddelen van 25 maart 1964, is een
geneesmiddel elke enkelvoudige of samengestelde substantie met
therapeutische of profylactische eigenschappen met betrekking tot ziekten bij
mens of dier.
o Een geneesmiddel is ook elke enkelvoudige of samengestelde substantie die aan
mens of dier toegediend kan worden om een medische diagnose te stellen of om
organische functies bij mens of dier te herstellen, te verbeteren of te wijzigen.
- Een geneesmiddel wordt
o ofwel door een farmaceutisch bedrijf geproduceerd en in de handel gebracht
(een “farmaceutische specialiteit)
o ofwel door de apotheker zelf bereid (een “magistrale bereiding”)
1.2 Herkomst van het geneesmiddel
-Natuurlijke producten
o Planten
o Dieren
o Mensen
o Mineralen
- Synthetische producten
- Biotechnologie producenten
➔ De meesten toevallig ontdekt
,Farmacologie 1
1.2.1 Natuurlijke producten
PLANTEN
- Bestaan al zeer lang
Geneesmiddel functie oorsprong
Atropine Premedicatie ter voorkoming van Atropa Belladoone
speekselvloed, mydriaticum, tegengif (doodskruid)
insecticide
Acetylsalyclylzuur Analgeticum/antipyreticum Wilgenbast
(aspirine) Preventie beroerte
Digoxine/digitoxine Pompkracht hart verbeteren – zorgen voor Digitalis purpurea
regelmatige hartslag (anti-artmicum) (vingerhoedskruid)
Mofrine Analgeticum Zaden van Papaver
somniferum of slaapbol (het
sap wordt geëxtraheerd)
Codeine Verdovend Blad van cocaboom
Paclitaxel Cytostaticum (bij borsttumoren) Taxus brevifolia
- Fytotherapie = kruidenleer
o Behandeling op basis van planten
o Alternatieve geneeswijze
o Vb. Sint –Janskruid: een natuurlijk antidepressivum, geven een opbeurend effect.
- Homeopathie: gebruik van plantaardige bestanddelen.
3 pijlers
o Individuele aanpak
o Zeer lage dosis
o Ziekte behandelen met middel die bij gezond persoon zelfde symptomen
opwekt
DIEREN
- Schimmels
o Meeste antibiotica en enkele antikkankerstoffen
o De schimmel Penicillium notatum produceert penicilline, een stof die bacteriën
doodt. Rond de schimmel bevindt zich een zone waar bacteriën niet kunnen
groeien.
,Farmacologie 1
- Insuline
o Vroeger van Varkens en runderen. Nu van genetic enginering.
o Genetic engineering: inbrengen of verwijderen van specifieke genen door
moleculaire technieken
- Vaccin met levende verzwakte (vb. mazelenvaccin) of dode virus/bacterie (vb. griepvaccin,
poliovaccin)
MENSEN
- Menselijke organen en vochten
o Placenta, urine, plasma (vb. Immunoglobulines, albumine), huid
o Bloedtransfusies
o Stamceltherapie (navelstrengbloed → meest oorspronkelijke stamcellen)
Minerale
- oorsprong (delfstoffen)
o ijzerpreparaten (behandeling anemie)
o Zink in zalven
o Elementen calcium, magnesium…
1.2.2 Synthetische producten
- Na verloop van tijd werd de chemische samenstelling en formule ontcijferd → ze
kunnen synthetisch gemaakt worden
- Bv cortisone: Vaak is cortisone een (laatste) redmiddel tegen hardnekkige ontstekingen, van
huidproblemen tot zware reumatische aandoeningen.
, Farmacologie 1
- Ontdekking van (synthetisch)GM
o Toeval: GM ontdekt en geïsoleerd uit planten, dieren en schimmels → natuurlijke
producten
o ‘Trial and error’: nieuwe synthetische moleculen screenen op mogelijke activiteit bv.
antimalariamiddelen
o ‘Drug design’: GM wordt ontworpen met bewuste kennis van structuur van receptor of
eiwit waar GM moet op inwerken (therapie gericht op 1 specifieke aandoening) bv.
Glivec®
o ‘Me too’ geneesmiddelen: kleine veranderingen aan bestaande moleculen: zelfde
werking, bijwerkingen en indicaties vb. Triptanen, Betablokkers
▪ ! Economisch belang!
o Interessante nevenwerkingen Vb. Antihistaminica, Sulfonamiden
1.2.3 Biotechnologie
= gebruik van levende organismen, of delen ervan, om planten en dieren aan te passen,
om micro-organismen voor specifieke doeleinde te ontwikkelen en zelfs om
producenten te maken of te wijzigen
- Moderne biotechnologie
- Klassieke biotechnologie
Past de eigenschappen van bacteriën, planten en
= traditionele technieken om dieren en
dieren aan door rechtstreeks in te grijpen op het
planten te kweken en
DNA
het gebruik van bacteriën, gisten en
schimmels voor bv. de productie van brood, Meer dan 250 biotechnologische geneesmiddelen
bier, wijn en kaas. en vaccins
- Moderne biotechnologie: verschillende technieken
o Basistechniek
1. DNA isoleren
2. Sequentie-analyse: ontcijferen van erfelijke info uit organismen
3. Knippen en plakken: met behulp v bepaalde enzymen wordt geknipt in
de DNA-streng, en met andere enzymen wordt de DNA-streng weer
aaneengekleefd.
1. Situering farmacologie
1.1 Definities en begrippen
- Geneesmiddel: Grieks “Pharmakon”: eerste tovermiddel → giftig kruid of geneesmiddel
o Grens tussen geneesmiddel en toxische stof is soms zeer klein
1. Hangt af van de dosis die toegediend wordt
- Farmacon= het werkzame bestandsdeel van een medicijn of GM
- Farmacologie: de wetenschap die de wisselwerking tussen levende organismen en
scheikundige stoffen die in de diagnostische, preventieve en curatieve geneeskunde
worden gebruikt
- Belgische wetgeving
o Volgens artikel 1 van de Wet op de geneesmiddelen van 25 maart 1964, is een
geneesmiddel elke enkelvoudige of samengestelde substantie met
therapeutische of profylactische eigenschappen met betrekking tot ziekten bij
mens of dier.
o Een geneesmiddel is ook elke enkelvoudige of samengestelde substantie die aan
mens of dier toegediend kan worden om een medische diagnose te stellen of om
organische functies bij mens of dier te herstellen, te verbeteren of te wijzigen.
- Een geneesmiddel wordt
o ofwel door een farmaceutisch bedrijf geproduceerd en in de handel gebracht
(een “farmaceutische specialiteit)
o ofwel door de apotheker zelf bereid (een “magistrale bereiding”)
1.2 Herkomst van het geneesmiddel
-Natuurlijke producten
o Planten
o Dieren
o Mensen
o Mineralen
- Synthetische producten
- Biotechnologie producenten
➔ De meesten toevallig ontdekt
,Farmacologie 1
1.2.1 Natuurlijke producten
PLANTEN
- Bestaan al zeer lang
Geneesmiddel functie oorsprong
Atropine Premedicatie ter voorkoming van Atropa Belladoone
speekselvloed, mydriaticum, tegengif (doodskruid)
insecticide
Acetylsalyclylzuur Analgeticum/antipyreticum Wilgenbast
(aspirine) Preventie beroerte
Digoxine/digitoxine Pompkracht hart verbeteren – zorgen voor Digitalis purpurea
regelmatige hartslag (anti-artmicum) (vingerhoedskruid)
Mofrine Analgeticum Zaden van Papaver
somniferum of slaapbol (het
sap wordt geëxtraheerd)
Codeine Verdovend Blad van cocaboom
Paclitaxel Cytostaticum (bij borsttumoren) Taxus brevifolia
- Fytotherapie = kruidenleer
o Behandeling op basis van planten
o Alternatieve geneeswijze
o Vb. Sint –Janskruid: een natuurlijk antidepressivum, geven een opbeurend effect.
- Homeopathie: gebruik van plantaardige bestanddelen.
3 pijlers
o Individuele aanpak
o Zeer lage dosis
o Ziekte behandelen met middel die bij gezond persoon zelfde symptomen
opwekt
DIEREN
- Schimmels
o Meeste antibiotica en enkele antikkankerstoffen
o De schimmel Penicillium notatum produceert penicilline, een stof die bacteriën
doodt. Rond de schimmel bevindt zich een zone waar bacteriën niet kunnen
groeien.
,Farmacologie 1
- Insuline
o Vroeger van Varkens en runderen. Nu van genetic enginering.
o Genetic engineering: inbrengen of verwijderen van specifieke genen door
moleculaire technieken
- Vaccin met levende verzwakte (vb. mazelenvaccin) of dode virus/bacterie (vb. griepvaccin,
poliovaccin)
MENSEN
- Menselijke organen en vochten
o Placenta, urine, plasma (vb. Immunoglobulines, albumine), huid
o Bloedtransfusies
o Stamceltherapie (navelstrengbloed → meest oorspronkelijke stamcellen)
Minerale
- oorsprong (delfstoffen)
o ijzerpreparaten (behandeling anemie)
o Zink in zalven
o Elementen calcium, magnesium…
1.2.2 Synthetische producten
- Na verloop van tijd werd de chemische samenstelling en formule ontcijferd → ze
kunnen synthetisch gemaakt worden
- Bv cortisone: Vaak is cortisone een (laatste) redmiddel tegen hardnekkige ontstekingen, van
huidproblemen tot zware reumatische aandoeningen.
, Farmacologie 1
- Ontdekking van (synthetisch)GM
o Toeval: GM ontdekt en geïsoleerd uit planten, dieren en schimmels → natuurlijke
producten
o ‘Trial and error’: nieuwe synthetische moleculen screenen op mogelijke activiteit bv.
antimalariamiddelen
o ‘Drug design’: GM wordt ontworpen met bewuste kennis van structuur van receptor of
eiwit waar GM moet op inwerken (therapie gericht op 1 specifieke aandoening) bv.
Glivec®
o ‘Me too’ geneesmiddelen: kleine veranderingen aan bestaande moleculen: zelfde
werking, bijwerkingen en indicaties vb. Triptanen, Betablokkers
▪ ! Economisch belang!
o Interessante nevenwerkingen Vb. Antihistaminica, Sulfonamiden
1.2.3 Biotechnologie
= gebruik van levende organismen, of delen ervan, om planten en dieren aan te passen,
om micro-organismen voor specifieke doeleinde te ontwikkelen en zelfs om
producenten te maken of te wijzigen
- Moderne biotechnologie
- Klassieke biotechnologie
Past de eigenschappen van bacteriën, planten en
= traditionele technieken om dieren en
dieren aan door rechtstreeks in te grijpen op het
planten te kweken en
DNA
het gebruik van bacteriën, gisten en
schimmels voor bv. de productie van brood, Meer dan 250 biotechnologische geneesmiddelen
bier, wijn en kaas. en vaccins
- Moderne biotechnologie: verschillende technieken
o Basistechniek
1. DNA isoleren
2. Sequentie-analyse: ontcijferen van erfelijke info uit organismen
3. Knippen en plakken: met behulp v bepaalde enzymen wordt geknipt in
de DNA-streng, en met andere enzymen wordt de DNA-streng weer
aaneengekleefd.
