Samenvatting Bedrijfseconomie

DEEL I: KOSTEN- EN OPBRENGSTENBEREKENING TER ONDERSTEUNING
VAN BESLISSINGEN
HOOFDSTUK 1: KOSTENBEGRIPPEN
1.1 Het begrip kosten
Kosten zijn de in geldwaarde uitgedrukte productiemiddelen (grondstoffen, arbeid, machines,
gebouwen …) die een bedrijfshuishouding opoffert in het productieproces om het gewenste
eindproduct of de gewenste dienst voort te brengen. Kosten zijn dus verbonden met de
aanwending van productiemiddelen bij het productieproces.
Onkosten zijn kosten die konden vermeden worden.
Uitgaven zijn de betalingen van de productiemiddelen.
Kost en geen uitgave Kost tevens uitgave Uitgave en geen kost
= niet-kaskost = kaskost
Bv. Een machine gebruiken Bv. Het terugbetalen van de Bv. De betaling van een
en dus levensduur rente. factuur van de aankoop van
opofferen. een naaimachine.
Bv. Elektriciteit verbruiken Bv. De betaling van een
om een product te maken factuur van de aangekochte
elektriciteit.
Bv. De terugbetaling van
een ontleend bedrag.

Een kostenobject is hetgeen waar je kosteninformatie voor verzamelt. Dit kan heel breed zijn en is
specifiek voor elk bedrijf. Bijvoorbeeld: voortgebrachte producten of diensten, productengroepen,
afdelingen, distributiekanalen, klanten…
De kostprijs van een kostenobject is de som van alle kosten (= de waarde van de doelmatig
ingezette middelen) voor een kostenobject.
1.2 De doeleinden van de kostenberekening
= voor- en nadelen van beleidsalternatieven in geld uitdrukken
Planning op lange termijn Planning op korte termijn
3 tot 5 jaar Maximaal 1 jaar




1

, Berekenen of de oprichting, uitbreiding of Het realiseren van de winstoptimalisatie:
samenwerking gezien de te verwachten - Voor de opstelling van het meest
kosten en opbrengsten wel verantwoord is. voordelige verkoop- en productieplan
(= kosten-batenanalyse) (= budgetteren).
Zo ja, welke producten, gunstigste - Voor de kostenbeheersing. Door het
vestigingsplaats, welke capaciteit, gunstige bepalen van een standaardkostprijs kan
financieringswijze… de werkelijke kost beoordeeld worden.

1.3 De standaardkostprijsberekening
De standaardprijs is de noodzakelijke/ maximaal toegestane kostprijs per eenheid op basis van de
verwachte prijzen in de toekomst.
De standaardhoeveelheid is de vermoedelijk benodigde hoeveelheid op basis van de
berekening/kennis/ervaring.
Standaardkostprijs = Q s * Ps
1.3.1 Belang van de standaardkostprijs
 Kostenbeheersing
De standaardkostprijs is een voorcalculatie. Achteraf wordt door middel van budgetcontrole
nagegaan, hoe de werkelijke kosten (nacalculatie) van een periode zich verhouden tot de
toegestane kost. Deze vergelijking bevordert de aandacht voor het doelmatig werken binnen de
onderneming. Bij vaststelling van niet-efficiënte werking binnen het bedrijf kan daarvoor een
verantwoordelijke aangeduid worden.
 Het bepalen van budgetten
Een budget bevat o.a. een raming van de totale kosten die een bedrijf zal hebben in een
bepaalde toekomstige periode.
 Prijsbepaling van producten
Om de uiterste prijs te kennen waartegen men mag verkopen zonder verlies te lijden
(= grensprijs).
1.4 Kostenindelingen
 Naar kostensoort
o Kosten van grond- en hulpstoffen
o Kosten van de arbeid
o Kosten van de duurzame productiemiddelen
o Kosten van de grond
o Kosten van diensten van derden
o Kosten van belastingen
o Rentekosten
 Naar gevoeligheid voor verandering in de bedrijfsdrukte
o Constante kosten
o Variabele kosten
2

, o Semivariabele kosten
 Naar toerekenbaarheid tot een bepaald product
o Directe kosten
o Indirecte kosten




HOOFDSTUK 2: DE KOSTENSOORTEN
= categorische indeling van kosten
Om de standaardprijs te berekenen dient de ondernemingsleiding de standaardkosten te bepalen
per kostensoort. Onder een kostensoort verstaan we kosten met gelijkaardige economische
kenmerken. Bij de indeling in kostensoorten houdt men rekening met de aard van het
productiemiddel waarmee de kosten samenhangen.
2.1 De kosten van grond- en hulpstoffen
Grondstoffen worden verwerkt en vindt men terug in het eindproduct (bv. ertsen, katoen).
Hulpstoffen zijn grondstoffen waarvan bij de productie slechts geringe hoeveelheden vereist zijn
(bv. draad in confectie-industrie).
Qs = technische gegevens
Ps = gemiddelde te verwachten inkoopprijs
Afval is de hoeveelheid grondstof die verloren gaat tijdens het productieproces. Uitval is de
hoeveelheid grondstof die begrepen is in de halffabricaten en eindproducten die niet aan de
gestelde kwaliteitsnormen volden.
Standaardkostprijs na uitval = % ongekeurde producten
* kosten per product
% goedgekeurde producten

2.2 De arbeidskosten
De kosten van arbeid bestaan uit lonen en wedden vermeerderd met de sociale lasten. Daarnaast
zijn voorzieningen nodig ten behoeve van de werknemers zoals kantinekosten, opleidingskosten…




Qs = aantal uren dat dient gepresteerd te worden voor het realiseren van een product
Ps = verwachte loonpeil en toegepast loonstelsel

3

,Bij een tijdloonstelsel wordt de vergoeding bepaald op basis van de werktijd of de arbeidsduur. Het
is niet direct afhankelijk van de geleverde arbeidsprestatie (althans op korte termijn). Dit wordt
toegepast:
 Als de omvang van de individuele of groepsprestaties van de werknemer niet of moeilijk
meetbaar zijn (bv. kantoorwerk).
 Als de beschikbaarheid van de werknemer van primair belang is (bv. brandweer).
 Als er sprake is van precisie-arbeid.
 Als de werknemer het arbeidstempo niet kan beïnvloeden (bv. lopende band).
 Als er sprake is van kostbare grondstoffen.
Het stukloonstelsel en het premieloonstelsel zijn ook mogelijk.
2.3 De kosten van de duurzame productiemiddelen
Een duurzaam productiemiddel kan meermaals worden aangewend maar het heeft een beperkte
economische gebruiksduur. Het is aan slijtage en veroudering onderhevig.
 Technische slijtage (waardevermindering die het gevolg is van het gebruik)
 Economische veroudering (bepaalde activa ondergaan een minderwaarde door
technologische evolutie)
Met deze minderwaarde wordt rekening gehouden in de kostprijsberekening. Op het einde van
het jaar bij de afsluiting van de boekhouding wordt de kost van de afschrijving (= jaarlijkse
waardevermindering van duurzame productiemiddelen) bepaald. Door voldoende af te schrijven
zorgt een onderneming ervoor dat zijn kapitaal in stand gehouden wordt.
Qs = noodzakelijke hoeveelheid prestaties (bv. standaard machine-uren)
Ps = berekening afschrijving
 Aanschaffingswaarde (AW) = aankoopprijs + bijkomende aankoopkosten (installatiekosten,
transportkosten, invoerrechten…)
 Gebruiksduur (t) in procenten. Bv. 5 jaar voor auto’s = 20% per jaar
o Nijverheidsgebouwen 5%
o Andere gebouwen 3%
o Machines en uitrusting 10%
o Meubilair 10%
o Rollend materieel 20%
o Computers en software 33%
Dit wil niet zeggen dat op deze regels geen uitzonderingen mogelijk zijn. Aan de ondernemer
om te bewijzen dat een bepaalde machine sneller verslijt, dat een computer eerder
vervangen moest worden…
 Residu- of restwaarde (RW) = waarde op het einde van de economische levensduur
2.3.1 Lineaire afschrijvingsmethode
Afschrijvingsbedrag = D = (AW – RW) / t


4

, De lineaire afschrijvingsmethode wordt in de praktijk veel gebruikt vanwege zijn eenvoud. De
methode is voornamelijk toepasbaar als de waardedaling een evenredig verloop vertoont binnen de
gebruiksduur. Voor een auto is dit zeker geen weerspiegeling van de werkelijkheid. De
waardevermindering op de wagen is het eerste jaar veel groter dan het derde of vierde jaar.
Hiervoor zijn andere methoden mogelijk, nl. de degressieve afschrijvingsmethode en fiscaal niet
aanvaarde methoden.




2.4 De kosten van de grond
Het duurzaam productiemiddel grond kan in het productieproces verschillende functies vervullen:
 Delfplaats voor grondstoffen
De grond kan uitgeput raken. Waardeverminderingskosten worden d.m.v. afschrijvingen in
de kostprijs opgenomen
 Vestigingsplaats
De waarde van de grond zal door het gebruik ervan bij productie niet dalen. Er hoeven geen
afschrijvingen geboekt te worden tenzij investeringen (bv. gebouw) op die grond verricht
worden. Als grond gehuurd wordt, kan de te betalen pacht als kosten van de grond worden
beschouwd.
2.5 De kosten van de diensten van derden
Bv. transport van grondstoffen en afgewerkte producten, het leveren van energie, het verzekeren
van allerhande risico’s
Standaardkostprijs = raming van dienstenverleningskosten
2.6 De kosten van de belastingen
Kostprijsverhogende belastingen zijn belastingen op goederen en diensten en worden
geïncorporeerd in de kostprijs (bv. verkeersbelasting, accijnzen, invoerrechten, onroerende
voorheffing, milieubelasting, vergunningsrechten…).
De btw (belasting over de toegevoegde waarde) dient uiteindelijk door de consument te worden
gedragen, die deze belasting via de betaalde prijs betaalt. De bedrijven verrekenen de door hen zelf
bij aankoop van goederen en diensten betaalde btw met de fiscus bij de periodieke btw-aangifte.
Het is geen kost voor btw-belastingplichtigen, maar wel voor vrijgestelde btw-belastingplichtigen.
Kostprijsneutrale belastingen zijn belastingen op de winst van een onderneming.
Bv. inkomstenbelasting (personenbelasting) en vennootschapsbelasting
2.7 De rentekosten
Ter financiering van investeringen zijn er twee financieringsbronnen:
 Vreemd vermogen
Rentekosten moeten betaald worden aan de lener. Deze financiële kosten worden
geïncorporeerd in de kostprijsberekening.
5