Samenvatting Jeugdrecht en Jeugdhulp
INTERVENTIELOGICA’S
INTERVENTIEGRONDEN
Als pedagogen en sociaal werkers komen we in de jeugdhulp actueel tussen o.b.v. volgende interventiegronden:
1. Op vraag van kinderen en/ of ouders: “het lukt niet meer in de opvoeding”
2. VOS: verontrustende opvoedingssituaties: extern gedefinieerd door de samenleving, vroeger POS
- Ontwikkelingskansen en/ of de psychische, fysieke of seksuele integriteit van een minderjarige of van gezinsleden
wordt aangetast
3. MOF: als misdrijf omschreven feit, situaties die we norm overtredend achten
o Minderjarigen zijn juridisch niet strafrechtelijk verantwoordelijk, vandaag: “als misdrijf omschreven”
o Wanbedrijven: 7 dagen tot 5 jaar gevangenis
o Overtredingen: boete, waarschuwing
o Misdaad: gevangenis voor zware feiten als moord, slagen en verwondingen,…
ARRANGEMENTEN
o Deze interventies zijn georganiseerd in specifieke arrangementen van jeugdhulp en voornamelijk geregeld via het
decreet integrale jeugdhulp en het decreet jeugddelinquentierecht (gemeenschapsmaterie)
o Interventies kunnen vrijwillig (buitengerechtelijk) of gedwongen (gerechtelijk) zijn
o Vb: thuisbegeleiding, vaardigheidstraining, opname, sanctie → vaak toch onder vorm van dwang (uit angst rechter)
o Interventies kunnen ambulant, semi-ambulant en residentieel zijn
o Vb: hulp aan huis, momenten van opname én thuisbegeleiding, opname in residentie met overnachting
ORGANISATIE VAN DE JEUGDHULP IN VLAANDEREN
,Samenvatting Jeugdrecht en Jeugdhulp
Rechtstreeks Brede instap: voor iedereen toegankelijk Vb: CAW, OCMW, JAC, CLB,…
toegankelijke o Vraagverheldering
jeugdhulp o Informatieverstrekking
o Kortdurende hulp
Eenduidigheid in divers hulpaanbod bieden
Subsidiariteitsprincipe!
Intersectorale Aanmelding door hulpvrager met A- Indicatiestelling: welk type hulp is het meest geschikt?
toegangspoort document via INSISTO met Jeugdhulpregie: welke hulpverleners komen in
vraagverheldering, diagnostiek en aanmerking voor dit type hulp?
indicatiestelling
Niet- rechtstreeks Vb: pleegzorg en organisaties bijzondere Gemandateerde voorziening:
toegankelijke jeugdzorg o Twee Types:
jeugdhulp o Ondersteuningscentra Jeugdhulp
o Vertrouwenscentra Kindermishandeling
o Mandaat op 2 manieren invullen:
o Verlenen van consult aan hulpverleners
die een situatie aanmelden
o Hulpverlener meldt aan via
motivatiedocument (onderzoek
maatschappelijke noodzaak oprichten)
Gerechtelijke jeugdhulp:
o Verplichte hulpverlening bij VOS, MOF,…
o Dossier komt bij jeugdrechter door
o Openbaar ministerie (federale overheid)
o Gemandateerde voorziening
o Jeugdrechter wordt bijgestaan door Sociale
Dienst gerechtelijke Jeugdhulpverlening die
maatschappelijk onderzoek voert om advies op
juiste hulp te geven
o Jeugdrechter bepaalt welke maatregelen er
genomen worden
“Wat is het verschil tussen gerechtelijke hulpverlening en niet-rechtstreekse hulpverlening?”
RTH en NRTH kunnen, maar moeten niet gedwongen zijn. Gerechtelijke hulpverlening is steeds gedwongen
VOORUITGANG?
We bevinden ons in een vooruitgangsbeweging t.a.v. vroeger. Enkele Buzzwords zijn hier het bewijs van: empowerment,
vraaggestuurd werken, op maat werken, participatie, kinderrechten,….
MAAR: tegelijkertijd doen we nog te veel hetzelfde als vroeger:
o Ongelijke interventies t.a.v. arme gezinnen: waarom betalen we dure instellingen i.p.v. aan armoedebestrijding te doen?
o Schijnparticipatie
o Gebrek aan continuïteit: veel doorverwijzingen naar verschillende voorzieningen
o Gebrek aan transparantie: vaak weten ouders en kind zelf niet waarom het kind geplaatst wordt
,Samenvatting Jeugdrecht en Jeugdhulp
EEN PROBLEEM VAN CAPACITEIT?
De discussie over het antwoord op tekortschietingen gaat vaak over de beperkte capaciteit in verhouding tot complexiteit in
diverse vormen:
o De problemen zijn te complex: onbegeleidbare gezinnen
o We hebben niet genoeg middelen: wachtlijsten
o We werken niet genoeg samen: nood aan netwerken
o We hebben niet voldoende goede methodieken: meer evidence based werken
o We komen niet vroeg genoeg tussen: detectie en preventie
Zolang we de logica’s van de jeugdzorg niet veranderen, blijven we zoeken naar beperkte oplossingen en zal er niets
verbeteren
EEN PROBLEEM VAN LOGICA’S?
Voorgaande problemen kunnen mogelijk terecht worden aangehaald, maar er is meer/ iets anders aan de hand:
Problemen van de jeugdhulp hebben ook te maken met de logica’s van waaruit de jeugdhulp werkt!
o Vb: “niet gemotiveerde, agressieve, onbegeleidbare gezinnen” deze termen hebben soms meer te maken met de
manier waarop we hulp verlenen dan de gezinnen zelf
o Vb: Alicia: hulpverleners creëren agressie door allerlei regels op te stellen. Ze moeten problemen oplossen die ze zelf
creëren
o Vb: geplaatste jongen moet een week in isolatie omdat hij gsm meenam
“Capaciteit” versus “logica” als probleem verwijst naar twee verschillende
benaderingen van jeugdhulp:
o Focus op capaciteit: jeugdhulp als “oplossing”
o Focus op logica: jeugdhulp als “constructie”
VERSCHILLENDE BENADERINGEN OVER DE ROL VAN DE PROFESSIONAL
Capaciteitsprobleem Logicaprobleem
Als oplosser Als drager van constructies
Essentialistische visie: we kunnen de werkelijkheid kennen en Constructivistische visie: hoe definiëren we het probleem?
tot een wenselijke situatie komen
Eén waarheid, eenduidig We kunnen problemen op verschillende manieren definiëren
Via de juiste diagnose, definiëring, methode, antwoord van i.p.v. hen op te lossen
een probleem het juiste resultaat verkrijgen
Oplossingslogica ingebed in vooruitgangsdenken Besef dat de wijze waarop we problemen benoemen onze
o betere diagnostiek, methodieken, empowerment en tussenkomst, onze visie op opvoeding en delinquent gedrag,…
participatie geen neutrale constructies zijn:
o Kan contraproductief zijn: leidt tot een o Tijdsgebonden: vroeger was spijbelen een MOF, nu niet
beheersingsgerichte en non-communicatieve pedagogie: meer, pedagogische tik,…
geen ruimte en tijd voor dialoog o Contextgebonden: druggebruik in een rijk gezin wordt op
een andere manier geproblematiseerd dan in een arm gezin
o Perspectiefgebonden: een pedagoog zal mogelijk naar
andere aspecten in de situatie kijken dan een psycholoog of
criminoloog
Non-communicatieve pedagogie Communicatieve pedagogiek
, Samenvatting Jeugdrecht en Jeugdhulp
o De professional wordt een uitvoerder van methodieken, o Geen relativisme, wel een voortdurende reflectie over de
weinig ruimte voor ambiguïteit/ complexiteit opvattingen die we hanteren in het tussenkomen in
o Vb: meisje in instelling dat niet wou praten en haar situaties die we als problematisch benoemen
gedachten op briefpapier van voorziening: personeel o Vb: pedoseksualiteit als gevolg van extreme marginalisering
wordt boos en armoede (begrip is geen tolerantie)
EVIDENTIES DECONSTRUEREN
Een kritische benadering van jeugdrecht en jeugdhulp betekent dat we de evidenties in de logica’s die in het tussenkomen
aanwezig zijn ook in de praktijk deconstrueren en in vraag stellen
Hierbij is er nood aan:
o Maatschappelijk perspectief: problemen worden gedefinieerd in een niet evidente relatie tussen het individu en de
samenleving
o Vb: waarom zijn opvoedingsproblemen opvoedingsproblemen? – Moeder heeft geen geld voor benzine en kan dus
niet op bezoek komen bij dochter in instelling; zijn dit opvoedingsproblemen of armoedeproblemen?
o Een historisch perspectief: continuïteit en discontinuïteit i.p.v. enkel vooruitgang
CENTRALE VRAAGSTELLING
Vanuit welke maatschappelijke en professionele logica’s wordt, historisch en actueel, ingegrepen op de situatie van ouders en
kinderen en wat betekent dit voor ouders en kinderen?
Spanningen in deze logica’s
o MOF en VOS als opvoedings- of gedragsprobleem versus maatschappelijk probleem
o Het gezin als “koningin” en “gevangene” van de jeugdhulp en jeugdbescherming: problemen worden vaak
gedefinieerd als opvoedings-of gezinsproblemen maar zijn vaak van maatschappelijke aard
o De hardnekkigheid van de opvatting van het gezin als veilige haven
o Oog voor maatschappelijke problemen in relatie tot opgroeien en opvoeding (vb: armoededebat)
o Interventierecht versus recht op hulp
o Opvoeding als wederzijds leerproces en tegensprekelijke activiteit (recht op hulp) dan wel als extern
geproblematiseerd (interventierecht) ?
o Vb: de manier waarop diagnostiek wordt ingezet: inzetten als extreme diagnostiek (probleem definiëren door
expert en aan persoon werken) versus recht op hulp: handelingsgerichte diagnostiek als participatief gesprek met
ouders en kinderen
SPANNINGSVELDEN
o Voortdurend spanningsvelden met historisch en actueel ontsnappingspogingen en terugslagbewegingen (continuïteit
en discontinuïteit) dat voortdurend terugkomt
- Vb: ontsnappen: kritische praktijken, nieuwe praktijken: veel nadruk op plaatsing van kinderen → kritische
beweging waardoor andere hulpverleningen werden ontwikkeld
- Vb: terugslag: meer nadruk op risico’s en dwang: secundaire deviantie (criminaliteit die ontstaat door
tussenkomst/ dwang)
INTERVENTIELOGICA’S
INTERVENTIEGRONDEN
Als pedagogen en sociaal werkers komen we in de jeugdhulp actueel tussen o.b.v. volgende interventiegronden:
1. Op vraag van kinderen en/ of ouders: “het lukt niet meer in de opvoeding”
2. VOS: verontrustende opvoedingssituaties: extern gedefinieerd door de samenleving, vroeger POS
- Ontwikkelingskansen en/ of de psychische, fysieke of seksuele integriteit van een minderjarige of van gezinsleden
wordt aangetast
3. MOF: als misdrijf omschreven feit, situaties die we norm overtredend achten
o Minderjarigen zijn juridisch niet strafrechtelijk verantwoordelijk, vandaag: “als misdrijf omschreven”
o Wanbedrijven: 7 dagen tot 5 jaar gevangenis
o Overtredingen: boete, waarschuwing
o Misdaad: gevangenis voor zware feiten als moord, slagen en verwondingen,…
ARRANGEMENTEN
o Deze interventies zijn georganiseerd in specifieke arrangementen van jeugdhulp en voornamelijk geregeld via het
decreet integrale jeugdhulp en het decreet jeugddelinquentierecht (gemeenschapsmaterie)
o Interventies kunnen vrijwillig (buitengerechtelijk) of gedwongen (gerechtelijk) zijn
o Vb: thuisbegeleiding, vaardigheidstraining, opname, sanctie → vaak toch onder vorm van dwang (uit angst rechter)
o Interventies kunnen ambulant, semi-ambulant en residentieel zijn
o Vb: hulp aan huis, momenten van opname én thuisbegeleiding, opname in residentie met overnachting
ORGANISATIE VAN DE JEUGDHULP IN VLAANDEREN
,Samenvatting Jeugdrecht en Jeugdhulp
Rechtstreeks Brede instap: voor iedereen toegankelijk Vb: CAW, OCMW, JAC, CLB,…
toegankelijke o Vraagverheldering
jeugdhulp o Informatieverstrekking
o Kortdurende hulp
Eenduidigheid in divers hulpaanbod bieden
Subsidiariteitsprincipe!
Intersectorale Aanmelding door hulpvrager met A- Indicatiestelling: welk type hulp is het meest geschikt?
toegangspoort document via INSISTO met Jeugdhulpregie: welke hulpverleners komen in
vraagverheldering, diagnostiek en aanmerking voor dit type hulp?
indicatiestelling
Niet- rechtstreeks Vb: pleegzorg en organisaties bijzondere Gemandateerde voorziening:
toegankelijke jeugdzorg o Twee Types:
jeugdhulp o Ondersteuningscentra Jeugdhulp
o Vertrouwenscentra Kindermishandeling
o Mandaat op 2 manieren invullen:
o Verlenen van consult aan hulpverleners
die een situatie aanmelden
o Hulpverlener meldt aan via
motivatiedocument (onderzoek
maatschappelijke noodzaak oprichten)
Gerechtelijke jeugdhulp:
o Verplichte hulpverlening bij VOS, MOF,…
o Dossier komt bij jeugdrechter door
o Openbaar ministerie (federale overheid)
o Gemandateerde voorziening
o Jeugdrechter wordt bijgestaan door Sociale
Dienst gerechtelijke Jeugdhulpverlening die
maatschappelijk onderzoek voert om advies op
juiste hulp te geven
o Jeugdrechter bepaalt welke maatregelen er
genomen worden
“Wat is het verschil tussen gerechtelijke hulpverlening en niet-rechtstreekse hulpverlening?”
RTH en NRTH kunnen, maar moeten niet gedwongen zijn. Gerechtelijke hulpverlening is steeds gedwongen
VOORUITGANG?
We bevinden ons in een vooruitgangsbeweging t.a.v. vroeger. Enkele Buzzwords zijn hier het bewijs van: empowerment,
vraaggestuurd werken, op maat werken, participatie, kinderrechten,….
MAAR: tegelijkertijd doen we nog te veel hetzelfde als vroeger:
o Ongelijke interventies t.a.v. arme gezinnen: waarom betalen we dure instellingen i.p.v. aan armoedebestrijding te doen?
o Schijnparticipatie
o Gebrek aan continuïteit: veel doorverwijzingen naar verschillende voorzieningen
o Gebrek aan transparantie: vaak weten ouders en kind zelf niet waarom het kind geplaatst wordt
,Samenvatting Jeugdrecht en Jeugdhulp
EEN PROBLEEM VAN CAPACITEIT?
De discussie over het antwoord op tekortschietingen gaat vaak over de beperkte capaciteit in verhouding tot complexiteit in
diverse vormen:
o De problemen zijn te complex: onbegeleidbare gezinnen
o We hebben niet genoeg middelen: wachtlijsten
o We werken niet genoeg samen: nood aan netwerken
o We hebben niet voldoende goede methodieken: meer evidence based werken
o We komen niet vroeg genoeg tussen: detectie en preventie
Zolang we de logica’s van de jeugdzorg niet veranderen, blijven we zoeken naar beperkte oplossingen en zal er niets
verbeteren
EEN PROBLEEM VAN LOGICA’S?
Voorgaande problemen kunnen mogelijk terecht worden aangehaald, maar er is meer/ iets anders aan de hand:
Problemen van de jeugdhulp hebben ook te maken met de logica’s van waaruit de jeugdhulp werkt!
o Vb: “niet gemotiveerde, agressieve, onbegeleidbare gezinnen” deze termen hebben soms meer te maken met de
manier waarop we hulp verlenen dan de gezinnen zelf
o Vb: Alicia: hulpverleners creëren agressie door allerlei regels op te stellen. Ze moeten problemen oplossen die ze zelf
creëren
o Vb: geplaatste jongen moet een week in isolatie omdat hij gsm meenam
“Capaciteit” versus “logica” als probleem verwijst naar twee verschillende
benaderingen van jeugdhulp:
o Focus op capaciteit: jeugdhulp als “oplossing”
o Focus op logica: jeugdhulp als “constructie”
VERSCHILLENDE BENADERINGEN OVER DE ROL VAN DE PROFESSIONAL
Capaciteitsprobleem Logicaprobleem
Als oplosser Als drager van constructies
Essentialistische visie: we kunnen de werkelijkheid kennen en Constructivistische visie: hoe definiëren we het probleem?
tot een wenselijke situatie komen
Eén waarheid, eenduidig We kunnen problemen op verschillende manieren definiëren
Via de juiste diagnose, definiëring, methode, antwoord van i.p.v. hen op te lossen
een probleem het juiste resultaat verkrijgen
Oplossingslogica ingebed in vooruitgangsdenken Besef dat de wijze waarop we problemen benoemen onze
o betere diagnostiek, methodieken, empowerment en tussenkomst, onze visie op opvoeding en delinquent gedrag,…
participatie geen neutrale constructies zijn:
o Kan contraproductief zijn: leidt tot een o Tijdsgebonden: vroeger was spijbelen een MOF, nu niet
beheersingsgerichte en non-communicatieve pedagogie: meer, pedagogische tik,…
geen ruimte en tijd voor dialoog o Contextgebonden: druggebruik in een rijk gezin wordt op
een andere manier geproblematiseerd dan in een arm gezin
o Perspectiefgebonden: een pedagoog zal mogelijk naar
andere aspecten in de situatie kijken dan een psycholoog of
criminoloog
Non-communicatieve pedagogie Communicatieve pedagogiek
, Samenvatting Jeugdrecht en Jeugdhulp
o De professional wordt een uitvoerder van methodieken, o Geen relativisme, wel een voortdurende reflectie over de
weinig ruimte voor ambiguïteit/ complexiteit opvattingen die we hanteren in het tussenkomen in
o Vb: meisje in instelling dat niet wou praten en haar situaties die we als problematisch benoemen
gedachten op briefpapier van voorziening: personeel o Vb: pedoseksualiteit als gevolg van extreme marginalisering
wordt boos en armoede (begrip is geen tolerantie)
EVIDENTIES DECONSTRUEREN
Een kritische benadering van jeugdrecht en jeugdhulp betekent dat we de evidenties in de logica’s die in het tussenkomen
aanwezig zijn ook in de praktijk deconstrueren en in vraag stellen
Hierbij is er nood aan:
o Maatschappelijk perspectief: problemen worden gedefinieerd in een niet evidente relatie tussen het individu en de
samenleving
o Vb: waarom zijn opvoedingsproblemen opvoedingsproblemen? – Moeder heeft geen geld voor benzine en kan dus
niet op bezoek komen bij dochter in instelling; zijn dit opvoedingsproblemen of armoedeproblemen?
o Een historisch perspectief: continuïteit en discontinuïteit i.p.v. enkel vooruitgang
CENTRALE VRAAGSTELLING
Vanuit welke maatschappelijke en professionele logica’s wordt, historisch en actueel, ingegrepen op de situatie van ouders en
kinderen en wat betekent dit voor ouders en kinderen?
Spanningen in deze logica’s
o MOF en VOS als opvoedings- of gedragsprobleem versus maatschappelijk probleem
o Het gezin als “koningin” en “gevangene” van de jeugdhulp en jeugdbescherming: problemen worden vaak
gedefinieerd als opvoedings-of gezinsproblemen maar zijn vaak van maatschappelijke aard
o De hardnekkigheid van de opvatting van het gezin als veilige haven
o Oog voor maatschappelijke problemen in relatie tot opgroeien en opvoeding (vb: armoededebat)
o Interventierecht versus recht op hulp
o Opvoeding als wederzijds leerproces en tegensprekelijke activiteit (recht op hulp) dan wel als extern
geproblematiseerd (interventierecht) ?
o Vb: de manier waarop diagnostiek wordt ingezet: inzetten als extreme diagnostiek (probleem definiëren door
expert en aan persoon werken) versus recht op hulp: handelingsgerichte diagnostiek als participatief gesprek met
ouders en kinderen
SPANNINGSVELDEN
o Voortdurend spanningsvelden met historisch en actueel ontsnappingspogingen en terugslagbewegingen (continuïteit
en discontinuïteit) dat voortdurend terugkomt
- Vb: ontsnappen: kritische praktijken, nieuwe praktijken: veel nadruk op plaatsing van kinderen → kritische
beweging waardoor andere hulpverleningen werden ontwikkeld
- Vb: terugslag: meer nadruk op risico’s en dwang: secundaire deviantie (criminaliteit die ontstaat door
tussenkomst/ dwang)
