Beleidskunde
Boek: Bouwen aan beleid, het proces van de overheid
Inhoudsopgave
1. Overheidsbeleid: wablief? .......................................................................................................... 3
1.1. Overheidsbeleid: wat, waarom, wie en hoe? ..................................................................... 3
Wat is beleid voeren?............................................................................................................................. 3
1.2. Kleur bekennen ................................................................................................................... 3
Waarom voeren overheden beleid? ...................................................................................................... 5
1.3. Collectieve noden en ambities in het vizier ........................................................................ 6
Wie is er betrokken bij het maken van die keuzes?.............................................................................. 7
1.4. Vaak met anderen erbij....................................................................................................... 7
Hoe krijgt overheidsbeleid vorm? ......................................................................................................... 9
1.5. In fasen, lagen, sectoren en zowel woorden als daden ...................................................... 9
1.6. Tot slot .............................................................................................................................. 11
2. Beleid in wetenschap ................................................................................................................ 12
2.1. Beleidswetenschap: wel jong, niet gek!............................................................................ 12
Reden: waarom wordt vanuit de wetenschap op beleid gefocust? ................................................... 12
2.2. Multidisciplinair en multi-interventionistisch ................................................................... 12
Methode: hoe is beleid vanuit de wetenschap al aangepakt? ........................................................... 14
2.3. Vanuit idee en realiteit ..................................................................................................... 14
Resultaat: wat heeft de beleidswetenschap al opgeleverd? .............................................................. 15
2.4. Een wereld vol intellectuele constructen ......................................................................... 15
Status: waar staat deze discipline vandaag? ....................................................................................... 19
2.5. Volop in evolutie ............................................................................................................... 19
2.6. Tot slot .............................................................................................................................. 20
3. Agendasetting ........................................................................................................................... 21
3.1. Er is niets ........................................................................................................................... 21
3.2. Beleidsagenda met probleemissues erop en eronder ...................................................... 21
3.3. Agendasetting in opbouw ................................................................................................. 23
3.4. Transitie: van convergeren tot construeren van overheidsagenda’s ............................... 28
3.5. Tot slot .............................................................................................................................. 29
4. Beleidsformulering .................................................................................................................... 30
4.1. Er kan veel ......................................................................................................................... 30
4.2. Beleidsopties uitwerken en overwegen............................................................................ 30
, 4.3. Beleidsformulering: met tools en systemen aan de slag .................................................. 33
4.4. Transities: nieuw beleidsdesign, ook met oude blokken .................................................. 43
4.5. Tot slot .............................................................................................................................. 45
5. Besluitvorming .......................................................................................................................... 46
5.1. En we gaan voor.. .............................................................................................................. 46
5.2. Beleidskeuzes legitimeren ................................................................................................ 46
5.3. Over beleidsbuilders en processen van besluitvorming ................................................... 49
5.4. Transities: tijd voor verbinding als doorgang.................................................................... 54
5.5. Tot slot .............................................................................................................................. 54
6. Beleidsuitvoering ...................................................................................................................... 55
6.1. Tijd voor actie.................................................................................................................... 55
6.2. Beleid praktiseren ............................................................................................................. 55
6.3. Over succes en falen in beleidsuitvoering ........................................................................ 57
6.4. Transities: van perfectie naar capaciteit ........................................................................... 59
6.5. Tot slot .............................................................................................................................. 60
7. Beleidsevaluatie ........................................................................................................................ 61
7.1. Werkt het beleid? ............................................................................................................. 61
7.2. Beleidsevaluatie: een draak met meerdere koppen ......................................................... 61
7.3. Theorieën voor evaluatie .................................................................................................. 64
7.4. Theorieën over evaluatie .................................................................................................. 66
7.5. Tot slot .............................................................................................................................. 66
8. Beleidsevolutie .......................................................................................................................... 67
8.1. En hoe gaat het nu verder? ............................................................................................... 67
8.2. Beleidsevolutie in meerdere richtingen ............................................................................ 67
8.3. Heden en verleden aan elkaar gebeiteld .......................................................................... 68
8.4. Beleidsbeëindiging als nieuw begin .................................................................................. 70
8.5. Tot slot .............................................................................................................................. 70
Duurzaamheid (CDupont) ................................................................................................................. 71
Introductie .................................................................................................................................... 71
,1. Overheidsbeleid: wablief?
1.1. Overheidsbeleid: wat, waarom, wie en hoe?
4 definities van publiek beleid (public policy) (definities moeten we niet vanbuiten kennen):
Dye 1972: “Publiek beleid is alles wat een overheid kiest te doen of niet te doen.”
Anderson 1984: “Een publiek beleid is een doelgericht handelen van een actor of een groep van
actoren in het aanpakken van een probleem of een bekommernis van de bevolking. Zo’n publiek
beleid wordt ontwikkeld door tal van overheidsorganisaties en politici.”
Bridgeman en Davis 2004: Publiek beleid is hoe politici een verschil maken. Politici zijn de verkozen
besluitvormers met formele bevoegdheid voor complexe subsystemen van participanten en spelers.
Beleid is het instrument van governance, de beslissingen die publieke middelen in de ene richting
sturen maar niet in de andere. Het is de uitkomst van een strijd tussen ideeën, belangen en
ideologieën die ons politieke systeem aandrijft.
Knoepfel et al. 2011: Een publiek beleid is een serie van bewust op mekaar afgestemde beslissingen
of activiteiten die genomen of uitgevoerd worden door verschillende publieke – en soms private –
actoren wiens middelen, institutionele links en belangen variëren met het oog op het gericht
oplossen van een probleem dat politiek is gedefinieerd als collectief van aard. Dit geheel van
beslissingen en activiteiten leidt tot geformaliseerde acties van een min of meer beperkende aard
die vaak gericht zijn op gedragsverandering van sociale groepen die verondersteld worden aan de
basis te liggen, of in staat zijn tot oplossing, van het aan te pakken collectieve probleem (=
doelgroep) in het belang van de sociale groepen die de negatieve impact van dat probleem ervaren
(= eindbeneficianten).
Wat is beleid voeren?
- Dye: als de overheid beslist om iets niet te doen, wordt er ook beleid gevoerd.
- Publieke middelen: middelen die via belastingen ter beschikking worden gesteld.
1.2. Kleur bekennen
Omtrent de aard van het beleid heeft de overheid nog een keuze tussen 4 beleidstypes naar het
aantal winnaars en verliezers: verdelend, herverdelend, regulerend en constituerend. Deze typologie
kwam van Lowi.
, Bv interpretatie: sociale zekerheid: kleine input van een klein aantal mensen maar veel mensen
haalden er voordeel uit.
Hij kreeg veel tegenwind maar zijn typologie overleefde het. Maar het werd vaak meermaals
verfijnd. Smith (2005) voegde 3 varianten toe van het regulerend beleid:
Competitief beleid: beperkt de toegang tot de voorziening van bepaalde goederen of
diensten. Legt voorwaarden op waaraan de voorzieningen moeten voldoen
Protectief beleid: is bedoeld ter bescherming van burgers door het vastleggen van de
voorwaarden waaronder private activiteiten mogen worden geleverd en de niet-naleving
ervan gesanctioneerd.
Zelfregulerend beleid: stemt overeen met protectief beleid, al wordt het intiatief genomen
door de voorzieners zelf.
Oefening: van wat is dit een voorbeeld?
“Noorwegen wil jongeren beschermen tegen onrealistische lichamen
(DS 09/07/2021)
Het Noorse parlement heeft een wet aangenomen die het influencers verplicht om bij alle
gesponsorde foto's en video's waarop de „lichaamsvorm, -grootte of huid is gewijzigd door
retouchering of andere manipulatie” te voorzien van een gestandaardiseerd label dat toont dat „het
uiterlijk van de persoon is veranderd”. Volgens de Noorse regering is dit nodig omdat „het beeld op
sociale media afwijkt van de realiteit”. Dit zou leiden tot wat ze in Noorwegen lichaamsdruk
(kroppspress) noemen: druk die vooral jongeren zouden voelen om hun uiterlijk te veranderen. … “
Oplossing: dit is geen voorbeeld van een competitief beleid want de foto’s worden niet geblokkeerd
voor die influencers. Dit is ook geen voorbeeld van zelfregulerend beleid want de influencers zijn zelf
niet naar de overheid gestapt om deze wet op te nemen. Dit is wel een voorbeeld van protectief
beleid.
Er was ook al een uitbreiding van de typologie van Bekkers (2017). Hij voegt drie nieuwe types toe.
Hij doet dit door af te stappen dat dwang een beleid onderbouwt. Een overheidsorganisatie kan ook
optreden via:
Explorerend beleid: aangeven van nieuwe denkrichtingen met de bedoeling om partijen te
mobiliseren mee te denken over de gewenste ontwikkeling en de nodige veranderingen
Boek: Bouwen aan beleid, het proces van de overheid
Inhoudsopgave
1. Overheidsbeleid: wablief? .......................................................................................................... 3
1.1. Overheidsbeleid: wat, waarom, wie en hoe? ..................................................................... 3
Wat is beleid voeren?............................................................................................................................. 3
1.2. Kleur bekennen ................................................................................................................... 3
Waarom voeren overheden beleid? ...................................................................................................... 5
1.3. Collectieve noden en ambities in het vizier ........................................................................ 6
Wie is er betrokken bij het maken van die keuzes?.............................................................................. 7
1.4. Vaak met anderen erbij....................................................................................................... 7
Hoe krijgt overheidsbeleid vorm? ......................................................................................................... 9
1.5. In fasen, lagen, sectoren en zowel woorden als daden ...................................................... 9
1.6. Tot slot .............................................................................................................................. 11
2. Beleid in wetenschap ................................................................................................................ 12
2.1. Beleidswetenschap: wel jong, niet gek!............................................................................ 12
Reden: waarom wordt vanuit de wetenschap op beleid gefocust? ................................................... 12
2.2. Multidisciplinair en multi-interventionistisch ................................................................... 12
Methode: hoe is beleid vanuit de wetenschap al aangepakt? ........................................................... 14
2.3. Vanuit idee en realiteit ..................................................................................................... 14
Resultaat: wat heeft de beleidswetenschap al opgeleverd? .............................................................. 15
2.4. Een wereld vol intellectuele constructen ......................................................................... 15
Status: waar staat deze discipline vandaag? ....................................................................................... 19
2.5. Volop in evolutie ............................................................................................................... 19
2.6. Tot slot .............................................................................................................................. 20
3. Agendasetting ........................................................................................................................... 21
3.1. Er is niets ........................................................................................................................... 21
3.2. Beleidsagenda met probleemissues erop en eronder ...................................................... 21
3.3. Agendasetting in opbouw ................................................................................................. 23
3.4. Transitie: van convergeren tot construeren van overheidsagenda’s ............................... 28
3.5. Tot slot .............................................................................................................................. 29
4. Beleidsformulering .................................................................................................................... 30
4.1. Er kan veel ......................................................................................................................... 30
4.2. Beleidsopties uitwerken en overwegen............................................................................ 30
, 4.3. Beleidsformulering: met tools en systemen aan de slag .................................................. 33
4.4. Transities: nieuw beleidsdesign, ook met oude blokken .................................................. 43
4.5. Tot slot .............................................................................................................................. 45
5. Besluitvorming .......................................................................................................................... 46
5.1. En we gaan voor.. .............................................................................................................. 46
5.2. Beleidskeuzes legitimeren ................................................................................................ 46
5.3. Over beleidsbuilders en processen van besluitvorming ................................................... 49
5.4. Transities: tijd voor verbinding als doorgang.................................................................... 54
5.5. Tot slot .............................................................................................................................. 54
6. Beleidsuitvoering ...................................................................................................................... 55
6.1. Tijd voor actie.................................................................................................................... 55
6.2. Beleid praktiseren ............................................................................................................. 55
6.3. Over succes en falen in beleidsuitvoering ........................................................................ 57
6.4. Transities: van perfectie naar capaciteit ........................................................................... 59
6.5. Tot slot .............................................................................................................................. 60
7. Beleidsevaluatie ........................................................................................................................ 61
7.1. Werkt het beleid? ............................................................................................................. 61
7.2. Beleidsevaluatie: een draak met meerdere koppen ......................................................... 61
7.3. Theorieën voor evaluatie .................................................................................................. 64
7.4. Theorieën over evaluatie .................................................................................................. 66
7.5. Tot slot .............................................................................................................................. 66
8. Beleidsevolutie .......................................................................................................................... 67
8.1. En hoe gaat het nu verder? ............................................................................................... 67
8.2. Beleidsevolutie in meerdere richtingen ............................................................................ 67
8.3. Heden en verleden aan elkaar gebeiteld .......................................................................... 68
8.4. Beleidsbeëindiging als nieuw begin .................................................................................. 70
8.5. Tot slot .............................................................................................................................. 70
Duurzaamheid (CDupont) ................................................................................................................. 71
Introductie .................................................................................................................................... 71
,1. Overheidsbeleid: wablief?
1.1. Overheidsbeleid: wat, waarom, wie en hoe?
4 definities van publiek beleid (public policy) (definities moeten we niet vanbuiten kennen):
Dye 1972: “Publiek beleid is alles wat een overheid kiest te doen of niet te doen.”
Anderson 1984: “Een publiek beleid is een doelgericht handelen van een actor of een groep van
actoren in het aanpakken van een probleem of een bekommernis van de bevolking. Zo’n publiek
beleid wordt ontwikkeld door tal van overheidsorganisaties en politici.”
Bridgeman en Davis 2004: Publiek beleid is hoe politici een verschil maken. Politici zijn de verkozen
besluitvormers met formele bevoegdheid voor complexe subsystemen van participanten en spelers.
Beleid is het instrument van governance, de beslissingen die publieke middelen in de ene richting
sturen maar niet in de andere. Het is de uitkomst van een strijd tussen ideeën, belangen en
ideologieën die ons politieke systeem aandrijft.
Knoepfel et al. 2011: Een publiek beleid is een serie van bewust op mekaar afgestemde beslissingen
of activiteiten die genomen of uitgevoerd worden door verschillende publieke – en soms private –
actoren wiens middelen, institutionele links en belangen variëren met het oog op het gericht
oplossen van een probleem dat politiek is gedefinieerd als collectief van aard. Dit geheel van
beslissingen en activiteiten leidt tot geformaliseerde acties van een min of meer beperkende aard
die vaak gericht zijn op gedragsverandering van sociale groepen die verondersteld worden aan de
basis te liggen, of in staat zijn tot oplossing, van het aan te pakken collectieve probleem (=
doelgroep) in het belang van de sociale groepen die de negatieve impact van dat probleem ervaren
(= eindbeneficianten).
Wat is beleid voeren?
- Dye: als de overheid beslist om iets niet te doen, wordt er ook beleid gevoerd.
- Publieke middelen: middelen die via belastingen ter beschikking worden gesteld.
1.2. Kleur bekennen
Omtrent de aard van het beleid heeft de overheid nog een keuze tussen 4 beleidstypes naar het
aantal winnaars en verliezers: verdelend, herverdelend, regulerend en constituerend. Deze typologie
kwam van Lowi.
, Bv interpretatie: sociale zekerheid: kleine input van een klein aantal mensen maar veel mensen
haalden er voordeel uit.
Hij kreeg veel tegenwind maar zijn typologie overleefde het. Maar het werd vaak meermaals
verfijnd. Smith (2005) voegde 3 varianten toe van het regulerend beleid:
Competitief beleid: beperkt de toegang tot de voorziening van bepaalde goederen of
diensten. Legt voorwaarden op waaraan de voorzieningen moeten voldoen
Protectief beleid: is bedoeld ter bescherming van burgers door het vastleggen van de
voorwaarden waaronder private activiteiten mogen worden geleverd en de niet-naleving
ervan gesanctioneerd.
Zelfregulerend beleid: stemt overeen met protectief beleid, al wordt het intiatief genomen
door de voorzieners zelf.
Oefening: van wat is dit een voorbeeld?
“Noorwegen wil jongeren beschermen tegen onrealistische lichamen
(DS 09/07/2021)
Het Noorse parlement heeft een wet aangenomen die het influencers verplicht om bij alle
gesponsorde foto's en video's waarop de „lichaamsvorm, -grootte of huid is gewijzigd door
retouchering of andere manipulatie” te voorzien van een gestandaardiseerd label dat toont dat „het
uiterlijk van de persoon is veranderd”. Volgens de Noorse regering is dit nodig omdat „het beeld op
sociale media afwijkt van de realiteit”. Dit zou leiden tot wat ze in Noorwegen lichaamsdruk
(kroppspress) noemen: druk die vooral jongeren zouden voelen om hun uiterlijk te veranderen. … “
Oplossing: dit is geen voorbeeld van een competitief beleid want de foto’s worden niet geblokkeerd
voor die influencers. Dit is ook geen voorbeeld van zelfregulerend beleid want de influencers zijn zelf
niet naar de overheid gestapt om deze wet op te nemen. Dit is wel een voorbeeld van protectief
beleid.
Er was ook al een uitbreiding van de typologie van Bekkers (2017). Hij voegt drie nieuwe types toe.
Hij doet dit door af te stappen dat dwang een beleid onderbouwt. Een overheidsorganisatie kan ook
optreden via:
Explorerend beleid: aangeven van nieuwe denkrichtingen met de bedoeling om partijen te
mobiliseren mee te denken over de gewenste ontwikkeling en de nodige veranderingen
