Samenvatting Identiteit in diversiteit 1.1: inhoudelijk deel

Deel 2: Inhoudelijke verdieping


1. Stilstaan bij diversiteit
Diversiteit: alle mogelijke verschillen die kunnen bestaan tussen mensen die in onze maatschappij
samenleven, op het vlak van gender, huidskleur, sociale achtergrond, seksuele geaardheid, lichamelijke en
verstandelijke mogelijkheden, religie, levensbeschouwing, leeftijd, etniciteit,…
GELIJKENISSEN EN VERSCHILLEN
 mensen verschillen van elkaar, maar vertonen ook gelijkenissen
Bijvoorbeeld: Lotte en Amélie zitten samen in het vierde leerjaar.
 Ze zijn beide rooms-katholiek opgevoed (gelijkenis, religieuze overtuiging)
 Amélie speelt voetbal, Lotte doet ballet. Lotte houdt ervan om met poppen te spelen, Amélie
vindt dit maar niets. Zij speelt liever stoere spelletjes met de jongens (verschil, gender)
 Amélie woonde tot voor kort in Brussel en spreekt hierdoor nog niet goed Nederlands, Lotte haar
moedertaal is Nederlands (verschil, moedertaal)
Belangrijk is om in de verschillen ook het gemeenschappelijke te blijven zien! Universele behoeften van
een kind: behoefte aan participatie, aan erbij horen, aan spel,…
OF-OF of EN-EN?
Hokjesdenken: mensen categoriseren anderen op basis van een bepaald kenmerk (uiterlijk, status, kledij,
taal, geloof, seksuele identiteit, …)  deze kenmerken worden ordeningsprincipes genoemd
Wanneer deze ordeningsprincipes apart benaderd worden
 Spreekt men van hokjesdenken
o Hokjesdenken: mensen worden in aparte identiteiten opgesplitst
 Ze zijn ofwel vader of vrouw of homo of laaggeschoold alsof iemand maar één
identiteit kan hebben
 Eendimensionaliteit
Bij hokjesdenken is er ook sprake van binair denken: man tegenover vrouw, homo tegenover hetero,
geboren Belg tegenover migrant
 Dit OF-OF-denken houdt tegelijkertijd steeds een boven-en onderschikking in (hiërarchie)
o Binnen ieder van die paren bestaat er een machtsverhouding: een van het paar krijgt een
grotere maatschappelijke waardering
 Mannen krijgen vaak nog meer status dan vrouwen
 Witte bevolking krijgt in bepaalde samenlevingen meer kansen dan de zwarte
bevolking
Deze machtsverhoudingen vormen de basis van maatschappelijke ongelijkheid, ongelijke behandeling en
uitsluiting: sommige mensen ondervinden structureel voordeel, anderen structureel nadeel
Het is aangewezen om te denken vanuit een EN-EN-perspectief

1

,  Mensen bestaan uit verschillende deelidentiteiten samen (een meervoudige identiteit
o Die maken je tot wie je bent in totaliteit
 Ordeningsprincipes worden niet afzonderlijk bekeken
o We gaan ervan uit dat ze allemaal tegelijkertijd werkzaam zijn en tot stand komen
 Intersectionaliteit / kruispuntdenken
Intersectionaliteit / kruispuntdenken
 Iedereen bevindt zich op een kruispunt of snijpunt van assen van betekenis, waar combinaties
van maatschappelijke positioneringen gelijktijdig en verweven met elkaar samenkomen.
o voor iedereen verschillend, afhankelijk van de betekenis die gegeven wordt aan bepaalde
combinaties van assen van betekenis
 gender, etniciteit, leeftijd, religie, klasse, seksuele identiteit,…
o sommige combinaties van positioneringen zijn machtiger dan de andere
 een witte, heteroseksuele man van 30 jaar uit de middenklasse is machtiger dan
een witte, lesbische vrouw van 50 jaar uit de arbeidersklasse
Daar waar verschillen bij het hokjesdenken dus beschouwd worden als gestapelde (afzonderlijke en
gescheiden) onderwerpen, worden ze bij intersectionaliteit beken als kruispunten (in samenhang en
gelijktijdig) en gekoppeld aan de daarmee verbonden machtsverhoudingen in de samenleving
Kruispuntdenken / intersectioneel denken
 onmisbaar instrument voor iedereen die strijdt tegen verschillende vormen van uitsluiting en
onderdrukking
Stereotypen en vooroordelen
Ontstaan en begripsomschrijving
Dagelijks doen we heel veel indrukken op.
 Onze hersenen kunnen niet alles wat we zien/ horen onthouden  selecteren onze hersenen
waarnemingen
o Ze structureren dit in grote gehelen: categorieën
 Dit laat ons toe de wereld rondom ons te ordenen en makkelijker te begrijpen
Om waarnemingen en indrukken in categorieën te kunnen plaatsen, komen we onvermijdelijk tot
veralgemeningen
 Belangrijk: hiervan bewust zijn!
o Zeker als het over mensen gaat
 Krijgen een beeld over groepen, van mensen aan wie we bepaalde eigenschappen toekennen op
basis van kenmerken die we hebben waargenomen bij individuen
Stereotypen
 De veralgemeningen die men toekent aan groepen en aan individuen die bij groepen horen
o Oordelen op basis van onvolledig een eenzijdige kennis over personen en groepen

2

,  Veronderstellingen over personen en groepen mensen, een ‘vaststaand’ beeld, die een vals,
vervormd of simplistisch beeld van de werkelijkheid geven
 Voorbeelden
o Amerikanen zijn dik
o Meisjes zijn zorgzamer dan jongens
o Zwarten leven onbezorgd en vrolijk
Vooroordelen
 Wanneer we ons, gekoppeld aan een veralgemeende stereotype kennis, een oordeel vormen
over een individu of groep (vooraf, dus zonder dat we dat individu of die groep kennen)
o Trekken hierdoor meestal een verkeerde conclusie
o Een vooroordeel is dus een negatieve attitude ten aanzien van een persoon die behoort
tot en sociale groep
Vooroordelen in de (kleuter)klas
 Start op een zeer jonge leeftijd
 Leerkracht moet hiervan bewust zijn
Pagina 122 – 123


Gevaren van stereotypen en vooroordelen
Discriminatie
 Stereotypen en vooroordelen spelen zich af in de denkwereld van de mensen. Wanneer ze die
uiten in hun gedrag  discriminatie
o Mensen worden ongelijk behandeld, achtergesteld of uitgesloten op basis van
(persoonlijke) kenmerken
 Zoals geloof, geslacht, uiterlijk, politieke overtuiging, seksuele geaardheid,
(etnische) afkomst, taal
 Hangt samen met macht:
o de officiële macht van een staat, een partij, maar ook macht die bv. wordt uitgeoefend
door een directie van een bedrijf, macht van dominante kinderen in een klas
 discriminatie heeft negatieve effecten
o op het zelfbeeld, zelfvertrouwen en gevoel van zelfwaardering van kinderen
o heeft ook invloed op schoolprestaties en versterkt het kansenongelijkheid
 niet alle vormen zijn negatief!
o Positieve discriminatie
 Bv. tijdens sollicitaties kan men gelijke geschiktheid voorkeur geven aan mensen
met een fysieke uitdaging, aan vrouwen, …
Racisme

3