Deel IV: Forensische statuten
Hoofdstuk 1: Gedwongen opname
1. Toepassingsvoorwaarden
1.1 Juridische kader gedwongen opname
• Art. 5.1 EVRM bepaalt dat niemand zijn vrijheid mag worden beroofd tenzij in een
aantal uitzonderlijke gevallen
• Gedwongen opname van psychiatrische patiënten is een erg controversieel
onderwerp en is gebonden aan heel strikte voorwaarden
• In België: Wet betreffende de Bescherming van de Persoon van de Geesteszieke van
26 juni 1990
o Regelt de gedwongen opname van psychiatrische patiënten
o In de volksmond « collocatie » genoemd
Drie duidelijke voorwaarden om van je vrijheid te worden beroofd:
1) De persoon is geestesziek
2) Gevaar
3) Geen ander alternatief
1.2 De betrokken persoon is geestesziek
• Wet zegt wat geestesziekte niet is:
o ≠ “onaangepastheid aan de zedelijke, maatschappelijke, religieuze, politieke
of andere waarden”
o Wet zegt niet wat geestesziekte wel is
• Geestesziekte wordt vastgesteld door de arts (elke arts, tenzij familie of verbonden
aan instelling waar patiënt verblijft)
• Rechter beslist uiteindelijk of hij diagnose van arts aanvaardt als geestesziekte
• Bedenking:
o Betrouwbaarheid diagnose in spoedgevallen?
▪ Is de arts wel bevoegd/ de juiste persoon voor het stellen van deze
diagnose?
▪ Het begrip “arts” is zeer breed
Bv. chirurg die uitspraak doet over iemand met psychotische stoornis
o Welke geestesziekten vallen onder de wet?
1
,1.2.1 Geestesziekte
• Wanneer is het verantwoord om iemand van zijn vrijheid te beroven?
Bv. ik heb een spinnenfobie -> niet verantwoord
Bv. ik ben acuut psychotisch -> wel verantwoord
Bv. Problematiek middelengebruik -> moeilijk, maar toch in meeste gevallen
verantwoord
1.3 De toestand vereist het (gevaarscriterium)
• Of eigen gezondheid/veiligheid is ernstig in gevaar
Bv. denk aan suïcide
• en/of andermans leven of integriteit is ernstig in gevaar
• Bedenking:
o Gevaar voor anderen en suïcidegevaar is klinisch moeilijk in te schatten (zie
les risicotaxatie en suïcidaliteit)
o Wat als een geestesziek persoon al een misdrijf gepleegd heeft?
▪ In principe interneringswet
▪ Als ook aan de voorwaarden van de WBPG voldaan is, kan procureur
kiezen, afhankelijk van de ernst van het misdrijf en de noodzaak van
een gerechtelijk onderzoek
2
, 1.4 Er is geen alternatief
1. Er is geen andere passende behandeling voorhanden:
subsidiariteitsprincipe - ultimum remedium
2. Maw:
o Als iemand zich vrijwillig laat opnemen kan hij in principe niet meer
gedwongen opgenomen worden
o Elke persoon die zich uit vrije wil laat opnemen in een psychiatrische dienst,
kan deze op elk moment weer verlaten
o Tenzij….er gronden zijn om een gedwongen procedure te starten op moment
dat patiënt wil vertrekken…
Bv. duidelijke aanwijzingen dat de persoon een gevaar vormt voor de
maatschappij, dan kan de procureur of rechter beslissen om de patiënt als nog
gedwongen op te nemen
2. Procedure, beschermingsmaatregelen
2.1 Mogelijke beschermingsmaatregelen
• Twee mogelijke beschermingsmaatregelen:
1) Behandeling in een ziekenhuis (vroegere “collocatie”)
2) Verpleging in een gezin (vroegere “sekwestratie ten huize”): wordt quasi niet
gebruikt en gaan wij verder niet bespreken
3
, 2.2 Procedure WBPG
1. Spoedeisende procedure
o Spoedeisende gebeurtenis
▪ Bv. op spoedeisende dienst
▪ Bv. waarneming door politie
o geneeskundig verslag - aanvraag procureur
▪ hoogdringendheid
▪ beslissing ten gronde: vrederechter (binnen de 10 d. = start vanaf dag
1 van opname, dus vanaf spoedeisende gebeurtenis)
o Observatieperiode van 40 dagen
• Er is enkel een medisch attest nodig
• Arts of politie kan zelf procureur vragen om een gedwongen procedure te starten
• Procureur beslist al dan niet tot gedwongen opname en dient binnen de 24 uur een
verzoekschrift in bij de vrederechter
• Binnen de 10 dagen velt de vrederechter zijn vonnis
Opname
• Observatieperiode 40d
• Op vraag van de inrichting kan deze periode verlengd worden: men spreekt dan van
“verder verblijf” van maximaal 2 jaar, maar telkens verlengbaar
• Tijdens het verder verblijf zijn naast beperkte vrijheden, ook deeltijdbehandelingen
mogelijk; men kan zelfs overdag gaan werken
• Tijdens het verder verblijf kan ook beslist worden tot (gedwongen) nazorg
4
Hoofdstuk 1: Gedwongen opname
1. Toepassingsvoorwaarden
1.1 Juridische kader gedwongen opname
• Art. 5.1 EVRM bepaalt dat niemand zijn vrijheid mag worden beroofd tenzij in een
aantal uitzonderlijke gevallen
• Gedwongen opname van psychiatrische patiënten is een erg controversieel
onderwerp en is gebonden aan heel strikte voorwaarden
• In België: Wet betreffende de Bescherming van de Persoon van de Geesteszieke van
26 juni 1990
o Regelt de gedwongen opname van psychiatrische patiënten
o In de volksmond « collocatie » genoemd
Drie duidelijke voorwaarden om van je vrijheid te worden beroofd:
1) De persoon is geestesziek
2) Gevaar
3) Geen ander alternatief
1.2 De betrokken persoon is geestesziek
• Wet zegt wat geestesziekte niet is:
o ≠ “onaangepastheid aan de zedelijke, maatschappelijke, religieuze, politieke
of andere waarden”
o Wet zegt niet wat geestesziekte wel is
• Geestesziekte wordt vastgesteld door de arts (elke arts, tenzij familie of verbonden
aan instelling waar patiënt verblijft)
• Rechter beslist uiteindelijk of hij diagnose van arts aanvaardt als geestesziekte
• Bedenking:
o Betrouwbaarheid diagnose in spoedgevallen?
▪ Is de arts wel bevoegd/ de juiste persoon voor het stellen van deze
diagnose?
▪ Het begrip “arts” is zeer breed
Bv. chirurg die uitspraak doet over iemand met psychotische stoornis
o Welke geestesziekten vallen onder de wet?
1
,1.2.1 Geestesziekte
• Wanneer is het verantwoord om iemand van zijn vrijheid te beroven?
Bv. ik heb een spinnenfobie -> niet verantwoord
Bv. ik ben acuut psychotisch -> wel verantwoord
Bv. Problematiek middelengebruik -> moeilijk, maar toch in meeste gevallen
verantwoord
1.3 De toestand vereist het (gevaarscriterium)
• Of eigen gezondheid/veiligheid is ernstig in gevaar
Bv. denk aan suïcide
• en/of andermans leven of integriteit is ernstig in gevaar
• Bedenking:
o Gevaar voor anderen en suïcidegevaar is klinisch moeilijk in te schatten (zie
les risicotaxatie en suïcidaliteit)
o Wat als een geestesziek persoon al een misdrijf gepleegd heeft?
▪ In principe interneringswet
▪ Als ook aan de voorwaarden van de WBPG voldaan is, kan procureur
kiezen, afhankelijk van de ernst van het misdrijf en de noodzaak van
een gerechtelijk onderzoek
2
, 1.4 Er is geen alternatief
1. Er is geen andere passende behandeling voorhanden:
subsidiariteitsprincipe - ultimum remedium
2. Maw:
o Als iemand zich vrijwillig laat opnemen kan hij in principe niet meer
gedwongen opgenomen worden
o Elke persoon die zich uit vrije wil laat opnemen in een psychiatrische dienst,
kan deze op elk moment weer verlaten
o Tenzij….er gronden zijn om een gedwongen procedure te starten op moment
dat patiënt wil vertrekken…
Bv. duidelijke aanwijzingen dat de persoon een gevaar vormt voor de
maatschappij, dan kan de procureur of rechter beslissen om de patiënt als nog
gedwongen op te nemen
2. Procedure, beschermingsmaatregelen
2.1 Mogelijke beschermingsmaatregelen
• Twee mogelijke beschermingsmaatregelen:
1) Behandeling in een ziekenhuis (vroegere “collocatie”)
2) Verpleging in een gezin (vroegere “sekwestratie ten huize”): wordt quasi niet
gebruikt en gaan wij verder niet bespreken
3
, 2.2 Procedure WBPG
1. Spoedeisende procedure
o Spoedeisende gebeurtenis
▪ Bv. op spoedeisende dienst
▪ Bv. waarneming door politie
o geneeskundig verslag - aanvraag procureur
▪ hoogdringendheid
▪ beslissing ten gronde: vrederechter (binnen de 10 d. = start vanaf dag
1 van opname, dus vanaf spoedeisende gebeurtenis)
o Observatieperiode van 40 dagen
• Er is enkel een medisch attest nodig
• Arts of politie kan zelf procureur vragen om een gedwongen procedure te starten
• Procureur beslist al dan niet tot gedwongen opname en dient binnen de 24 uur een
verzoekschrift in bij de vrederechter
• Binnen de 10 dagen velt de vrederechter zijn vonnis
Opname
• Observatieperiode 40d
• Op vraag van de inrichting kan deze periode verlengd worden: men spreekt dan van
“verder verblijf” van maximaal 2 jaar, maar telkens verlengbaar
• Tijdens het verder verblijf zijn naast beperkte vrijheden, ook deeltijdbehandelingen
mogelijk; men kan zelfs overdag gaan werken
• Tijdens het verder verblijf kan ook beslist worden tot (gedwongen) nazorg
4
