ZSO 1: Histologie van endocriene klieren
• Celcommunicatie (kleine naar grote afstand):
o Gap junctions
o Celmembraan moleculen
o Autocriene:
cel secreert chemische boodschapper die op eigen receptoren inwerkt
o Paracriene:
cel secreert chemische boodschapper die op receptor van buurcellen werkt
o Endocriene:
cel secreert chemische boodschapper (hormonen) die via bloedstroom naar ver
gelegen cellen gaan
o Synaptisch:
- communicatie via targeting van 1 cel tot andere via synapsen
- enkel in ZS
• Chemische boodschappers:
o Aminozuurderivaten (epinephrine)
o Klein peptide
o Proteïnen
o Steroïden (testosteron)
• 2 soorten Chemische boodschappers:
o Water oplosbare (hydrofiel):
diffunderen vrij door celmembraan en interageren met receptoren op membraan
o Hydrofobe:
door carrierproteïnen in membraan geleid en interageren met intercellulaire
receptoren
Endocriene cellen en weefselspecialisatie
• Endocriene cellen = cellen die primaire rol hebben boodschapperstoffen te secreren
• 3 bepaald anatomische verdelingen:
o Samen zittend in 1 gespecialiseerde orgaan die endocriene klier vormt
o Vormen van discrete clusters in andere organen
o Verspreid per cel in epitheelweefsel, in darmen en respiratoir systeem
-> neuronendocrien systeem
• Neuronendocriene cellen hebben membraan gebonden vesikels met chemische
boodschappers in
-> secretie vesikels door exocytose = vesikels versmelten met membraan en gooien
inhoud uit cel
• Endocrien weefsel:
o Hoog vasculair -> snel en veel secreren in bloedstroom
o Pool aan wand capillair vat en nucleus aan andere pool
• Autocriene en paracriene boodschappers traag -> diffunderen en transport door bloed +
worden snel vernietigd na secretie
• Endocriene boodschappers ook traag -> transport door bloed naar doelwit cel en dan binnen
gaan in cel
• APUD cellen = neuronendocriene cellen die amines en peptides secreren en hebben
metabolische eigenschappen voor opname amines die dan decarboxyllatie ondergaan voor
hormonensynthese
,Hypofyse
• Multifunctionele endocriene klier
• Secreert veel verschillende hormonen voor adrenale klier, thyroide, teelballen,
eierstokken
• Zit onder hersenen aan de hypofysestengel
• Verdeeld in 2 delen:
o Anterior hypofyse:
▪ epitheelweefsel uit 3 delen:
• distale kwab: grootste deel van klier
• intermediaire kwab: rudimentair deel
• tuberale kwab: laag cellen tegen stegel
o Posterior hypofyse:
▪ Neuronale armen en gliacellen
▪ 3 delen:
• Neurale kwab
• Hypofysestengel: bevat axonen van de hersenen
• median eminence: extensie van hypothalamus
• Grote bloedvezels voor anterior komen door stengel
-> schade: dood anterior en geen endocriene functie meer
Anterior hypofyse
• Speciale bloednetwerken dragen hormonen van hypothalamus om hormoonsecretie
van anterior hypofyse te stimuleren of inhiberen
-> controleren neuronendocriene cellen
• 5 soorten endocriene cellen:
o Somatotrophen:
secreren groeihormonen (GH)
o Lactotrophen:
secreren prolactine (PRL)
o Corticotrophen:
▪ addrenocorticotrophic hormoon
(ACTH)
▪ β-lipotropin (β-LPH)
▪ α-melanocyte stimulerend hormoon
(α-MSH)
▪ β-endorphine
o Thyrotrophen:
Secreren thyroid stimulerend hormoon (TSH)
o Gonadotrophen:
▪ Gonadotropisch hormoon
▪ Follikel stimulerend hormoon (FSH)
▪ Luteinizing hormoon (LH)
Intermediaire kwab
• Intermediaire kwab zit tussen posterior hypofysen en distale kwab
• Minder goed ontwikkeld in mensen i.v.m. andere zoogdieren
• Klierachtige acini gelijnd met kubusepitheel
, Tuberale kwab
• Dunne laag kubusepitheel
• Soms squameuze cellen die cysten of tumoren vormen
Posterior hypofyse
• Verlengd in hypofysestengel en sella turcica
• Secreert oxytocine en antidiuretische hormonen
• Bevat axonen va neuronale cellen liggend in supraoptische en paraventriculaire
nuclei van hypothalamus met gliacellen genaamd pituicyten
Hypothalamus
• Regelt endocrien- en zenuwstelsel
• Meerder cluster van neuronen die hormonen secreren
-> hormonen activeren of inhiberen hormoon vrijlating uit anterior hypofyse
• Hormonen hypothalamus naar hypofyse via 2 wegen:
o Speciaal systeem bloedvaten transporteren hormonen naar anterior hypofyse
o Axonen van hypothalamus naar hypofysestengel, die telt als posterior hypofyse
Pijnappelklier
• Secreert melatonine
• Ligt juist onder corpus callosum
• Bedekt in leptomininges
• bevat kwabben van gespecialiseerde cellen, gescheiden door septa van ongemyeliniseerde
axonen en bloedvaten
• 2 soorten cellen:
o Pinealocyten:
▪ neuronachtige cellen die melatonine produceren
-> induceert ritmische veranderingen in secretie van hypothalamus, hypofyse
en geslachtsklieren en werkt als endocriene omzetter
▪ roos cytoplasma, donkere ronde kern
▪ geschikt in rozetten
▪ meerdere cellen rond fibrullair gebied
o Gliacellen:
▪ Bipolaire verlengde cellen die tussen nesten van Pinealocyten lopen
▪ Onverschillig tenzij speciaal gekleurd
• Sympatische en parasympatisch ZS geregeld
• Input van retina arriveert indirect
Schildklier
• Secreert 2 hormonen:
o Thyroxine:
regulatie basale metabolische snelheid
o Calcitonine:
zorgt voor calcium homeostase
• Heeft 2 laterale kwabben en een isthmus
• Kwabben elke kant van schildklier kraakbeen en bovenste trachea in anterior deel van nek
• Kwabben verbonden door isthmus die voor onderste larynx loopt
, • Schildklierkanaal faalt te atrofiëren -> kanaalweefsel volhard als cyste of sinuskanaal
• Bevat colloide -> rijk aan thyroglobuline
• Epitheel als sferische units genaamd acini
• Elke acini gespecialiseerd schildklierepitheel rustend op membran dat holte omringd
• Holte gevuld met roos schildklier colloide
• Thyroglobuline is opslagvorm van thyroxine
• Grote van acini hangt af of het opslag fase of secreterende fase is
• Actieve secreterende fase volgende veranderingen van schildkliercellen:
o Endoplasmatisch reticulum meer prominent
o Vrije ribosomen meer prominent
o Golgi vergroot
o Opp. Microvilli vermenigvuldigen en verlengen
o Intracytoplasmatische druppels verschijnen
• Synthese en afbraak thyroglobuline geregeld door hypothalamus en hypofyse
• Lage thyroxine levels in bloed -> stimuleert hypothalamus TRH produceren -> stimuleert
anterior hypofyse TSH produceren -> stimuleert thyroglobuline synthese en afbraak met
kleine thyroxine vrijlating in capillaire crculatie
• Thyroxine conc. Stijgt -> TRH en TSH productie daalt
• Calcitonine inhibeert calcium opname in osteoclasten en verlaagd calcium bloedconc. ->
tegenwerking parathyroidhormoon
• Calcitonine productie geregeld door calcium conc. In bloed
• Schildklier tumoren meest voor in epitheelcellen
Bijschildklier
• Secreert parathyroidhormonen
-> calcium homeostase
• Minstens 4 aanwezig in lichaam (soms 8)
• Zitten in de nek dichtbij schildklier
• Parathyroidhormoon verhoogd calcium conc. In bloed door calcium opgeslagen in bot te
verplaatsen
-> stimuleren van osteoclasten
• 3 verschillende soorten cellen:
o Adipocyten:
▪ verschijnen pas in puberteit en vermenigvuldigen tot +- 40 jaar, dan constant
-> hoeveelheid bij ouderdom afnemen
▪ vormen achtergrond waar andere cellen in nesten
o Chefcellen:
▪ produceren parathyroidhormoon
▪ bij nood aan parathyroidhormoon -> verminigvuldigen
▪ kleine, rond, donkere centraal gelegen kern
▪ bleek roospaars cytoplasma
▪ Wanneer actief: actief golgi en prominent RER
wanneer inactief: klein Golgi en minder prominent RER
▪ Gezond: 80% inactief
o Oxyfilcellen:
▪ Groter dan chefcellen
▪ Eosinofiel cytoplasma
▪ Kleine, sferische, donkere kern
• Celcommunicatie (kleine naar grote afstand):
o Gap junctions
o Celmembraan moleculen
o Autocriene:
cel secreert chemische boodschapper die op eigen receptoren inwerkt
o Paracriene:
cel secreert chemische boodschapper die op receptor van buurcellen werkt
o Endocriene:
cel secreert chemische boodschapper (hormonen) die via bloedstroom naar ver
gelegen cellen gaan
o Synaptisch:
- communicatie via targeting van 1 cel tot andere via synapsen
- enkel in ZS
• Chemische boodschappers:
o Aminozuurderivaten (epinephrine)
o Klein peptide
o Proteïnen
o Steroïden (testosteron)
• 2 soorten Chemische boodschappers:
o Water oplosbare (hydrofiel):
diffunderen vrij door celmembraan en interageren met receptoren op membraan
o Hydrofobe:
door carrierproteïnen in membraan geleid en interageren met intercellulaire
receptoren
Endocriene cellen en weefselspecialisatie
• Endocriene cellen = cellen die primaire rol hebben boodschapperstoffen te secreren
• 3 bepaald anatomische verdelingen:
o Samen zittend in 1 gespecialiseerde orgaan die endocriene klier vormt
o Vormen van discrete clusters in andere organen
o Verspreid per cel in epitheelweefsel, in darmen en respiratoir systeem
-> neuronendocrien systeem
• Neuronendocriene cellen hebben membraan gebonden vesikels met chemische
boodschappers in
-> secretie vesikels door exocytose = vesikels versmelten met membraan en gooien
inhoud uit cel
• Endocrien weefsel:
o Hoog vasculair -> snel en veel secreren in bloedstroom
o Pool aan wand capillair vat en nucleus aan andere pool
• Autocriene en paracriene boodschappers traag -> diffunderen en transport door bloed +
worden snel vernietigd na secretie
• Endocriene boodschappers ook traag -> transport door bloed naar doelwit cel en dan binnen
gaan in cel
• APUD cellen = neuronendocriene cellen die amines en peptides secreren en hebben
metabolische eigenschappen voor opname amines die dan decarboxyllatie ondergaan voor
hormonensynthese
,Hypofyse
• Multifunctionele endocriene klier
• Secreert veel verschillende hormonen voor adrenale klier, thyroide, teelballen,
eierstokken
• Zit onder hersenen aan de hypofysestengel
• Verdeeld in 2 delen:
o Anterior hypofyse:
▪ epitheelweefsel uit 3 delen:
• distale kwab: grootste deel van klier
• intermediaire kwab: rudimentair deel
• tuberale kwab: laag cellen tegen stegel
o Posterior hypofyse:
▪ Neuronale armen en gliacellen
▪ 3 delen:
• Neurale kwab
• Hypofysestengel: bevat axonen van de hersenen
• median eminence: extensie van hypothalamus
• Grote bloedvezels voor anterior komen door stengel
-> schade: dood anterior en geen endocriene functie meer
Anterior hypofyse
• Speciale bloednetwerken dragen hormonen van hypothalamus om hormoonsecretie
van anterior hypofyse te stimuleren of inhiberen
-> controleren neuronendocriene cellen
• 5 soorten endocriene cellen:
o Somatotrophen:
secreren groeihormonen (GH)
o Lactotrophen:
secreren prolactine (PRL)
o Corticotrophen:
▪ addrenocorticotrophic hormoon
(ACTH)
▪ β-lipotropin (β-LPH)
▪ α-melanocyte stimulerend hormoon
(α-MSH)
▪ β-endorphine
o Thyrotrophen:
Secreren thyroid stimulerend hormoon (TSH)
o Gonadotrophen:
▪ Gonadotropisch hormoon
▪ Follikel stimulerend hormoon (FSH)
▪ Luteinizing hormoon (LH)
Intermediaire kwab
• Intermediaire kwab zit tussen posterior hypofysen en distale kwab
• Minder goed ontwikkeld in mensen i.v.m. andere zoogdieren
• Klierachtige acini gelijnd met kubusepitheel
, Tuberale kwab
• Dunne laag kubusepitheel
• Soms squameuze cellen die cysten of tumoren vormen
Posterior hypofyse
• Verlengd in hypofysestengel en sella turcica
• Secreert oxytocine en antidiuretische hormonen
• Bevat axonen va neuronale cellen liggend in supraoptische en paraventriculaire
nuclei van hypothalamus met gliacellen genaamd pituicyten
Hypothalamus
• Regelt endocrien- en zenuwstelsel
• Meerder cluster van neuronen die hormonen secreren
-> hormonen activeren of inhiberen hormoon vrijlating uit anterior hypofyse
• Hormonen hypothalamus naar hypofyse via 2 wegen:
o Speciaal systeem bloedvaten transporteren hormonen naar anterior hypofyse
o Axonen van hypothalamus naar hypofysestengel, die telt als posterior hypofyse
Pijnappelklier
• Secreert melatonine
• Ligt juist onder corpus callosum
• Bedekt in leptomininges
• bevat kwabben van gespecialiseerde cellen, gescheiden door septa van ongemyeliniseerde
axonen en bloedvaten
• 2 soorten cellen:
o Pinealocyten:
▪ neuronachtige cellen die melatonine produceren
-> induceert ritmische veranderingen in secretie van hypothalamus, hypofyse
en geslachtsklieren en werkt als endocriene omzetter
▪ roos cytoplasma, donkere ronde kern
▪ geschikt in rozetten
▪ meerdere cellen rond fibrullair gebied
o Gliacellen:
▪ Bipolaire verlengde cellen die tussen nesten van Pinealocyten lopen
▪ Onverschillig tenzij speciaal gekleurd
• Sympatische en parasympatisch ZS geregeld
• Input van retina arriveert indirect
Schildklier
• Secreert 2 hormonen:
o Thyroxine:
regulatie basale metabolische snelheid
o Calcitonine:
zorgt voor calcium homeostase
• Heeft 2 laterale kwabben en een isthmus
• Kwabben elke kant van schildklier kraakbeen en bovenste trachea in anterior deel van nek
• Kwabben verbonden door isthmus die voor onderste larynx loopt
, • Schildklierkanaal faalt te atrofiëren -> kanaalweefsel volhard als cyste of sinuskanaal
• Bevat colloide -> rijk aan thyroglobuline
• Epitheel als sferische units genaamd acini
• Elke acini gespecialiseerd schildklierepitheel rustend op membran dat holte omringd
• Holte gevuld met roos schildklier colloide
• Thyroglobuline is opslagvorm van thyroxine
• Grote van acini hangt af of het opslag fase of secreterende fase is
• Actieve secreterende fase volgende veranderingen van schildkliercellen:
o Endoplasmatisch reticulum meer prominent
o Vrije ribosomen meer prominent
o Golgi vergroot
o Opp. Microvilli vermenigvuldigen en verlengen
o Intracytoplasmatische druppels verschijnen
• Synthese en afbraak thyroglobuline geregeld door hypothalamus en hypofyse
• Lage thyroxine levels in bloed -> stimuleert hypothalamus TRH produceren -> stimuleert
anterior hypofyse TSH produceren -> stimuleert thyroglobuline synthese en afbraak met
kleine thyroxine vrijlating in capillaire crculatie
• Thyroxine conc. Stijgt -> TRH en TSH productie daalt
• Calcitonine inhibeert calcium opname in osteoclasten en verlaagd calcium bloedconc. ->
tegenwerking parathyroidhormoon
• Calcitonine productie geregeld door calcium conc. In bloed
• Schildklier tumoren meest voor in epitheelcellen
Bijschildklier
• Secreert parathyroidhormonen
-> calcium homeostase
• Minstens 4 aanwezig in lichaam (soms 8)
• Zitten in de nek dichtbij schildklier
• Parathyroidhormoon verhoogd calcium conc. In bloed door calcium opgeslagen in bot te
verplaatsen
-> stimuleren van osteoclasten
• 3 verschillende soorten cellen:
o Adipocyten:
▪ verschijnen pas in puberteit en vermenigvuldigen tot +- 40 jaar, dan constant
-> hoeveelheid bij ouderdom afnemen
▪ vormen achtergrond waar andere cellen in nesten
o Chefcellen:
▪ produceren parathyroidhormoon
▪ bij nood aan parathyroidhormoon -> verminigvuldigen
▪ kleine, rond, donkere centraal gelegen kern
▪ bleek roospaars cytoplasma
▪ Wanneer actief: actief golgi en prominent RER
wanneer inactief: klein Golgi en minder prominent RER
▪ Gezond: 80% inactief
o Oxyfilcellen:
▪ Groter dan chefcellen
▪ Eosinofiel cytoplasma
▪ Kleine, sferische, donkere kern
