Samenvatting Nederlands: Inter-en Crosscultureel perspectief

Hoofdstuk 2: Globalisering, migrati e en (super)diversiteit

Globalisering

 = mondialisering
 Een proces van economische, politieke en culturele schaalvergroting
o Medemogelijk gemaakt door toegenomen transportmogelijkheden en technologie
 The global village
o McLuhan
o Dankzij massamedia – gebeurtenissen meevolgen van andere kant van planeet
o Compressie van plaats en tijd
 Zorgt voor gevoel van verbondenheid
 Het wereld is een ‘dorp’
 Politiek: internationale organisaties en staten staan minder op zichzelf  supranationale
besluitvormingen
 Economisch: kapitalisme op wereldschaarl + machtige multinationals
 Communicatie: sociale media + communicatiemogelijkheden
 Cultureel: veramerikanisering (niet uitsluitend, bv. Kpop)
 Mobiliteit: toerisme & migratie, heel makkelijk om te reizen
 Allerhande dreigingen: terrorisme, global warming, pandemie
 Kritiek:
o Wanneer is het ‘tijdperk’ begonnen?  niet echt af te bakenen
o Zijn ze wel nieuw? Of mondiaal?  voornamelijk Europa, N-Amerika, niet Afrika bv.
o Ongelijkheid komt sterk naar voren  verderzetting van het westers imperialisme?

Migratie en ‘superdiversiteit’

 Steven Vertovec;
o Meer migratie EN meer verscheidenheid in migratie
 Migranten hebben verschillende achtergronden & zijn van verschillende
plaatsen gemigreerd
 Diversiteit in motieven: arbeid, armoede, klimaatproblemen, oorlog
 Verblijf is soms permanent of tijdelijk
o Voorspelbaarheid van woord ‘migrant’ is verdwenen
o MAAR nieuwe vormen van maatschappelijke ongelijkheid: expat vs migrant
 Kritiek:
o Eurocentrisch? Geldt misschien voor West-Europa maar niet direct voor andere
delen van de wereld

België was tot WO I vooral een emigratieland, maar vanaf 20 ste eeuw; immigratieland

 vooral na WO II met dwangarbeiders uit Italië voor de steenkoolmijnen + j. 60 economische groei
in BE dus werkkrachten nodig – buitenlanders

 NA migratietstop in 1974 maar enkele manieren om nog naar België te komen

1. Politiek asiel
2. Gezinshereniging
3. Europese integratie

 Brussel, Antwerpen, Genk, Vilvoorde: majority-minority-cities

,Hoofdstuk 3: Inter-en crossculturele communicati e: basisbegrippen en benaderingen

3.1 Cultuur

‘Cultuur’ heeft veel verschillende (en vaak verwante) betekenissen – bespreking hieronder
gebaseerd op boek van Raymond Williams

 Het woord is afkomstig van het Latijnse woord ‘cultura’
o Cultura = het ingrijpen van de mens in de natuur, door landbouw en veeteelt
o Werd overgenomen in andere talen om te verwijzen naar het verzorgen en
beheren van oogst en dieren
o Vanaf 16e eeuw – ook verwijzen naar een proces van menselijke ontwikkeling
o Tot in de 19 e belangrijkste betekenis; beschaving, gecultiveerdheid
 Na 19 e eeuw uitbreiding – ‘werken en praktijken die het resultaat zijn van intellectuele
en artistieke activiteit’
 Belangrijke ontwikkling in Duits:
o ‘Kultur’ = verwijzing naar de historische ontwikkeling van de mensheid (dat dus
een unilinear proces was)
o Bekritiseerd door Johann Gottfried Herder; volgens hem moet men spreken van
‘Culturen’ (Pl.), hij introduceerde een nieuwe betekenis – gekenmerkt door de
overtuiging dat elk volk een eigen cultuur had – de ‘Volksgeist’
 Volgens Williams (geciteerd door Herder) drie betekenissen van ‘Cultuur’
o Algemeen proces van menselijke ontwikkeling
o Specifieke levenswijze die een volk kenmerkt (een cultuur – verschillende
culturen-
o Werken en praktijken die het product zijn van intellectuele en artistieke
activiteit

3.2 Van eurocentrisme en evolutionisme naar cultuurrelativisme

 18e-19 e eeuw; ‘cultuur’ sterk samenhangend met ‘ras’
o Mensheid kon opgedeeld worden in ‘rassen’
 Bv. Rassentheorie van Blumenbach
o Idee gekenmerkt door biologisch determinisme
 = overtuiging dat cultuur bepaald wordt door ‘ras’ als een biologisch
gegeven
o Idee ook sterk evuolutionistisch; elke cultuur bevond zich ergens op het pad van
de menselijke ontwikkeling van primitiviteit naar beschaving
  CULTUURREVOLUTIONISME
o E.B. Tylor;
 Drie trappen van beschaving:
 Savagery
 Barbarism
 Civilisation
o Deze manier van denken: racistisch en eurocentrisch; Europse 19 e eeuwse
burgerlijke cultuurmodel gold als culminatiepunt
 Grote gevolgen van deze visie:
o Legimiteerde imperialisme en kolonialisme
o Kolonisatie werd gezien als het brengen van beschaving aan primitieve volkeren

, oOok populair in mediadiscours
 Bv. Etnologische tentoonstellingen – hadden als doel aan te tonen dat
Europa de plicht had om beschaving naar de ‘wilde’ te brengen 
KRITIEK!
 Franz Boas – vader van moderne antropologie
o Verzet tegen het discours over het bestaan van ‘primitieve’ rassen en cuturen
o Plaatste vooral principe van cultuurrelativisme; elke cultuur moet begrepen
worden vanuit die cultuur zelf & niet beoordeel worden van buitenaf
 = geen enkele cultuur superieur of inferieur

3.3 Het onderzoek naar interculturele communicatie

3.3.1 COMPARATIEVE BENADERINGEN

Koude oorlog: interesse in interculturele communicatie sterk toegenomen  vol vanuit
Amerikaans leger en Foreign Service Institute

Edward T. Hall – beschrijving van crossculturele verschillen in verbale en non-verbale
communicatie

 Verschil in ruimtebeleving – hoe dicht mensen bij elkaar gaan staan, intieme ruimte,
persoonlijke ruimte..
 Verschil in tijdbeleving – monochrone culturen (strikte planning) vs. polychrone
culturen (minder strikt)
 Verschil in ‘context’
o Hogecontextculturen (sterk impliciet gecommuniceerd)
o Lagecontextculturen (meer expliciet gecommuniceerd)

Vanaf jaren 70 ook in domein van de bedrijfscommunicatie interesse toegenomen.

Geert Hofstede – onderzocht vanaf jaren 1980 cultuurverschillen in organisaties

3.3.1.1 Hofstedes dimensies
 ‘Cultuur’ = de collectieve mentale programmering die de leden van één groep
onderscheidt van die van andere groepen – cultuur is dus aangeleerd, niet aangeboren
 Boek: Culture’s consequences
o Iedereen behoort tot verschillende niveaus;
 Nationaal
 Regionaal
 Sociale klasse
 Generatie
 Sekse (geslacht)
o Onderscheidde 6 basisdimensies die cultuur karakteriseerden:
 Machsafstand – macht ongelijk verdeeld
 Individualisme – (vs. collectivisme)
 Masculiniteit – rollen tussen geslacht zijn duidelijk
 Onzekerheidsvermijding – mate waarin men bedreigd voelt in onbekende
situaties
 Langetermijnoriëntatie – mate van extra werk te leveren voor beloning
 Terughoudenheid – mate waarin men hun wensen proberen te
beheersen