KLINISCHE ORTHOPEDAGOGIEK:
GEDRAGS-EN EMOTIONELE
STOORNISSEN
, LES 1: VOORLOPERS
= figuren die ons allemaal inzichten geven over hoe we met gedrags- en emotionele stoornissen
moeten omgaan. Inzichten die vandaag nog actief zijn.
Niet alleen grote pedagogische bewegingen, maar ook belangrijke pioniers bepalen in niet-geringe
mate ons huidig handelen.
Te kennen:
- Slides
- Broekaert, E., Van Hove G., Vandevelde, S., Soyez, V. & Vanderplasschen, W. (Red.). Handboek
Bijzondere Orthopedagogiek. Hoofdstuk “Personen met gedragsstoornissen”, Gedeelte
“Pioniers” (cursus Academia Press) Reader blz. 63-73
AUGUST AICHHORN (1878-1949)
De naam Aichorn blijft onverbreekbaar verbonden met de orthopedagogiek van de
gedragsstoornissen. Hij was onderwijzer en verzette zich tegen de strenge tucht die de
heropvoedingsinstituten heerste. In 1918 startte hij de ‘Oberhollabrun’, een experimenteel tehuis
voor gedragsgestoorde kinderen.
Aichorn stelde een aantal postulaten voorop:
- De groep als therapeutisch experiment
- Belang van de inzichten die de psychoanalyse opvoeders leert
- Analyse van het symptoom: Hij probeert te doorgronden wat achter die symptomen zit. OP
die manier zowel positief als negatief gedrag verklaren. GES als uiting van iets.
- Wederkerige beïnvloeding: de groepsindeling wordt bepaald door de dynamiek en de
integratiekracht van de groep
- Een vrije gemeenschap: Dagelijkse conflicten moeten in dienst staan van het opvoedkundig
doel, dus de conflicten niet uit de weg gaan.
- Belang van de positieve geest van de opvoeder: Weerstand bieden en druk creëren zal leiden
tot een averechts effect
- Maaltijden als poort tot genegenheid: samen eten is een moment om echt contact te leggen
met elkaar
ANTON SEMENOVIC MAKARENKO (1888-1939)
Het werk van Makarenko dienen we te situeren in het Rusland van de jaren dertig (Russische
revolutie) en is dus nauw verbonden met de marxistische ideologie. Makarenko wordt beschouwd als
de grote Russische pedagoog die erin slaagde om vele verwaarloosde en verlaten kinderen en
jongeren een nieuwe levenskans te bieden.
Hij richtte voor hen ‘kolonies’ op. Hier werden de kinderen door arbeid en verantwoordelijkheid
heropgevoed en ingeschakeld in de socialistische maatschappij.
Wij onthouden van Makarenko het belang dat zinvolle arbeid met reële verantwoordelijkheid in de
maatschappij kan bijdragen tot de opvoeding van jongeren met gedragsmoeilijkheden. Ook hier blijkt
welk machtig middel de groep is bij het aanpakken van gedragsproblemen.
,Principes:
- Collectiviteit: de opvoeding gebeurt door de groep.
- Arbeid: inzet, sociaal nut, ontwikkeling van de mogelijkheden staan centraal. Moraliteit,
vriendschap en solidariteit (samenwerken) groeien gedurende het samen arbeiden. Een doel
in je leven is essentieel.
- Discipline: De groep limiteert en organiseert de persoonlijke vrijheid, die onderworpen is aan
de verantwoordelijkheid.
- Geen speciale opvoeding, maar gewone opvoeding.
- Opvoeding reëel en politiek: Geen vooropgezet, idealistisch model, maar een politieke strijd
op basis van de realiteiten in de samenleving moet de opvoeding leiden.
" De dialectiek van de pedagogische actie is zo groot dat geen enkel middel een positief effect kan
hebben als niet meteen en tegelijkertijd een hele reeks andere middelen in werking worden gezet (…).
Op zich kan elk middel goed of slecht zijn. Het bepalende element is echter niet de geïsoleerde actie
ervan maar die van een geheel van middelen die harmonieus georganiseerd zijn."
Hou oud de ideeën van Makarenko ook zijn, ze zijn nog steeds actueel
Inzichten die we vandaag proberen empirisch te toetsen
NA WOII
Bowbly (reader blz. 69),Winnicott en Anna Freud
Opvang van geëvacueerde kinderen
- Integratie als persoon in ‘Good enough environment’
- Combinatie van helende, voedende en onderwijskundige taken
- De groep kan als therapeutisch middel
- Transitionele ruimte van ervaring
- Grensgebied tussen de subjectieve ervaring van de interne psychische wereld en de realiteit
van de buitenwereld
- Derde ruimte of illusionair gebied
DONALD WOODS WINNICOT (1896-1971)
Invloed van omgeving op ontwikkeling van het ‘ik’
- Kind groeit in interactie met omgeving
- Verwachtingen van omgeving kunnen aanleiding geven tot de ontwikkeling van een vals zelf,
waarbij ze dan geen ontwikkeling geven aan wie ze werkelijk zijn
- Creatie van transitionele ruimte en object (de moeder als belangrijke spilfiguur)
BRUNO BETTELHEIM (1903-1990)
Bettelheim werd geboren in Wenen en vluchtte in 1939 naar de USA. Hij zat een jaar gevangen in het
concentratiekamp van Dachau. Deze ervaring zal zijn verder beleven en denken blijven tekenen.
Psychoanalyse
De groep, omgeving en milieu als belangrijk deel van de behandeling (zie reader blz. 37)
, FRITZ REDL (1902 – 1988) – DAVID WINEMAN
Redl: leerling van Aichorn – Wineman: specialist in psychotherapie en milieutherapie => hebben
samen een voorziening opgericht: Pioneer-house
Bij deze auteurs valt de kennis op van de egopsychologie van het verwaarloosde kind. Ze stellen voor
om de afweermechanismen van hun ego te doorbreken. Dit kan door daadwerkelijke steun aan het
ego te geven en substituten te verschaffen voor de gebrekkige ego-functies.
Bv. ontkennen en vermijden: alles doen om niet met die innerlijke pijn geconfronteerd te
worden
Bij dit alles leggen zij een grote nadruk op het belang van een totaal behandelingsplan. Ook leggen ze
grote nadruk op het belang van programmeren, het plannen van de activiteiten en de
behandelingsvormen voor deze kinderen.
JACOBUS KOK (1929)
Zijn hermeneutisch-ideografische methode berust op fenomenologische (Langeveld) en
psychologisch-humanistische aspecten (Rogers).
- Fenomenologisch = niet zozeer de kern bestuderen om zich te ontwikkelen, maar wel de
uitgangsvorm proberen te interpreteren.
- Humanistisch = kinderen hebben nood aan opvoeding zodat ze kansen krijgen om zich te
ontwikkelen
Zijn uitgangspunt = specifiek opvoeden = overaccentuering van de gewone aanpak
Drie types vraagstellingen (later behandelingspaketten genoemd)
- Type losmaking of bevrijdend type
- Type structuurverlening
- Type affectie en structuurverlening
Deze vraagstellingen en hun antwoorden werden op een assenstelsel met drie assen uiteengezet:
- De relatie of affectieve as
- De cognitieve as
- De conatieve of wilsas
Iedere behandeling omvat drie strategieën, die Kok graadsstrategieën noemt:
- Eerstegraadsstrategie: klimaat: de opvoedingssituatie
- Tweedegraadsstrategie: groep
- Derdegraadsstrategie: individu
Pas in derde en laatste instantie individuele therapieën
GEDRAGS-EN EMOTIONELE
STOORNISSEN
, LES 1: VOORLOPERS
= figuren die ons allemaal inzichten geven over hoe we met gedrags- en emotionele stoornissen
moeten omgaan. Inzichten die vandaag nog actief zijn.
Niet alleen grote pedagogische bewegingen, maar ook belangrijke pioniers bepalen in niet-geringe
mate ons huidig handelen.
Te kennen:
- Slides
- Broekaert, E., Van Hove G., Vandevelde, S., Soyez, V. & Vanderplasschen, W. (Red.). Handboek
Bijzondere Orthopedagogiek. Hoofdstuk “Personen met gedragsstoornissen”, Gedeelte
“Pioniers” (cursus Academia Press) Reader blz. 63-73
AUGUST AICHHORN (1878-1949)
De naam Aichorn blijft onverbreekbaar verbonden met de orthopedagogiek van de
gedragsstoornissen. Hij was onderwijzer en verzette zich tegen de strenge tucht die de
heropvoedingsinstituten heerste. In 1918 startte hij de ‘Oberhollabrun’, een experimenteel tehuis
voor gedragsgestoorde kinderen.
Aichorn stelde een aantal postulaten voorop:
- De groep als therapeutisch experiment
- Belang van de inzichten die de psychoanalyse opvoeders leert
- Analyse van het symptoom: Hij probeert te doorgronden wat achter die symptomen zit. OP
die manier zowel positief als negatief gedrag verklaren. GES als uiting van iets.
- Wederkerige beïnvloeding: de groepsindeling wordt bepaald door de dynamiek en de
integratiekracht van de groep
- Een vrije gemeenschap: Dagelijkse conflicten moeten in dienst staan van het opvoedkundig
doel, dus de conflicten niet uit de weg gaan.
- Belang van de positieve geest van de opvoeder: Weerstand bieden en druk creëren zal leiden
tot een averechts effect
- Maaltijden als poort tot genegenheid: samen eten is een moment om echt contact te leggen
met elkaar
ANTON SEMENOVIC MAKARENKO (1888-1939)
Het werk van Makarenko dienen we te situeren in het Rusland van de jaren dertig (Russische
revolutie) en is dus nauw verbonden met de marxistische ideologie. Makarenko wordt beschouwd als
de grote Russische pedagoog die erin slaagde om vele verwaarloosde en verlaten kinderen en
jongeren een nieuwe levenskans te bieden.
Hij richtte voor hen ‘kolonies’ op. Hier werden de kinderen door arbeid en verantwoordelijkheid
heropgevoed en ingeschakeld in de socialistische maatschappij.
Wij onthouden van Makarenko het belang dat zinvolle arbeid met reële verantwoordelijkheid in de
maatschappij kan bijdragen tot de opvoeding van jongeren met gedragsmoeilijkheden. Ook hier blijkt
welk machtig middel de groep is bij het aanpakken van gedragsproblemen.
,Principes:
- Collectiviteit: de opvoeding gebeurt door de groep.
- Arbeid: inzet, sociaal nut, ontwikkeling van de mogelijkheden staan centraal. Moraliteit,
vriendschap en solidariteit (samenwerken) groeien gedurende het samen arbeiden. Een doel
in je leven is essentieel.
- Discipline: De groep limiteert en organiseert de persoonlijke vrijheid, die onderworpen is aan
de verantwoordelijkheid.
- Geen speciale opvoeding, maar gewone opvoeding.
- Opvoeding reëel en politiek: Geen vooropgezet, idealistisch model, maar een politieke strijd
op basis van de realiteiten in de samenleving moet de opvoeding leiden.
" De dialectiek van de pedagogische actie is zo groot dat geen enkel middel een positief effect kan
hebben als niet meteen en tegelijkertijd een hele reeks andere middelen in werking worden gezet (…).
Op zich kan elk middel goed of slecht zijn. Het bepalende element is echter niet de geïsoleerde actie
ervan maar die van een geheel van middelen die harmonieus georganiseerd zijn."
Hou oud de ideeën van Makarenko ook zijn, ze zijn nog steeds actueel
Inzichten die we vandaag proberen empirisch te toetsen
NA WOII
Bowbly (reader blz. 69),Winnicott en Anna Freud
Opvang van geëvacueerde kinderen
- Integratie als persoon in ‘Good enough environment’
- Combinatie van helende, voedende en onderwijskundige taken
- De groep kan als therapeutisch middel
- Transitionele ruimte van ervaring
- Grensgebied tussen de subjectieve ervaring van de interne psychische wereld en de realiteit
van de buitenwereld
- Derde ruimte of illusionair gebied
DONALD WOODS WINNICOT (1896-1971)
Invloed van omgeving op ontwikkeling van het ‘ik’
- Kind groeit in interactie met omgeving
- Verwachtingen van omgeving kunnen aanleiding geven tot de ontwikkeling van een vals zelf,
waarbij ze dan geen ontwikkeling geven aan wie ze werkelijk zijn
- Creatie van transitionele ruimte en object (de moeder als belangrijke spilfiguur)
BRUNO BETTELHEIM (1903-1990)
Bettelheim werd geboren in Wenen en vluchtte in 1939 naar de USA. Hij zat een jaar gevangen in het
concentratiekamp van Dachau. Deze ervaring zal zijn verder beleven en denken blijven tekenen.
Psychoanalyse
De groep, omgeving en milieu als belangrijk deel van de behandeling (zie reader blz. 37)
, FRITZ REDL (1902 – 1988) – DAVID WINEMAN
Redl: leerling van Aichorn – Wineman: specialist in psychotherapie en milieutherapie => hebben
samen een voorziening opgericht: Pioneer-house
Bij deze auteurs valt de kennis op van de egopsychologie van het verwaarloosde kind. Ze stellen voor
om de afweermechanismen van hun ego te doorbreken. Dit kan door daadwerkelijke steun aan het
ego te geven en substituten te verschaffen voor de gebrekkige ego-functies.
Bv. ontkennen en vermijden: alles doen om niet met die innerlijke pijn geconfronteerd te
worden
Bij dit alles leggen zij een grote nadruk op het belang van een totaal behandelingsplan. Ook leggen ze
grote nadruk op het belang van programmeren, het plannen van de activiteiten en de
behandelingsvormen voor deze kinderen.
JACOBUS KOK (1929)
Zijn hermeneutisch-ideografische methode berust op fenomenologische (Langeveld) en
psychologisch-humanistische aspecten (Rogers).
- Fenomenologisch = niet zozeer de kern bestuderen om zich te ontwikkelen, maar wel de
uitgangsvorm proberen te interpreteren.
- Humanistisch = kinderen hebben nood aan opvoeding zodat ze kansen krijgen om zich te
ontwikkelen
Zijn uitgangspunt = specifiek opvoeden = overaccentuering van de gewone aanpak
Drie types vraagstellingen (later behandelingspaketten genoemd)
- Type losmaking of bevrijdend type
- Type structuurverlening
- Type affectie en structuurverlening
Deze vraagstellingen en hun antwoorden werden op een assenstelsel met drie assen uiteengezet:
- De relatie of affectieve as
- De cognitieve as
- De conatieve of wilsas
Iedere behandeling omvat drie strategieën, die Kok graadsstrategieën noemt:
- Eerstegraadsstrategie: klimaat: de opvoedingssituatie
- Tweedegraadsstrategie: groep
- Derdegraadsstrategie: individu
Pas in derde en laatste instantie individuele therapieën
