Samenvatting basisbegrippen pedagogiek

Samenvatting pedagogiek
1. Wat is pedagogiek (inleiding)
 Opvoeding/ les geven
o Diversiteit
o Interactie
o Communicatie
o Waarden & normen
o in relatie gaan
 Hoe je als wetenschapper naar pedagogiek kijkt, bepaalt wijze waarop je erover schrijft
o Verschillende methodes om resultaten te krijgen
o Onderzoek met verschillende methodes  beste resultaten
o Verschillende sub disciplines
 = wetenschap die dienstbaar wilt zijn ten aanzien van pedagogische processen
o Inzicht verschaffen hoe praktijk loopt
o Hoe zit concept in elkaar
 Vorm dienstbaarheid verschillend & afh
o Gekozen invalshoek (verschillende subpedagogieken)
 Bv. sociale, onderwijskunde
o Wetenschapsopvatting
 Bv. statistisch onderzoek, etnografisch onderzoek
 Jonge discipline
 Normatieve  wetenschappelijke pedagogiek
o Vroeger: levensbeschouwelijke pedagogen

1. Alledaagse normatieve pedagogiek
 = wijsheden/ tips goed opvoeden
 Tips kinderen afwijkend gedrag
 Bv. consequent zijn in opvoeding
 Combinatie gezond verstand & opvoedingswijsheid
 Basis veel adviesliterratuur
 Common sense-adviezen veranderen naar tijd & cultuur
 Waarde  maar niet ons kader

2. Pedagogiek in meervoud
 Geschiedenis wet. pedagogiek kenmerkt zich
o Discussie hoe opvoeding best beschrijven
o Hoe best bestuderen
o Welke rol in opvoedingspraktijk
 Grote diversiteit pedagogische-inhoudelijke & wetenschapstheoretische ideeën
 Klassieke pedagogische driestromenland
o Geesteswetenschappelijke pedagogiek (dienstbaarheid)
 Kennis werkelijkheid verwerven
 Inspiratie aanrijken belangrijk opvoeding
 Theorieën ontwikkelen door observatie praktijk
 Kijken naar gevoel kinderen (bv. tijdens scheiding)


1

, o Empirisch-analytische pedagogiek (waarheid)
 Eerst kijken theorie dan praktijk
 Alles wet. onderbouwd zijn
 Niet naar gevoel kijken, objectief situatie bekijken
 Bv. kind gescheiden ouders hoeveel diploma halen
o Kritisch-emancipatorische pedagogiek (rechtvaardigheid)
 Geïnteresseerd wat binnen maatschappij gebeurd
 Bv. gelijke rechten

3. Geesteswetenschappelijke pedagogiek
 Ontwikkeling 1e eeuw
 Opvoedingspraktijk betekenisvol, pedagogiek brengt betekenissen aan licht
 Indoctrinatie <-> opvoeding
o Wat maakt opvoeding belangrijk
o Pedagoog probeert pedagogische situatie te begrijpen
 Bv. twee ambetante gasten op tram
 Sommige mensen niks doen
 Man roepen stoppen
 Pedagogiek hierin zoeken
 Verhoudingen mensen
 Hoe mensen omgaan elkaar
 Dagelijkse opvoeding lezen & observeren  begrijpen & inzichten uithalen
 Hermeneutiek (onderzoeksmethode)
 Friedrich Schleiermacher
o Focus relatie theorie & praktijk
o Opvoedingspraktijk opvoedingstheorie vooraf
o Opvoeding
 Mens inleiden in onvolkomenheid samenleving
 Streven naar onvolkomenheid cultiveren
 Wilhelm Dilthey
o Denker geesteswetenschappen
o Zoektocht eigen methode voor geesteswetenschappen
o Klemtoon: begrijpen & verstaan
 Belangrijke figuren: Nohl, Spranger, Litt
o Duitsland & Nederland
 Theodro Litt: leiding geven of laten groeien
o In opvoeding botsende spanningsvelden
o In opvoeding leiding (ouder)
o Laten groeien: kind ruimte geven ontwikkeling
 Balans houden + afh per kind

4. Kritische pedagogiek
 Kritiek geesteswetenschappelijke pedagogiek
 Ontwikkeling jaren 60
 Kritiek: pedagogische relatie & autonomie
 Aandacht macroniveau: maatschappelijke structuren
o Want teveel aandacht microniveau: relaties
 Klemtoon maatschappijkritiek

2

, Communicatie & socialisatie idpv
pedagogische relatie
 Emancipatie idpv bildung
 Kritiek klassiek onderwijs

5. Dag van vandaag
 Vroeger debat tss 3 stromingen u naast
elkaar
 Dominantie empirische: analytische
 Observeren met vragenlijsten
 In pedagogiek alles vertakt

1: verschillende stromingen, manieren
onderzoek
2: wat is nu wel pedagogisch?

2. De mens, het kind, de cultuur en de opvoeding
1. Wat is een kind?
1. Volgens Martinus Langeveld
 Geestelijke pedagoog Nederland
 Kind (12jaar)
 Kenmerken
o Kind is hulpeloos  afhankelijk volwassenen
 Weinig levenservaring
o Kinderen willen iemand zijn  vraagt vrijheid & speelruimte
 Begrip Ik wordt belangrijk
 Het eigen vormprincipe
o Belangrijk volgens Langeveld
 Kinderen werken mee aan hun opvoeding
o Kinderen ook inspraak, niet enkel volwassene
 Relatie opvoeder- opvoedeling belangrijk
o Wat gebeurt begin (lachen, boos zijn)  doortrekken rest opvoeding

Beelden van kinderen
 Het te temmen kind
o Wild, woest, weinig ervaring, impulsief
o Gevaarlijk kind  temmen & normaliseren door volwassene
o Meest gekende & gangbare
o Top-down
 Denken vanuit algemene principes waaraan stukjes kennis worden
opgebouwd
o Democratie als te realiseren project vs. voortdurende dynamiek democratie
o Opvoeding reconstruerende vs. opvoeding creatieve & construerende activiteit
 Conservatieve opvoeding
 Kind leren wat normaal is (normaal maken)
 Het goddelijke kind
o Bottom-up
 Kennis opbouwen vanuit afzonderlijke delen

3

, o Kinderen brengen goedheid in wereld (puur, lief, schattig)
 volwassene oriënteren hier naartoe
o Sentimentalisering/ romantisering kindzijn
o Laisser-faire
 Veel toelaten geen grenzen
 Accepteert zo goed als alles van kind

2. Volgens Dietrich Benner
 Beeld kind bepaalt hoe tgv kind staan
 Kind niet hulpeloos  opvoedbaar/ vormbaar (Bildsamkeit)
 Aandacht
o Pedagogische relatie
o Intergenerationele overdracht/ cultuuroverdracht
 Relatie tss generaties
 Vorige generatie rust volgende uit  kunnen overleven
 Kinderen inleiden cultuur, leven, wereld
 Vallen & opstaan  maar geloof dat ze het kunnen
 Niet alles vanzelf  opvoeder pedagogische verantwoordelijkheid
o Kind inleiden in leven/ wereld
o Kan enkel als ze geloven in kunnen leren kind
 Bestemming mens op voorhand vast  in vraag stellen
 Opvoeding, onderwijs en vorming  individuele maatschappelijke bestemming mogelijk
(vrijheid en gelijkheid)

2. Grondbegrippen pedagogiek
 Aanleg & milieu  niet de grondbegrippen
o Kritiek aanleg: ligt niet op voorhand vast wat mens wordt
o Kritiek milieu: negeert activiteit mens zelf
 Mensen uitkomst individueel & sociaal handelen
o Geen optelsom aanleg & milieu
 Grondbegrippen
o Het kunnen leren
o Het uitdagen tot eigen activiteit

1. Het kunnen leren (Bildsamkeit)
 Geloven dat kinderen opvoedbaar zijn/ kunnen leren
in relatie gaan
o Bv. kind leren fietsen  geloven dat kind kan leren fietsen
 ≠ eigenschap plasticiteit opvoedeling  passieve ontvangers invloed buitenaf zou maken
o Soort kneedbaarheid/ opvoedbaarheid
 = pedagogische praktijk als intergenerationele praktijk
o Kind aangesproken op hun vermogen tot leren
 Kenmerken menselijk handelen
o Productieve handelingsvrijheid
o Historiciteit
o Taal

2. Oproepen tot eigen activiteit
 Kinderen stimuleren om met vermogen te leren iets te doen

4