ONDERWIJS AAN HET JONGE KIND
Academiejaar 2020-2021
,1 INLEIDING
• Inleiding
o Overzicht OPO
o De kleuterleeftijd
o Inleiding
▪ KO: vroegschoolse educatie (VE)
o Ontwikkelingspsychologische theorieën (Piaget, Vygotsky)
• Hoe zijn visies op KO door de tijd heen veranderd?
o Hoe hebben de theorieën van Piaget en Vygotsky deze visies en veranderingen
beïnvloed?
o (college 3: Wat zie je hiervan terug in Ervaringsgericht onderwijs)?
1.1 OVERZICHT OPO: OPBOUW COLLEGES
1. Inleiding
2. Hoe meet je de kwaliteit van kleuteronderwijs (KO)?
3. Wat is kwaliteitsvol KO volgens de ervaringsgerichte visie? – Prof. Laevers
4. Inhoud van kwaliteitsvol KO: tijd voor beginnende schoolse vaardigheden of (vrij) spel?
5. Inhoud van kwaliteitsvol KO: spel als leeractiviteit
6. Het doel van kwaliteitsvol KO: schoolrijpheid
7. Kwaliteitsvol KO: Opleiding en professionalisering van kleuterleerkrachten – dr. J. De Wilde
8. Kwaliteitsvol KO: Opleiding en professionalisering van kleuterleerkrachten (vervolg) en
afronding (Q & A)
1.2 DE KLEUTERLEEFTIJD
1.2.1 KENMERKEND VOOR DE KLEUTERLEEFTIJD (1) (BROUWERS, 2010)
• Nog sterk beheerst door impulsen van binnenuit, intuïtief
o Sterk reageren op pijn, honger, interesse… Wij noemen dit vaak spontaan, ze zijn
ongeremd.
• Snel afgeleid door externe prikkels
o Kunnen zowel interne als externe prikkels zijn. Op de weg naar een taak kan van alles
gebeuren waardoor ze afgeleid zijn
• Leren incidenteel, niet intentioneel à vraagt betekenisvolle leersituaties
o Ze leren voor hun wat betekenisvol is. Kinderen moeilijk een taal leren, want ze
kunnen communiceren met hun leeftijdsgenoten met hun eigen taal? Waarom zouden
ze zich dan in hemelsnaam moeten kunnen voorstellen in een anderen taal?
▪ Pas na 6-7jaar gaan ze intentioneel leren door toename executieve functies. Dit is
leeftijd waarop we naar formeel onderwijs gaan.
• Hang naar gewoontes en routines (voorspelbaarheid)
o Hebben veel behoeftes aan structuur waardoor ze minder snel afgeleid zijn.
1
,1.2.2 LEEFWERELD: UITSPRAKEN
• “De wolken huilen” (animisme)
• Maan: die doet licht maken voor als de zon moe is. (animisme)
• Kind: Juf, hij slaade! Ander kind: Ik slieg niet!
• Een kind kijkt eens goed naar het gezicht van een ander kind. 'Waarom heb jij water? Omdat
je verdrietig bent?‘
• http://www.jufanke.nl/prietpraat.html
1.2.3 KENMERKEND VOOR DE KLEUTERLEEFTIJD (3)
• Grote ontwikkelingen en ontwikkelingssprongen;
o Veelal niet-lineair (grillig) verloop: geen één-op-één
verband tussen leeromgeving en instructie →
ontwikkelingsprocessen
o Groeispurt hersenen
o Zeer heterogene ontwikkelingspaden
1.2.4 EXECUTIEVE FUNCTIES
• Controle over emoties, denken en handelen à
doelgericht gedrag
o Controle over jezelf
o Nodig om op school te kunnen functioneren
op school, vele termen voor
• Terminologie: zelfsturing, zelfregulatie, zelfcontrole
(effortful control), …
• Ontwikkelt zich rond de kleuterleeftijd
o Groeispurt hersenen: frontale cortex voor ontwikkeling van de hersenen.
o Ontwikkeling hangt dus niet alleen af van onderwijs, maar ook van hersenontwikkeling
1.2.4.1 ONTWIKKELING EF
• Ontwikkeling EF
o Ontwikkeling is enorm. Heel steile curve in het
begin. Groot verschil tussen 1ste en 3de
kleuterklas. Executieve functies ontwikkelen
daarna nog verder, maar veel minder.
o Kinderen die opgroeien in armoede ontwikkelen
zich hier veel minder in door stress.
Kleuteronderwijs kan hen helpen deze
achterstand goed te maken.
o EF ontwikkelt het meeste rond kleuterleeftijd
1.2.4.2 EF IN VLAANDEREN
• Interventieproject “Zet je EF bril op” (Feryn et al.)
• http://www.ef-bril.be/
2
, 1.3 VROEGSCHOOLSE EDUCATIE (VE)
1.3.1 INTRODUCTIE VE
• ECEC = early childhood education and care: 0-7/8 jr
o Geboorte-2de leerjaar, transitie naar formeel onderwijs zit erbij.
• VVE = voor- en vroegschoolse educatie: 0-7/8 jr
o Zonder het verzorgen start het op een leeftijd van 3 jaar.
• ECE = early childhood education: 3-7/8 jr
• VE = vroegschoolse educatie: 3-6 = KO (2,5-6jr)
o Infants-toddlers / babies-peuters: 0-2
o Preschool / peuters: 2-3
o Kindergartners / kleuters: 4/5-6/7
• NB. Amerikaanse literatuur:
o preschool = 3-5 jaar
o kindergarten = 5-6 jaar à elementary school = formal schooling
o Onderwijs voor de kleuterklassen is overal anders georganiseerd.
▪ Er is wel veel Amerikaanse literatuur
▪ Kindergarten is niet hetzelfde als 3de kleuterklas, maar ook niet helemaal 1ste
leerjaar, beetje een tussenfase dus goed in de gaten houden als je literatuur leest.
• Toenemende aandacht sinds WOII
o Uitbreiding kinderopvang
▪ Stijging aantal werkende moeders, meer éénouderfamilies, mobiliteit,
kleinere ‘extended’ families
▪ Alleen mama en papa en geen grootouders die meer in huis wonen en kunnen
oppassen
o Gelijke kansen (armoede- of onderwijsachterstandenbeleid)
▪ VS: Head Start (3-5jr, incl. gezondheidszorg, zie Berk p.245)
▪ Kinderen vroeg naar school laten gaan om goede basis mee te geven. Gelijke
kansen creëren ondanks gezins- en economische situatie. Faire start maken in
eerste leerjaar.
o Inzichten hersenonderzoek (verrijking)
▪ Rijke omgeving om hersenontwikkeling te stimuleren, kleuterleeftijd is heel
belangrijke fase
o Economische belangen
▪ Investeringen in jonge kinderen betalen zich terug op lange termijn.
▪ interview James Heckman (Nobelprijs economie) over “economic return”
https://www.youtube.com/watch?v=sO2oFtY7tZA en
https://www.youtube.com/watch?v=X83gk4PvIRc
▪ $15.000 investment per child à $250,000 savings (Berk, p.246)
▪ MAAR: winst is afhankelijk van kwaliteit
1.3.2 UITBREIDING DOELEN
• Veilige opvang en zorg
• + Compensatie à gelijke kansen (verheffing arbeidersklasse)
• + Verrijking
3
Academiejaar 2020-2021
,1 INLEIDING
• Inleiding
o Overzicht OPO
o De kleuterleeftijd
o Inleiding
▪ KO: vroegschoolse educatie (VE)
o Ontwikkelingspsychologische theorieën (Piaget, Vygotsky)
• Hoe zijn visies op KO door de tijd heen veranderd?
o Hoe hebben de theorieën van Piaget en Vygotsky deze visies en veranderingen
beïnvloed?
o (college 3: Wat zie je hiervan terug in Ervaringsgericht onderwijs)?
1.1 OVERZICHT OPO: OPBOUW COLLEGES
1. Inleiding
2. Hoe meet je de kwaliteit van kleuteronderwijs (KO)?
3. Wat is kwaliteitsvol KO volgens de ervaringsgerichte visie? – Prof. Laevers
4. Inhoud van kwaliteitsvol KO: tijd voor beginnende schoolse vaardigheden of (vrij) spel?
5. Inhoud van kwaliteitsvol KO: spel als leeractiviteit
6. Het doel van kwaliteitsvol KO: schoolrijpheid
7. Kwaliteitsvol KO: Opleiding en professionalisering van kleuterleerkrachten – dr. J. De Wilde
8. Kwaliteitsvol KO: Opleiding en professionalisering van kleuterleerkrachten (vervolg) en
afronding (Q & A)
1.2 DE KLEUTERLEEFTIJD
1.2.1 KENMERKEND VOOR DE KLEUTERLEEFTIJD (1) (BROUWERS, 2010)
• Nog sterk beheerst door impulsen van binnenuit, intuïtief
o Sterk reageren op pijn, honger, interesse… Wij noemen dit vaak spontaan, ze zijn
ongeremd.
• Snel afgeleid door externe prikkels
o Kunnen zowel interne als externe prikkels zijn. Op de weg naar een taak kan van alles
gebeuren waardoor ze afgeleid zijn
• Leren incidenteel, niet intentioneel à vraagt betekenisvolle leersituaties
o Ze leren voor hun wat betekenisvol is. Kinderen moeilijk een taal leren, want ze
kunnen communiceren met hun leeftijdsgenoten met hun eigen taal? Waarom zouden
ze zich dan in hemelsnaam moeten kunnen voorstellen in een anderen taal?
▪ Pas na 6-7jaar gaan ze intentioneel leren door toename executieve functies. Dit is
leeftijd waarop we naar formeel onderwijs gaan.
• Hang naar gewoontes en routines (voorspelbaarheid)
o Hebben veel behoeftes aan structuur waardoor ze minder snel afgeleid zijn.
1
,1.2.2 LEEFWERELD: UITSPRAKEN
• “De wolken huilen” (animisme)
• Maan: die doet licht maken voor als de zon moe is. (animisme)
• Kind: Juf, hij slaade! Ander kind: Ik slieg niet!
• Een kind kijkt eens goed naar het gezicht van een ander kind. 'Waarom heb jij water? Omdat
je verdrietig bent?‘
• http://www.jufanke.nl/prietpraat.html
1.2.3 KENMERKEND VOOR DE KLEUTERLEEFTIJD (3)
• Grote ontwikkelingen en ontwikkelingssprongen;
o Veelal niet-lineair (grillig) verloop: geen één-op-één
verband tussen leeromgeving en instructie →
ontwikkelingsprocessen
o Groeispurt hersenen
o Zeer heterogene ontwikkelingspaden
1.2.4 EXECUTIEVE FUNCTIES
• Controle over emoties, denken en handelen à
doelgericht gedrag
o Controle over jezelf
o Nodig om op school te kunnen functioneren
op school, vele termen voor
• Terminologie: zelfsturing, zelfregulatie, zelfcontrole
(effortful control), …
• Ontwikkelt zich rond de kleuterleeftijd
o Groeispurt hersenen: frontale cortex voor ontwikkeling van de hersenen.
o Ontwikkeling hangt dus niet alleen af van onderwijs, maar ook van hersenontwikkeling
1.2.4.1 ONTWIKKELING EF
• Ontwikkeling EF
o Ontwikkeling is enorm. Heel steile curve in het
begin. Groot verschil tussen 1ste en 3de
kleuterklas. Executieve functies ontwikkelen
daarna nog verder, maar veel minder.
o Kinderen die opgroeien in armoede ontwikkelen
zich hier veel minder in door stress.
Kleuteronderwijs kan hen helpen deze
achterstand goed te maken.
o EF ontwikkelt het meeste rond kleuterleeftijd
1.2.4.2 EF IN VLAANDEREN
• Interventieproject “Zet je EF bril op” (Feryn et al.)
• http://www.ef-bril.be/
2
, 1.3 VROEGSCHOOLSE EDUCATIE (VE)
1.3.1 INTRODUCTIE VE
• ECEC = early childhood education and care: 0-7/8 jr
o Geboorte-2de leerjaar, transitie naar formeel onderwijs zit erbij.
• VVE = voor- en vroegschoolse educatie: 0-7/8 jr
o Zonder het verzorgen start het op een leeftijd van 3 jaar.
• ECE = early childhood education: 3-7/8 jr
• VE = vroegschoolse educatie: 3-6 = KO (2,5-6jr)
o Infants-toddlers / babies-peuters: 0-2
o Preschool / peuters: 2-3
o Kindergartners / kleuters: 4/5-6/7
• NB. Amerikaanse literatuur:
o preschool = 3-5 jaar
o kindergarten = 5-6 jaar à elementary school = formal schooling
o Onderwijs voor de kleuterklassen is overal anders georganiseerd.
▪ Er is wel veel Amerikaanse literatuur
▪ Kindergarten is niet hetzelfde als 3de kleuterklas, maar ook niet helemaal 1ste
leerjaar, beetje een tussenfase dus goed in de gaten houden als je literatuur leest.
• Toenemende aandacht sinds WOII
o Uitbreiding kinderopvang
▪ Stijging aantal werkende moeders, meer éénouderfamilies, mobiliteit,
kleinere ‘extended’ families
▪ Alleen mama en papa en geen grootouders die meer in huis wonen en kunnen
oppassen
o Gelijke kansen (armoede- of onderwijsachterstandenbeleid)
▪ VS: Head Start (3-5jr, incl. gezondheidszorg, zie Berk p.245)
▪ Kinderen vroeg naar school laten gaan om goede basis mee te geven. Gelijke
kansen creëren ondanks gezins- en economische situatie. Faire start maken in
eerste leerjaar.
o Inzichten hersenonderzoek (verrijking)
▪ Rijke omgeving om hersenontwikkeling te stimuleren, kleuterleeftijd is heel
belangrijke fase
o Economische belangen
▪ Investeringen in jonge kinderen betalen zich terug op lange termijn.
▪ interview James Heckman (Nobelprijs economie) over “economic return”
https://www.youtube.com/watch?v=sO2oFtY7tZA en
https://www.youtube.com/watch?v=X83gk4PvIRc
▪ $15.000 investment per child à $250,000 savings (Berk, p.246)
▪ MAAR: winst is afhankelijk van kwaliteit
1.3.2 UITBREIDING DOELEN
• Veilige opvang en zorg
• + Compensatie à gelijke kansen (verheffing arbeidersklasse)
• + Verrijking
3
