INTERPRETEREN,
ONDERZOEKEN EN
THEORIE VORMEN IN
PEDAGOGISCH
ONDERZOEK, DEEL 2
Hanne Boons
2020-2021
PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN
3e bachelor
,1 INLEIDING
1.1 DE DRIE CENTRALE KWESTIES IN DEZE CURSUS
Wat maakt pedagogische wetenschappen tot wetenschap?
o bemerk dat er een belangrijk verschil bestaat tussen pedagogie en pedagogiek (cf.
professionele opleiding orthopedagogie vs. academische opleiding pedagogische
wetenschappen)
o Bemerk: elke universitair geschoolde pedagoog wordt tevens geacht een
onderzoek(st)er te zijn.
Wat is eigen aan pedagogische wetenschappen?
o Opmerking: pedagogiek als een autonome wetenschappelijke discipline bestaat niet
overal (bv. in de Anglo-Amerikaanse context bestaan enkel education studies: het
fenomeen ‘education’ wordt dan benaderd vanuit andere disciplines)
Wat is een geschikt paradigma om pedagogische wetenschappen te beoefenen?
o Kernvraag: Impliceert pedagogisch onderzoek noodzakelijkwijze interpretatie?
1.2 HET PRIMAAT VAN BETEKENIS EN INTERPRETATIE?
De wetenschappelijkheid van een discipline wordt gewaarborgd door het gebruik van een
geschikte methode (systematische onderzoeksaanpak), of sterker door het paradigma dat
wordt gehanteerd (d.w.z. de ten grondslag liggende visie op wat wetenschap fundamenteel
is)
Traditioneel maakt men dan een tweedeling tussen volgende paradigma’s
o kwalitatief vs. kwantitatief onderzoek
o interpreteren vs. meten
o verstaan vs. verklaren
Voor sommige disciplines is de ‘keuze’ aan welke kant men staat zonneklaar (bv.
geneeskunde vs. geschiedenis), in andere gevallen is het gebruikelijk dat beide worden
erkend (bv. sociologie). Voor de pedagogische wetenschappen is dit echter niet zonder
meer duidelijk.
Volgens een opnieuw traditionele visie moeten de pedagogische wetenschappen (minstens
ten dele) kwalitatief en interpretatief zijn, en is zij dat in haar oorsprong altijd geweest (i.h.b.
volgens Smeyers & Smith, die zich baseren op het boek The Idea of a Social Science van Peter
Winch)
o OPMERKING: klopt historisch niet (pedologie, experimentele pedagogiek: populair
aan het begin van de 20ste eeuw)
De vraag is echter of deze visie niet achterhaald is en of ze wel wenselijk is. Vandaar dat we
in deze cursus ook aandacht besteden aan de socio-materiële wende (een benadering die
gaat voorbij het primaat van de betekenisgeving: Bruno Latour)
1
,1.3 OPMERKING OVER DE NOTIE ‘PARADIGMA’
Thomas Kuhn: The Structure of Scientific Revolutions (1962).
Geheel van (soms onuitgesproken) opvattingen over wat wetenschap is: regels, procedures
en assumpties die het mogelijk maken om aan wetenschappelijk onderzoek te doen en over
dit onderzoek zinvol te communiceren
Paradigma’s wisselen elkaar af zonder dwingende intern-wetenschappelijke reden
Paradigma’s zijn incommensurabel
Er bestaat volgens Kuhn daarom niet zoiets als wetenschappelijke vooruitgang
1.4 INHOUD EN OPBOUW VAN DE CURSUS
Keuze voor werkwoorden i.p.v. substantieven: wetenschapsbeoefening behelst een geheel
van concrete activiteiten die een bepaalde houding van de onderzoeker vereisen (een ‘craft’
in termen van Richard Sennetts boek over The craftsman)
DEEL I: De traditionele visie: het interpretatieve paradigma binnen de pedagogische
wetenschappen (PW)
o achtergronden: medicalisering van de PW; ‘bifurcation of nature’
o de argumenten: Peter Winch en de noodzaak van interpretatie binnen de PW
o toepassingen (o.m. kritiek op neuro-educatief onderzoek)
DEEL II: Voorbij de traditionele visie (en voorbij de ‘bifurcation’): wat betekent het PW te
beoefenen zonder te vertrekken van het primaat van de interpretatie (Bruno Latour:
relationele benadering; socimateriële benadering; actor-netwerk theorie)
o + Film en artistieke interventies als pedagogisch onderzoeksinstrument (Cf.
practicum)
o + andere, meer positieve kijk op neurowetenschap (Malabou)
DEEL III: onderzoeken en theorievormen
o hoe gepast te reageren op het failliet van universaliteits- en
objectiviteitsaanspraken?
o het ethos van de onderzoeker
o de betekenis van schrijven en denken
2
, 2 DEEL I: DE NOODZAAK VAN INTERPRETATIE IN
PEDAGOGISCHE ONDERZOEK (SMEYERS & SMITH,
WINCH)
“We think that many of the problems of educational research stem from its frequent attempts to
imitate [a particular kind of] scientific research, and especially the randomized controlled trials (RCTs)
that are often considered the ’gold standard’ in medical research; from an ill-defined obsession with
criteria such as ‘rigour’ and ‘robustness’; and above all – and like so much here no doubt following
on from the emulation of science – from the general sense that proper research is primarily or
exclusively empirical. The good researcher, on this model of research, spends her time (pausing only
to take a ‘research methods course’) out and about gathering data, rather than in reading,
theoretical analysis and reflection”
Omwille van het succes van de natuurwetenschappen (geneeskunde) wordt een bepaald
paradigma (kwantitatief, experimenteel, RCT; nauwgezet en afstandelijk) als na te streven
model genomen. Gevolg: interpretatie en theoretische speculatie (nadenken) moeten
worden geweerd.
‘Two cultures of scientific research’ (Snow): de oorlog tussen ‘hard sciences’ versus
‘humanities’
o Oorlog tussen natuur- en menswetenschappen
o Lang gedacht dat elk soort een eigen paradigma had
Kwantitatief – kwalitatief
o MAAR deze grens blijkt te vervagen, bepaalde humanities gaan zich meer richten
naar de hard sciences
Voor Smeyers en Smith zijn de PW geen ‘hard science’ en bijgevolg is de wende naar een
medisch paradigma een grote en gevaarlijke vergissing
o De onderzoekers denken dat veel problemen te maken hebben met het feit dat er te
fel gefocust wordt op de medische wetenschappen
o Is dit een goede manier om pedagogisch onderzoek mee te doen?
o Volgens de onderzoekers is dit een vergissing
Zo blijft er geen ruimte meer voor andere manieren om aan onderzoek te
doen
Data verzamelen is niet de enige manier om onderzoek te doen!!!
2.1 RCT
Gerandomiseerd onderzoek met controlegroep
o Aselecte toewijzing van proefpersonen aan experimentele groep en controlegroep
(placebo) om een puur effect te kunnen registreren
o Precies in kaart brengen van het effect van een onafhankelijke variabele op een
afhankelijke variabele
o Zo direct mogelijk en zonder al te veel interpretatie een puur effect vaststellen, dan
is er geen discussie mogelijk hard science
o Maar is dit een goede manier om aan pedagogisch onderzoek te doen?
Vergissing volgens smeyers en smith
3
ONDERZOEKEN EN
THEORIE VORMEN IN
PEDAGOGISCH
ONDERZOEK, DEEL 2
Hanne Boons
2020-2021
PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN
3e bachelor
,1 INLEIDING
1.1 DE DRIE CENTRALE KWESTIES IN DEZE CURSUS
Wat maakt pedagogische wetenschappen tot wetenschap?
o bemerk dat er een belangrijk verschil bestaat tussen pedagogie en pedagogiek (cf.
professionele opleiding orthopedagogie vs. academische opleiding pedagogische
wetenschappen)
o Bemerk: elke universitair geschoolde pedagoog wordt tevens geacht een
onderzoek(st)er te zijn.
Wat is eigen aan pedagogische wetenschappen?
o Opmerking: pedagogiek als een autonome wetenschappelijke discipline bestaat niet
overal (bv. in de Anglo-Amerikaanse context bestaan enkel education studies: het
fenomeen ‘education’ wordt dan benaderd vanuit andere disciplines)
Wat is een geschikt paradigma om pedagogische wetenschappen te beoefenen?
o Kernvraag: Impliceert pedagogisch onderzoek noodzakelijkwijze interpretatie?
1.2 HET PRIMAAT VAN BETEKENIS EN INTERPRETATIE?
De wetenschappelijkheid van een discipline wordt gewaarborgd door het gebruik van een
geschikte methode (systematische onderzoeksaanpak), of sterker door het paradigma dat
wordt gehanteerd (d.w.z. de ten grondslag liggende visie op wat wetenschap fundamenteel
is)
Traditioneel maakt men dan een tweedeling tussen volgende paradigma’s
o kwalitatief vs. kwantitatief onderzoek
o interpreteren vs. meten
o verstaan vs. verklaren
Voor sommige disciplines is de ‘keuze’ aan welke kant men staat zonneklaar (bv.
geneeskunde vs. geschiedenis), in andere gevallen is het gebruikelijk dat beide worden
erkend (bv. sociologie). Voor de pedagogische wetenschappen is dit echter niet zonder
meer duidelijk.
Volgens een opnieuw traditionele visie moeten de pedagogische wetenschappen (minstens
ten dele) kwalitatief en interpretatief zijn, en is zij dat in haar oorsprong altijd geweest (i.h.b.
volgens Smeyers & Smith, die zich baseren op het boek The Idea of a Social Science van Peter
Winch)
o OPMERKING: klopt historisch niet (pedologie, experimentele pedagogiek: populair
aan het begin van de 20ste eeuw)
De vraag is echter of deze visie niet achterhaald is en of ze wel wenselijk is. Vandaar dat we
in deze cursus ook aandacht besteden aan de socio-materiële wende (een benadering die
gaat voorbij het primaat van de betekenisgeving: Bruno Latour)
1
,1.3 OPMERKING OVER DE NOTIE ‘PARADIGMA’
Thomas Kuhn: The Structure of Scientific Revolutions (1962).
Geheel van (soms onuitgesproken) opvattingen over wat wetenschap is: regels, procedures
en assumpties die het mogelijk maken om aan wetenschappelijk onderzoek te doen en over
dit onderzoek zinvol te communiceren
Paradigma’s wisselen elkaar af zonder dwingende intern-wetenschappelijke reden
Paradigma’s zijn incommensurabel
Er bestaat volgens Kuhn daarom niet zoiets als wetenschappelijke vooruitgang
1.4 INHOUD EN OPBOUW VAN DE CURSUS
Keuze voor werkwoorden i.p.v. substantieven: wetenschapsbeoefening behelst een geheel
van concrete activiteiten die een bepaalde houding van de onderzoeker vereisen (een ‘craft’
in termen van Richard Sennetts boek over The craftsman)
DEEL I: De traditionele visie: het interpretatieve paradigma binnen de pedagogische
wetenschappen (PW)
o achtergronden: medicalisering van de PW; ‘bifurcation of nature’
o de argumenten: Peter Winch en de noodzaak van interpretatie binnen de PW
o toepassingen (o.m. kritiek op neuro-educatief onderzoek)
DEEL II: Voorbij de traditionele visie (en voorbij de ‘bifurcation’): wat betekent het PW te
beoefenen zonder te vertrekken van het primaat van de interpretatie (Bruno Latour:
relationele benadering; socimateriële benadering; actor-netwerk theorie)
o + Film en artistieke interventies als pedagogisch onderzoeksinstrument (Cf.
practicum)
o + andere, meer positieve kijk op neurowetenschap (Malabou)
DEEL III: onderzoeken en theorievormen
o hoe gepast te reageren op het failliet van universaliteits- en
objectiviteitsaanspraken?
o het ethos van de onderzoeker
o de betekenis van schrijven en denken
2
, 2 DEEL I: DE NOODZAAK VAN INTERPRETATIE IN
PEDAGOGISCHE ONDERZOEK (SMEYERS & SMITH,
WINCH)
“We think that many of the problems of educational research stem from its frequent attempts to
imitate [a particular kind of] scientific research, and especially the randomized controlled trials (RCTs)
that are often considered the ’gold standard’ in medical research; from an ill-defined obsession with
criteria such as ‘rigour’ and ‘robustness’; and above all – and like so much here no doubt following
on from the emulation of science – from the general sense that proper research is primarily or
exclusively empirical. The good researcher, on this model of research, spends her time (pausing only
to take a ‘research methods course’) out and about gathering data, rather than in reading,
theoretical analysis and reflection”
Omwille van het succes van de natuurwetenschappen (geneeskunde) wordt een bepaald
paradigma (kwantitatief, experimenteel, RCT; nauwgezet en afstandelijk) als na te streven
model genomen. Gevolg: interpretatie en theoretische speculatie (nadenken) moeten
worden geweerd.
‘Two cultures of scientific research’ (Snow): de oorlog tussen ‘hard sciences’ versus
‘humanities’
o Oorlog tussen natuur- en menswetenschappen
o Lang gedacht dat elk soort een eigen paradigma had
Kwantitatief – kwalitatief
o MAAR deze grens blijkt te vervagen, bepaalde humanities gaan zich meer richten
naar de hard sciences
Voor Smeyers en Smith zijn de PW geen ‘hard science’ en bijgevolg is de wende naar een
medisch paradigma een grote en gevaarlijke vergissing
o De onderzoekers denken dat veel problemen te maken hebben met het feit dat er te
fel gefocust wordt op de medische wetenschappen
o Is dit een goede manier om pedagogisch onderzoek mee te doen?
o Volgens de onderzoekers is dit een vergissing
Zo blijft er geen ruimte meer voor andere manieren om aan onderzoek te
doen
Data verzamelen is niet de enige manier om onderzoek te doen!!!
2.1 RCT
Gerandomiseerd onderzoek met controlegroep
o Aselecte toewijzing van proefpersonen aan experimentele groep en controlegroep
(placebo) om een puur effect te kunnen registreren
o Precies in kaart brengen van het effect van een onafhankelijke variabele op een
afhankelijke variabele
o Zo direct mogelijk en zonder al te veel interpretatie een puur effect vaststellen, dan
is er geen discussie mogelijk hard science
o Maar is dit een goede manier om aan pedagogisch onderzoek te doen?
Vergissing volgens smeyers en smith
3
