Prothetische audiologie:
Leerpaden
1: Inleiding
2: Gehoorverlies: Stoornissen, beperkingen en
participatieproblemen
Functies
Bij personen met een gehoorverlies zijn verschillende auditieve functies verstoord. Hieronder
worden enkele belangrijke auditieve functies beschreven. Dit is geen volledige lijst, maar een
opsomming van veel voorkomende stoornissen bij slechthorenden.
Tips & Tricks
De ICF-code van de functie vind je tussen de haakjes, neem deze pagina er dus zeker bij als je een
stageverslag maakt van een zorgvrager met een gehoorverlies.
Detectie van geluid (B2300)
Personen met een gehoorverlies nemen geluiden minder goed waar. Deze functie wordt getest via
tonale audiometrie (zie Audiologie 1).
Zachte geluiden worden niet gedetecteerd. De mate waarin deze functie verstoord is, verschilt van
persoon tot persoon. Hoe slechter de gehoordrempel, hoe groter de stoornis.
Auditieve discriminatie (B2301)
Niet enkel de detectie van geluiden is verminderd, ook de kwaliteit van het signaal is vaak minder
goed bij slechthorenden. Het is voor hen moeilijker om een onderscheid te maken tussen
verschillende geluiden. Ook al zijn de geluiden luid genoeg, dan nog zullen slechthorenden ze niet
waarnemen zoals normaalhorenden. Dit maakt het moeilijker om spraak te verstaan. In hoofdstuk 3
wordt dit in detail besproken.
Lokalisatie van geluiden (B2301)
We horen geluiden met onze twee oren. Hierdoor weten uit welke richting dit geluid komt. Dit
noemen we het lokaliseren van geluiden. Bij slechthorenden kan deze functie verstoord zijn, al is dit
zeker niet altijd het geval. Het belang van een goede lokalisatie wordt besproken in hoofdstuk 7.
Onderscheiden van spraak (B2304)
De voornaamste bezorgdheid van slechthorenden is dat ze minder goed verstaan wat er gezegd
wordt. Dit wordt veroorzaakt door een stoornis aan het oor. De spraakklanken worden gehinderd. Er
is geen probleem met het begrijpen van woorden, wanneer de woorden duidelijk hoorbaar zijn of
opgeschreven worden, begrijpt de slechthorende de woorden wel.
Oorsuizen (B2304)
Bij een aantal slechthorenden treedt naast de gehoordaling ook tinnitus of oorsuizen op.
1
,Casus Jonas
Het muziekstuk Jazz klinkt 'doffer'. Jonas hoort de hoge frequenties minder goed. De hoge frequenties
klinken 'scherp'. Deze 'scherpte' in de muziek is voor Jonas minder goed hoorbaar.
FORUM
Beperkingen & participatieproblemen
Geluiden niet of minder waarnemen
Vele waarsschuwingssignalen rondom ons zijn auditief, denk hierbij aan een brandalarm, een
toeterende wagen of de sirene van een ziekenwagen. Ernstig slechthorenden zullen deze signalen
niet horen. Maar ook mensen met een licht of matig gehoorverlies voelen zicht soms afgesloten van
de omgeving.
Een voorbeeld hiervan is een begroeting wanneer je iemand nadert die niet naar jou kijkt. Je zal eens
kuchen, haar naam zeggen of wat luider stappen zodat ze zich omdraait. Dit is voor een
slechthorende niet vanzelfsprekend.
Geef een voorbeeld van een dagelijkse situatie waarin je iemand gewaarschuwd wordt door een
zacht of middelmatig luid geluid. FORUM
De voornaamste beperking die slechthorenden ervaren, is dat ze gesprekken niet meer kunnen
volgen. De grootte van deze beperking hangt uiteraard af van het gehoorverlies, maar ook van de
omgeving en hoe de slechthorende omgaat met het gehoorverlies.
(niet tot de groep behoren, moeite hebben met een conversatie te volgen)
Verhoogde luisterinspanning
Bij lichte tot matige gehoorverliezen zal de slechthorende er vaak nog in slagen een spreker te
verstaan wanneer hij zich volledig focust. Dit is echter heel vermoeiend, deze verhoogde
luisterinspanning kan de slechthorende geen hele dag volhouden.
Voor de omgeving is dit vaak moeilijk te begrijpen. De slechthorende zal hen op het ene moment wel
verstaan en op het andere moment niet. Dit lijkt alsof hij het bewust doet, alsof hij enkel hoort wat
hij wil horen.
Dit is echter niet het geval, wanneer de slechthorende weet dat er belangrijke informatie volgt, zal hij
zich extra inspannen. Wanneer hij terloops aangesproken wordt, zal hij het vaak niet verstaan.
2
,Gehoorverlies bij kinderen
Bij kinderen die reeds op jonge leeftijd een gehoorverlies hebben ondervinden, moeten we rekening
houden met de invloed van het gehoorverlies op ontwikkeling van het kind.
Voornamelijk de spraak-en taalontwikkeling verdient veel extra aandacht. Om gesproken taal te
kunnen leren, moet je de taal in de eerste plaats horen. Dit wordt in detail besproken door mevrouw
Verbanck in Audiologie 2: Rehabilitatieve audiologie. Daarnaast kan een gehoorverlies ook een
invloed hebben op andere domeinen zoals de sociaal-emotionele ontwikkeling en soms ook de
motorische ontwikkeling.
Compensatie van het gehoorverlies
Enerzijds kan het geluid luider aangeboden worden door hoortoestellen, anderzijds kunnen sommige
auditieve signalen vervangen worden door visuele of tactiele signalen.
Trilwekker onder hoofdkussen trillen & lichtflits
Hoortoestellen versterken het geluid
Communicatiesysteem in de klas, leerkracht draagt een microfoon, dit signaal gaat naar de
hoortoestellen
In speeltijd & refter: veel rumoer, hoortoestellen stiller zetten, meer ruisonderdrukking
In zwemles: gebaren afgesproken met leerkracht, meestal op voorhand de zwemles
doornemen
Schrijftolk = een persoon die tijdens de les alles typt wat de les zegt, veel rust, ze moet
minder gefocust zijn op alles te horen
Huiswerk: hoortoestellen uit = rustig, even geen versterking van geluiden
Tijdens het spreken: kind aanspreken & aankijken
Hoortoestellen connecteren met TV/GSM, “koptelefoon”, geen achtergrondlawaai
Facetimen ipv bellen zo heeft ze het mondbeeld
Brandalarm is aangesloten op trilwekker
Doof/slechthorend/ouderen/autisme: ontvangen niet alle klanken en krijgen een vervormd beeld van
het geluid
Mondmaskers zijn een groot probleem!!
Lippen/mimiek is enorm belangrijk
meer begrip nodig
3. Spraakverstaan bij slechthorenden
Spraakverstaan – auditief (komen alle klanken goed genoeg binnen)
Hoorbaarheid
Spectrale en temporele resolutie (kwaliteit)
Ruis in de omgeving (achtergrondlawaai, bv cafe)
3.1 Hoorbaarheid van spraak
Basisvoorwaarde voor spraakverstaan:
Geluiden waarnemen
Geluiden onder gehoordrempel worden
niet waargenomen
Licht gehoorverlies spraak waarnemen gaat vlot
Matig gehoorverlies de meeste spraak wordt
3
, waargenomen
Ernstig gehoorverlies spraak wordt niet steeds waargenomen
Spraak voor Jonas, spraak voor normaalhorenden
Jonas hoort een stuk doffer de klanken
Ernst gehoorverlies:
Spectrum (frequentie & amplitude)
doffe e
Frequenties van 100 tot +3000 Hz aanwezig
Niet elke frequentie belangrijk voor ‘verstaan’
Formantfrequenties! = 500 Hz, 1500 Hz, 2500 Hz
Spectra klinkers
In welke frequenties bevindt zich belangrijkste informatie voor spraakverstaan? (foto bevat engelse
klanken)
Alle formantfrequenties
Spraakbanaan
De frequenties binnen de spraakbanaan = de
belangrijkste frequenties voor spraak,
in het midden zijn die luider dan in de lage en hoge,
in de hoge zit veel medeklinkerinformatie,
in de lage krijg je het volume, de klankkleur, voor verstaan
minder belangrijk
Jonas mist de hoge frequenties, deze zijn belangrijk voor
spraak verstaan
Intermezzo
Bell Laboratories
4
Leerpaden
1: Inleiding
2: Gehoorverlies: Stoornissen, beperkingen en
participatieproblemen
Functies
Bij personen met een gehoorverlies zijn verschillende auditieve functies verstoord. Hieronder
worden enkele belangrijke auditieve functies beschreven. Dit is geen volledige lijst, maar een
opsomming van veel voorkomende stoornissen bij slechthorenden.
Tips & Tricks
De ICF-code van de functie vind je tussen de haakjes, neem deze pagina er dus zeker bij als je een
stageverslag maakt van een zorgvrager met een gehoorverlies.
Detectie van geluid (B2300)
Personen met een gehoorverlies nemen geluiden minder goed waar. Deze functie wordt getest via
tonale audiometrie (zie Audiologie 1).
Zachte geluiden worden niet gedetecteerd. De mate waarin deze functie verstoord is, verschilt van
persoon tot persoon. Hoe slechter de gehoordrempel, hoe groter de stoornis.
Auditieve discriminatie (B2301)
Niet enkel de detectie van geluiden is verminderd, ook de kwaliteit van het signaal is vaak minder
goed bij slechthorenden. Het is voor hen moeilijker om een onderscheid te maken tussen
verschillende geluiden. Ook al zijn de geluiden luid genoeg, dan nog zullen slechthorenden ze niet
waarnemen zoals normaalhorenden. Dit maakt het moeilijker om spraak te verstaan. In hoofdstuk 3
wordt dit in detail besproken.
Lokalisatie van geluiden (B2301)
We horen geluiden met onze twee oren. Hierdoor weten uit welke richting dit geluid komt. Dit
noemen we het lokaliseren van geluiden. Bij slechthorenden kan deze functie verstoord zijn, al is dit
zeker niet altijd het geval. Het belang van een goede lokalisatie wordt besproken in hoofdstuk 7.
Onderscheiden van spraak (B2304)
De voornaamste bezorgdheid van slechthorenden is dat ze minder goed verstaan wat er gezegd
wordt. Dit wordt veroorzaakt door een stoornis aan het oor. De spraakklanken worden gehinderd. Er
is geen probleem met het begrijpen van woorden, wanneer de woorden duidelijk hoorbaar zijn of
opgeschreven worden, begrijpt de slechthorende de woorden wel.
Oorsuizen (B2304)
Bij een aantal slechthorenden treedt naast de gehoordaling ook tinnitus of oorsuizen op.
1
,Casus Jonas
Het muziekstuk Jazz klinkt 'doffer'. Jonas hoort de hoge frequenties minder goed. De hoge frequenties
klinken 'scherp'. Deze 'scherpte' in de muziek is voor Jonas minder goed hoorbaar.
FORUM
Beperkingen & participatieproblemen
Geluiden niet of minder waarnemen
Vele waarsschuwingssignalen rondom ons zijn auditief, denk hierbij aan een brandalarm, een
toeterende wagen of de sirene van een ziekenwagen. Ernstig slechthorenden zullen deze signalen
niet horen. Maar ook mensen met een licht of matig gehoorverlies voelen zicht soms afgesloten van
de omgeving.
Een voorbeeld hiervan is een begroeting wanneer je iemand nadert die niet naar jou kijkt. Je zal eens
kuchen, haar naam zeggen of wat luider stappen zodat ze zich omdraait. Dit is voor een
slechthorende niet vanzelfsprekend.
Geef een voorbeeld van een dagelijkse situatie waarin je iemand gewaarschuwd wordt door een
zacht of middelmatig luid geluid. FORUM
De voornaamste beperking die slechthorenden ervaren, is dat ze gesprekken niet meer kunnen
volgen. De grootte van deze beperking hangt uiteraard af van het gehoorverlies, maar ook van de
omgeving en hoe de slechthorende omgaat met het gehoorverlies.
(niet tot de groep behoren, moeite hebben met een conversatie te volgen)
Verhoogde luisterinspanning
Bij lichte tot matige gehoorverliezen zal de slechthorende er vaak nog in slagen een spreker te
verstaan wanneer hij zich volledig focust. Dit is echter heel vermoeiend, deze verhoogde
luisterinspanning kan de slechthorende geen hele dag volhouden.
Voor de omgeving is dit vaak moeilijk te begrijpen. De slechthorende zal hen op het ene moment wel
verstaan en op het andere moment niet. Dit lijkt alsof hij het bewust doet, alsof hij enkel hoort wat
hij wil horen.
Dit is echter niet het geval, wanneer de slechthorende weet dat er belangrijke informatie volgt, zal hij
zich extra inspannen. Wanneer hij terloops aangesproken wordt, zal hij het vaak niet verstaan.
2
,Gehoorverlies bij kinderen
Bij kinderen die reeds op jonge leeftijd een gehoorverlies hebben ondervinden, moeten we rekening
houden met de invloed van het gehoorverlies op ontwikkeling van het kind.
Voornamelijk de spraak-en taalontwikkeling verdient veel extra aandacht. Om gesproken taal te
kunnen leren, moet je de taal in de eerste plaats horen. Dit wordt in detail besproken door mevrouw
Verbanck in Audiologie 2: Rehabilitatieve audiologie. Daarnaast kan een gehoorverlies ook een
invloed hebben op andere domeinen zoals de sociaal-emotionele ontwikkeling en soms ook de
motorische ontwikkeling.
Compensatie van het gehoorverlies
Enerzijds kan het geluid luider aangeboden worden door hoortoestellen, anderzijds kunnen sommige
auditieve signalen vervangen worden door visuele of tactiele signalen.
Trilwekker onder hoofdkussen trillen & lichtflits
Hoortoestellen versterken het geluid
Communicatiesysteem in de klas, leerkracht draagt een microfoon, dit signaal gaat naar de
hoortoestellen
In speeltijd & refter: veel rumoer, hoortoestellen stiller zetten, meer ruisonderdrukking
In zwemles: gebaren afgesproken met leerkracht, meestal op voorhand de zwemles
doornemen
Schrijftolk = een persoon die tijdens de les alles typt wat de les zegt, veel rust, ze moet
minder gefocust zijn op alles te horen
Huiswerk: hoortoestellen uit = rustig, even geen versterking van geluiden
Tijdens het spreken: kind aanspreken & aankijken
Hoortoestellen connecteren met TV/GSM, “koptelefoon”, geen achtergrondlawaai
Facetimen ipv bellen zo heeft ze het mondbeeld
Brandalarm is aangesloten op trilwekker
Doof/slechthorend/ouderen/autisme: ontvangen niet alle klanken en krijgen een vervormd beeld van
het geluid
Mondmaskers zijn een groot probleem!!
Lippen/mimiek is enorm belangrijk
meer begrip nodig
3. Spraakverstaan bij slechthorenden
Spraakverstaan – auditief (komen alle klanken goed genoeg binnen)
Hoorbaarheid
Spectrale en temporele resolutie (kwaliteit)
Ruis in de omgeving (achtergrondlawaai, bv cafe)
3.1 Hoorbaarheid van spraak
Basisvoorwaarde voor spraakverstaan:
Geluiden waarnemen
Geluiden onder gehoordrempel worden
niet waargenomen
Licht gehoorverlies spraak waarnemen gaat vlot
Matig gehoorverlies de meeste spraak wordt
3
, waargenomen
Ernstig gehoorverlies spraak wordt niet steeds waargenomen
Spraak voor Jonas, spraak voor normaalhorenden
Jonas hoort een stuk doffer de klanken
Ernst gehoorverlies:
Spectrum (frequentie & amplitude)
doffe e
Frequenties van 100 tot +3000 Hz aanwezig
Niet elke frequentie belangrijk voor ‘verstaan’
Formantfrequenties! = 500 Hz, 1500 Hz, 2500 Hz
Spectra klinkers
In welke frequenties bevindt zich belangrijkste informatie voor spraakverstaan? (foto bevat engelse
klanken)
Alle formantfrequenties
Spraakbanaan
De frequenties binnen de spraakbanaan = de
belangrijkste frequenties voor spraak,
in het midden zijn die luider dan in de lage en hoge,
in de hoge zit veel medeklinkerinformatie,
in de lage krijg je het volume, de klankkleur, voor verstaan
minder belangrijk
Jonas mist de hoge frequenties, deze zijn belangrijk voor
spraak verstaan
Intermezzo
Bell Laboratories
4
