GESCHIEDENIS
Hoofdstuk 7 tot en met 9 + Historische Context Verlichting en Duitsland
HOOFDSTUK 7: DE TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES
De vroegmoderne tijd, 1700 - 1800
Kenmerkend aspect 7.1: rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle
terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen. [27]
Toelichten welke verschillen er waren tussen de wetenschap uit de middeleeuwen en de
wetenschap uit de renaissance:
- In de middeleeuwen was er een sterke koppeling tussen wetenschap en de
kerk/het geloof.
- In de renaissance had de kerk/het geloof minder invloed binnen de wetenschap.
Uitleggen wat kenmerken zijn van de wetenschappelijke revolutie, waarbij in ieder geval
aandacht is voor het rationalisme en het empirisme:
- Er komt een nieuwe manier van onderzoeken:
→ observeren, waarnemen, kijken wat er gebeurd
→ experimenteren, proeven doen, empirisme
→ redeneren, nadenken over wat er is gebeurd, conclusies trekken, rationalisme
- Kerk en staat komen in verzet.
, - Grote veranderingen in het leven van mensen, uitvindingen zorgen voor
vooruitgang op meerdere gebieden.
Uitleggen op welke manier wetenschappers in de zestiende eeuw zoals Giordano Bruno en
Galileo Galilei weerstand ondervonden jegens hun ontdekkingen:
- De kerk beschuldigde deze onderzoekers van ketterij. Ze moesten voor een
kerkelijke rechtbank verschijnen om hun uitspraken te herroepen.
Uitleggen waarom regeringen vanaf het einde van de zestiende eeuw de wetenschappelijke
revolutie ondersteunen:
- Onderzoekers gingen samenwerken in wetenschappelijke verenigingen. Deze
kregen steun van de regering omdat ze het nut van de wetenschap gingen inzien.
Uitleggen dat de wetenschappelijke revolutie, en later de Verlichting, verband houdt met de
klassieke oudheid:
- Zowel tijdens de wetenschappelijke revolutie als in de klassieke oudheid was er
een wetenschappelijke manier van denken en onderzoeken.
Uitleggen op welke manier de wetenschappelijke revolutie verband houdt met de
Verlichting van de achttiende eeuw:
- De Verlichting had niet kunnen ontstaan zonder de wetenschappelijke revolutie.
Uitleggen wat volgens de filosoof Immanuel Kant de Verlichting voor de mens kon
,betekenen en hoe hij het rationalisme en empirisme met elkaar verbond:
- Hij schreef: “Verlichting is het uittreden van de mens uit zijn onmondigheid
waaraan hij zelf schuldig is. Onmondigheid is het onvermogen zich van zijn
verstand te bedienen zonder de leiding van een ander. Durf te weten, sapere
aude.”
- Volgens Kant komt kennis tot stand door een combinatie van rede en ervaring.
Uitleggen waarom Voltaire een bekende Verlichte denker is geworden en welke visie hij had
op de rol van de staat:
- Voltaire kwam op voor vrijheid van denken en verdraagzaamheid. Hij nam het op
voor mensen die vanwege hun ideeën door de autoriteiten werden vervolgd.
- Voltaire vond dat de macht van de koning beperkt moest worden, en dat iedereen
belastingen moest betalen.
Uitleggen, aan de hand van drie voorbeelden, waardoor Verlichte ideeën in de achttiende
eeuw in Frankrijk makkelijk verspreid konden worden:
- Door de uitvinding van de boekdrukkunst konden boeken snel verspreid worden.
Er kwamen ook tijdschriften en bibliotheken.
- In salons en koffiehuizen kwamen mensen uit de bovenlaag bij elkaar om over
Verlichte ideeën te praten.
- Rondreizende toneelgezelschappen verspreidde verlichtingsideeën over alle
bevolkingslagen.
Uitleggen waarom de Encyclopedie het belangrijkste boek van de Verlichting werd:
- Door de wetenschappelijke revolutie en de Verlichting waren er veel onderzoeken
en artikelen geschreven waardoor de kennis was toegenomen. In de Encyclopedie
werd zoveel mogelijk kennis vastgelegd.
Uitleggen hoe Verlichte denkers in Frankrijk beperkt werden in het verspreiden van hun
, gedachtegoed, maar dat ze er toch ook vaak in slaagden deze beperkingen te omzeilen:
- Er was veel censuur door kerk en staat, maar dit werd omzeild door te schrijven
over fictieve situaties, door dubbelzinnige opmerkingen te schrijven die
verschillend kunnen worden opgevat, en door boeken illegaal of in het buitenland
uit te geven.
Uitleggen dat er een tegenstelling ontstond tussen Verlichte denkers (gematigde en radicale
stroming):
- De radicale verlichters geloofden dat alle mensen dezelfde rechten hadden. De
voorrechten van de klassenmaatschappij waren in strijd met de rede (Spinoza).
- De gematigde verlichters vonden dat slechts een klein deel van de bevolking
geschikt was om op een verlichte manier te denken (Voltaire). Puur rationalisme
kon leiden tot waanideeën en tot immoreel gedrag (Kant).
Sociale verhoudingen
Uitleggen welke mening Verlichte denkers hadden over sociale verhoudingen binnen een
samenleving:
- De mens moet vrij zijn, vrijheid van meningsuiting/drukpers/geloof.
- De mens moet gelijk zijn, gelijke kansen voor iedereen, ook in de rechtspraak.
Uitleggen dat er onder Verlichte denkers verschillen bestonden in hun ideeën over de positie
van vrouwen en het bestaan van de slavernij:
- Sommigen wilden gelijke rechten voor vrouwen, maar de meerderheid wilde dit
niet, omdat de biologische verschillen tussen mannen en vrouwen zorgden voor
een verschillende rolverdeling.
- Alle mensen moesten gelijk zijn, maar de afschaffing van de slavernij was voor
velen nog een stap te ver.
Godsdienst
Hoofdstuk 7 tot en met 9 + Historische Context Verlichting en Duitsland
HOOFDSTUK 7: DE TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES
De vroegmoderne tijd, 1700 - 1800
Kenmerkend aspect 7.1: rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle
terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen. [27]
Toelichten welke verschillen er waren tussen de wetenschap uit de middeleeuwen en de
wetenschap uit de renaissance:
- In de middeleeuwen was er een sterke koppeling tussen wetenschap en de
kerk/het geloof.
- In de renaissance had de kerk/het geloof minder invloed binnen de wetenschap.
Uitleggen wat kenmerken zijn van de wetenschappelijke revolutie, waarbij in ieder geval
aandacht is voor het rationalisme en het empirisme:
- Er komt een nieuwe manier van onderzoeken:
→ observeren, waarnemen, kijken wat er gebeurd
→ experimenteren, proeven doen, empirisme
→ redeneren, nadenken over wat er is gebeurd, conclusies trekken, rationalisme
- Kerk en staat komen in verzet.
, - Grote veranderingen in het leven van mensen, uitvindingen zorgen voor
vooruitgang op meerdere gebieden.
Uitleggen op welke manier wetenschappers in de zestiende eeuw zoals Giordano Bruno en
Galileo Galilei weerstand ondervonden jegens hun ontdekkingen:
- De kerk beschuldigde deze onderzoekers van ketterij. Ze moesten voor een
kerkelijke rechtbank verschijnen om hun uitspraken te herroepen.
Uitleggen waarom regeringen vanaf het einde van de zestiende eeuw de wetenschappelijke
revolutie ondersteunen:
- Onderzoekers gingen samenwerken in wetenschappelijke verenigingen. Deze
kregen steun van de regering omdat ze het nut van de wetenschap gingen inzien.
Uitleggen dat de wetenschappelijke revolutie, en later de Verlichting, verband houdt met de
klassieke oudheid:
- Zowel tijdens de wetenschappelijke revolutie als in de klassieke oudheid was er
een wetenschappelijke manier van denken en onderzoeken.
Uitleggen op welke manier de wetenschappelijke revolutie verband houdt met de
Verlichting van de achttiende eeuw:
- De Verlichting had niet kunnen ontstaan zonder de wetenschappelijke revolutie.
Uitleggen wat volgens de filosoof Immanuel Kant de Verlichting voor de mens kon
,betekenen en hoe hij het rationalisme en empirisme met elkaar verbond:
- Hij schreef: “Verlichting is het uittreden van de mens uit zijn onmondigheid
waaraan hij zelf schuldig is. Onmondigheid is het onvermogen zich van zijn
verstand te bedienen zonder de leiding van een ander. Durf te weten, sapere
aude.”
- Volgens Kant komt kennis tot stand door een combinatie van rede en ervaring.
Uitleggen waarom Voltaire een bekende Verlichte denker is geworden en welke visie hij had
op de rol van de staat:
- Voltaire kwam op voor vrijheid van denken en verdraagzaamheid. Hij nam het op
voor mensen die vanwege hun ideeën door de autoriteiten werden vervolgd.
- Voltaire vond dat de macht van de koning beperkt moest worden, en dat iedereen
belastingen moest betalen.
Uitleggen, aan de hand van drie voorbeelden, waardoor Verlichte ideeën in de achttiende
eeuw in Frankrijk makkelijk verspreid konden worden:
- Door de uitvinding van de boekdrukkunst konden boeken snel verspreid worden.
Er kwamen ook tijdschriften en bibliotheken.
- In salons en koffiehuizen kwamen mensen uit de bovenlaag bij elkaar om over
Verlichte ideeën te praten.
- Rondreizende toneelgezelschappen verspreidde verlichtingsideeën over alle
bevolkingslagen.
Uitleggen waarom de Encyclopedie het belangrijkste boek van de Verlichting werd:
- Door de wetenschappelijke revolutie en de Verlichting waren er veel onderzoeken
en artikelen geschreven waardoor de kennis was toegenomen. In de Encyclopedie
werd zoveel mogelijk kennis vastgelegd.
Uitleggen hoe Verlichte denkers in Frankrijk beperkt werden in het verspreiden van hun
, gedachtegoed, maar dat ze er toch ook vaak in slaagden deze beperkingen te omzeilen:
- Er was veel censuur door kerk en staat, maar dit werd omzeild door te schrijven
over fictieve situaties, door dubbelzinnige opmerkingen te schrijven die
verschillend kunnen worden opgevat, en door boeken illegaal of in het buitenland
uit te geven.
Uitleggen dat er een tegenstelling ontstond tussen Verlichte denkers (gematigde en radicale
stroming):
- De radicale verlichters geloofden dat alle mensen dezelfde rechten hadden. De
voorrechten van de klassenmaatschappij waren in strijd met de rede (Spinoza).
- De gematigde verlichters vonden dat slechts een klein deel van de bevolking
geschikt was om op een verlichte manier te denken (Voltaire). Puur rationalisme
kon leiden tot waanideeën en tot immoreel gedrag (Kant).
Sociale verhoudingen
Uitleggen welke mening Verlichte denkers hadden over sociale verhoudingen binnen een
samenleving:
- De mens moet vrij zijn, vrijheid van meningsuiting/drukpers/geloof.
- De mens moet gelijk zijn, gelijke kansen voor iedereen, ook in de rechtspraak.
Uitleggen dat er onder Verlichte denkers verschillen bestonden in hun ideeën over de positie
van vrouwen en het bestaan van de slavernij:
- Sommigen wilden gelijke rechten voor vrouwen, maar de meerderheid wilde dit
niet, omdat de biologische verschillen tussen mannen en vrouwen zorgden voor
een verschillende rolverdeling.
- Alle mensen moesten gelijk zijn, maar de afschaffing van de slavernij was voor
velen nog een stap te ver.
Godsdienst
