1.1 Ethiek in experimenteel onderzoek
Minimized harm; dat onderzoek zo moet zijn opgesteld dat het de proefpersoon zo min mogelijk
belast.
Informed consent; combinatie van informatie verstrekken en toestemming vragen. Wanneer
deelnemer handeling moet verrichten om toestemming te verlenen, zoals handtekening; active
informed consent. Wanneer deelnemer handeling moet verrichten om geen toestemming te
verlenen; passive informed consent.
Vereiste informatie informed consent:
- Vrijwillige deelname
- Recht op deelname beeindigen
- Doel van onderzoek
- Onderzoeksprocedure
- Risico’s
- Maatschappelijk nut van onderzoek
- Duur van onderzoek
- Contactinformatie
- Anonimiteit
Debriefing; na afloop van onderzoek is het ethisch om deelnemers gelegenheid te geven om
onderzoeksprocedure te bespreken/vragen te stellen. Doel van debriefing is wegnemen van
misconcepties of onzekerheden die deelnemers hebben over het onderzoek. Een goede debriefing
laat deelnemers achter met het gevoel dat hun tijd niet is verspild.
Bedrog; in de regel is het ongeoorloofd, tenzij de onderzoeker aannemelijk kan maken dat dit
noodzakelijk is. 3 bekendste vormen:
- Gebruik van handlangers (acteurs)
- Staged manipulations in field settings (omgeving manipuleren, Milgram schokken)
- Misleidende instructies (Milgram)
Schrijven procedure in methodesectie; in experimenteel onderzoek uitgebreider dan in niet-
experimenteel. Volgende punten horen erin te staan:
- Samenvatting instructies die proefpersonen hebben ontvangen
- Beschrijving van specifieke experimentele manipulaties
- Counterbalancing of andere methoden van experimentele controle wordt toegelicht
- Duur van experiment
- Eventuele beloningen voor participeren in onderzoek
1.2 Bedreigers van interne en externe validiteit
Wanneer er systematische redenen zijn waarom metingen van elkaar afwijken dan spreken we van
bias, dit is een kwestie van validiteit; meten we wat we willen meten? Bij betrouwbaarheid vraagt
men zich af in hoeverre metingen vrij zijn van error. Bij validiteit vraagt men zich af in hoeverre het
onderzoek vrij is van bias. Betrouwbaarheid is statistisch probleem, validiteit filosofisch.
Interne validiteit; betreft de vraag of er voldoende bewijs is dat X veranderingen op Y veroorzaakt,
dus of de causale relatie tussen twee variabelen voldoende is aangetoond. Causale inferentie bestaat
enkel wanneer aan 3 condities is voldaan.
- Oorzaak doet zich voor voorafgaand aan het effect (tijdvolgorde)
- Oorzaak en gevolg zijn aan elkaar gerelateerd (covariatie)
- Geen plausibele alternatieve verklaringen voor geobserveerde covariatie (geen
schijnverband)
, Wanneer onderzoeker erin slaagt om manipulatie zo goed te isoleren dat andere verklaringen of
rivaliserende hypothesen worden uitgesloten dan wordt gesteld dat de causale inferentie intern
valide is.
Externe validiteit; betreft de vraag in hoeverre resultaten uit onderzoek gegeneraliseerd kunnen
worden naar doelpopulatie, twee soorten:
- Mate waarin situaties in experiment gegeneraliseerd kunnen worden naar real-life situaties:
generaliseerbaarheid tussen situaties; ecologische validiteit
- Mate waarin mensen die aan onderzoek hebben deelgenomen een weergave zijn van
doelpopulatie in algemeen: generaliseerbaarheid tussen mensen
Bedreigers interne validiteit
1 Tussentijds extern specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden tussen de eerste en de
voorval (history) tweede meting
2 Rijping of groei veranderingen die binnen proefpersonen optreden door het verloop
(maturation) van tijd
3 Testeffect de effecten die de voormeting heeft op de uitkomsten van de
daaropvolgende testen
4 Instrumentatie veranderingen in meetinstrumentaria of beoordelaars die
veranderingen in onderzoeksresultaten in gang zetten
5 Statistische extreme proefpersoonkenmerken bij voormeting die natuurlijk
regressie terugzakken/-groeien naar een minder extreem niveau
(regression to the
mean)
6 Selectie De vergeleken condities zijn niet vergelijkbaar door verschillende
steekproefkenmerken op voor het onderzoek relevantie
eigenschappen.
7 Uitval (experimental proefpersonen die niet meer meewerken aan latere metingen in het
mortality) experiment om redenen die relevant kunnen zijn voor de
steekproefkenmerken van het experiment
8 Interactie tussen een combinatie van bedreigers die elkaar versterken
bedreigers
9 Verspreiding van de informatie/uitleg in de ene conditie wordt ook bekend onder
ingreep deelnemers in de andere conditie
10 Compenserende De deelnemers in verschillende onderzoekscondities gaan in
rivaliteit competitie met deelnemers in de andere condities. Ook bekend als het
John Henry-effect (John Henry was een arbeider die beter dan een
machine ging presteren in een experiment, omdat hij zich ervan
bewust was dat zijn prestaties met die van de machine vergeleken
gingen worden).
Minimized harm; dat onderzoek zo moet zijn opgesteld dat het de proefpersoon zo min mogelijk
belast.
Informed consent; combinatie van informatie verstrekken en toestemming vragen. Wanneer
deelnemer handeling moet verrichten om toestemming te verlenen, zoals handtekening; active
informed consent. Wanneer deelnemer handeling moet verrichten om geen toestemming te
verlenen; passive informed consent.
Vereiste informatie informed consent:
- Vrijwillige deelname
- Recht op deelname beeindigen
- Doel van onderzoek
- Onderzoeksprocedure
- Risico’s
- Maatschappelijk nut van onderzoek
- Duur van onderzoek
- Contactinformatie
- Anonimiteit
Debriefing; na afloop van onderzoek is het ethisch om deelnemers gelegenheid te geven om
onderzoeksprocedure te bespreken/vragen te stellen. Doel van debriefing is wegnemen van
misconcepties of onzekerheden die deelnemers hebben over het onderzoek. Een goede debriefing
laat deelnemers achter met het gevoel dat hun tijd niet is verspild.
Bedrog; in de regel is het ongeoorloofd, tenzij de onderzoeker aannemelijk kan maken dat dit
noodzakelijk is. 3 bekendste vormen:
- Gebruik van handlangers (acteurs)
- Staged manipulations in field settings (omgeving manipuleren, Milgram schokken)
- Misleidende instructies (Milgram)
Schrijven procedure in methodesectie; in experimenteel onderzoek uitgebreider dan in niet-
experimenteel. Volgende punten horen erin te staan:
- Samenvatting instructies die proefpersonen hebben ontvangen
- Beschrijving van specifieke experimentele manipulaties
- Counterbalancing of andere methoden van experimentele controle wordt toegelicht
- Duur van experiment
- Eventuele beloningen voor participeren in onderzoek
1.2 Bedreigers van interne en externe validiteit
Wanneer er systematische redenen zijn waarom metingen van elkaar afwijken dan spreken we van
bias, dit is een kwestie van validiteit; meten we wat we willen meten? Bij betrouwbaarheid vraagt
men zich af in hoeverre metingen vrij zijn van error. Bij validiteit vraagt men zich af in hoeverre het
onderzoek vrij is van bias. Betrouwbaarheid is statistisch probleem, validiteit filosofisch.
Interne validiteit; betreft de vraag of er voldoende bewijs is dat X veranderingen op Y veroorzaakt,
dus of de causale relatie tussen twee variabelen voldoende is aangetoond. Causale inferentie bestaat
enkel wanneer aan 3 condities is voldaan.
- Oorzaak doet zich voor voorafgaand aan het effect (tijdvolgorde)
- Oorzaak en gevolg zijn aan elkaar gerelateerd (covariatie)
- Geen plausibele alternatieve verklaringen voor geobserveerde covariatie (geen
schijnverband)
, Wanneer onderzoeker erin slaagt om manipulatie zo goed te isoleren dat andere verklaringen of
rivaliserende hypothesen worden uitgesloten dan wordt gesteld dat de causale inferentie intern
valide is.
Externe validiteit; betreft de vraag in hoeverre resultaten uit onderzoek gegeneraliseerd kunnen
worden naar doelpopulatie, twee soorten:
- Mate waarin situaties in experiment gegeneraliseerd kunnen worden naar real-life situaties:
generaliseerbaarheid tussen situaties; ecologische validiteit
- Mate waarin mensen die aan onderzoek hebben deelgenomen een weergave zijn van
doelpopulatie in algemeen: generaliseerbaarheid tussen mensen
Bedreigers interne validiteit
1 Tussentijds extern specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden tussen de eerste en de
voorval (history) tweede meting
2 Rijping of groei veranderingen die binnen proefpersonen optreden door het verloop
(maturation) van tijd
3 Testeffect de effecten die de voormeting heeft op de uitkomsten van de
daaropvolgende testen
4 Instrumentatie veranderingen in meetinstrumentaria of beoordelaars die
veranderingen in onderzoeksresultaten in gang zetten
5 Statistische extreme proefpersoonkenmerken bij voormeting die natuurlijk
regressie terugzakken/-groeien naar een minder extreem niveau
(regression to the
mean)
6 Selectie De vergeleken condities zijn niet vergelijkbaar door verschillende
steekproefkenmerken op voor het onderzoek relevantie
eigenschappen.
7 Uitval (experimental proefpersonen die niet meer meewerken aan latere metingen in het
mortality) experiment om redenen die relevant kunnen zijn voor de
steekproefkenmerken van het experiment
8 Interactie tussen een combinatie van bedreigers die elkaar versterken
bedreigers
9 Verspreiding van de informatie/uitleg in de ene conditie wordt ook bekend onder
ingreep deelnemers in de andere conditie
10 Compenserende De deelnemers in verschillende onderzoekscondities gaan in
rivaliteit competitie met deelnemers in de andere condities. Ook bekend als het
John Henry-effect (John Henry was een arbeider die beter dan een
machine ging presteren in een experiment, omdat hij zich ervan
bewust was dat zijn prestaties met die van de machine vergeleken
gingen worden).
