Verdiepend zekerheids- en insolventierecht
Inleiding
I. Verhaalsrecht van schuldeisers
II. Samenloop van schuldeisers
III. Panorama van de zekerheden
Inhoud
1. Focus op het zekerheidsrecht
2. Zekerheden (ruime betekenis):
= mechanismen die SE meer zekerheid op betaling geven
3. Rol zekerheden bij insolventie
Nieuwe goederenrecht
1. Boek 3 “Goederen” Burgerlijk Wetboek
2. Inwerkingtreding op 1 september 2021
Nieuw BW
Boek 1. Algemene bepalingen
Boek 2. Personen, familie en relatievermogensrecht
Boek 3. Goederen
Boek 4. Nalatenschappen, schenkingen en testamenten
Boek 5. Verbintenissen
Boek 6. Bijzondere overeenkomsten
Boek 7. Zekerheden
Boek 8. Bewijs
Boek 9. Verjaring
Artikel 3.3 BW
Art. 3.3. Gesloten stelsel van zakelijke rechten
Enkel de wetgever kan zakelijke rechten creëren.
De zakelijke rechten zijn het eigendomsrecht, de mede-eigendom, de zakelijke
gebruiksrechten en de zakelijke zekerheden.
De zakelijke gebruiksrechten zijn de erfdienstbaarheden, het recht van vruchtgebruik,
erfpacht en opstal.
De zakelijke zekerheden in de zin van dit Boek zijn de bijzondere voorrechten, het pand, de
hypotheek en het retentierecht.
1
,Vraag
Welk beginsel formuleert artikel 3.3 BW?
A. Numerus clausus-beginsel
B. Dwingend karakter van de bepalingen van Boek 3 BW
C. Specialiteitsbeginsel
D. Anterioriteitsbeginsel
Zakelijke zekerheden (art. 3.3 NBW)
1. Bijzondere voorrechten
2. Pand
3. Hypotheek
4. Retentierecht
I. Verhaalsrecht van schuldeisers
Als SA zijn verbintenis niet nakomt
→ SE heeft verhaalsrecht op goederen SA (art. 3.36 BW)
= het recht om de goederen van de SA te gelde te maken om zich met de opbrengst ervan te
voldoen
Vraag:
Hoe wordt dit verhaalsrecht (meestal) uitgeoefend?
A. Door de schuldenaar in betaling te dagvaarden
B. Door bewarend beslag op een of meer goederen van de schuldenaar te leggen
C. Door uitvoerend beslag op een of meer goederen van de schuldenaar te leggen
D. Door zich een of meer goederen van de schuldenaar toe te eigenen
Uitvoerend beslag: voorwaarden
1. Uitvoerbare titel (bv. rechterlijke uitspraak of bv. een notariële akte in bepaalde gevallen)
2. Zekere, vaststaande en opeisbare schuldvordering
3. Uitvoerbare titel moet actueel zijn
Faillissement
Faillissement = collectief beslag ten behoeve van de schuldeisers van de gefailleerde
Doel – zie artikel XX.98 WER
De faillissementsprocedure strekt ertoe het vermogen van de schuldenaar onder bevoegdheid
van een curator te plaatsen die belast is het vermogen van de gefailleerde te beheren en te
vereffenen en de opbrengst ervan te verdelen onder de schuldeisers.
2
,Verhaalsrecht SE’s: basisprincipes
1. Verhaalsrecht komt toe aan elke SE
2. In principe zijn alle goederen van de SA uitwinbaar
3. SE kiest in principe zelf op welke goederen hij zich verhaalt
4. SE kan zich in principe enkel verhalen op de goederen die zich op het ogenblik van de
uitoefening van zijn verhaalsrecht in het vermogen van de SA bevinden.
Vraag: Kan een SE beslag leggen op goederen die een hogere waarde hebben dan het bedrag
van zijn schuldvordering? Ja, maar er mag geen rechtsmisbruik zijn.
Vraag: Kan een Se beslag leggen op goederen van de SA die zich bij een derde bevinden? Ja,
beslag bij derden
Vraag: Is beslag mogelijk op goederen van een derde? Neen, in principe niet maar er bestaan
uitzonderingen op dat principe bv. voorrecht verhuurder op verhuurde goed, goederen die
het onroerend goed stofferen, het voorrecht van de onbetaalde verhuurder, en die
stofferende goederen kunnen goederen van derden zijn.
Bestuur van het vermogen
1. Bestuur vermogen komt in principe toe aan de titularis ervan
2. Sluit de bevoegdheid in tot het stellen van daden van beheer, van bewaring en van
beschikking
→ SEs moeten het vermogen van de SA nemen zoals zij dit aantreffen
Casus:
KBC Bank heeft een krediet van 150.000 euro toegekend aan de BV Ghentia. BV Ghentia is
eigenaar van een onroerend goed gelegen te 9000 Gent, Coronastraat 12.
Ondanks herhaalde aanmaningen blijft de BV Ghentia in gebreke het door KBC Bank
toegekende krediet terug te betalen. KBC Bank zou graag overgaan tot uitvoerend beslag op
het onroerend goed van de BV Ghentia, maar moet nog een uitvoerbare titel bekomen. KBC
Bank vreest echter dat BV Ghentia het onroerend goed nog snel zal verkopen.
Wat kan KBC Bank doen om te beletten dat de BV Ghentia het onroerend goed verkoopt?
KBC zou hier bewarend beslag kunnen leggen.
Vraag: Wat is het gevolg van een bewarend beslag op een goed?
A. SA verliest het eigendomsrecht van het goed
B. SA verliest het bezit van het goed
C. SA verliest het eigendomsrecht en het bezit van het goed
D. SA wordt beschikkingsonbevoegd m.b.t. dat goed
3
,Casus:
KBC Bank heeft een krediet van 150.000 euro toegekend aan de BV Ghentia. BV Ghentia is
eigenaar van een onroerend goed gelegen te 9000 Gent, Coronastraat 12.
Ondanks herhaalde aanmaningen blijft de BV Ghentia in gebreke het door KBC Bank
toegekende krediet terug te betalen. KBC Bank zou graag overgaan tot uitvoerend beslag op
voormeld onroerend goed van de BV Ghentia, maar stelt vast dat BV Ghentia het onroerend
goed recent onder de marktwaarde aan een neef van de zaakvoerder verkocht.
Kan KBC iets ondernemen om alsnog uitvoerend beslag op het onroerend goed te kunnen
leggen?
Een pauliaanse vordering instellen (art 1167 oud BW).
Pauliana: toepassingsvoorwaarden
1. Anterioriteitsvereiste
2. Benadeling SE
3. Bedrog SA
4. Medeplichtigheid derde?
- Rechtshandeling onder bezwarende titel: derde moet medeplichtig zijn aan het bedrog. Die
derde behoorde te weten of moest weten door mee te werken aan die rechtshandeling de
SA zijn SE’s zou benadelen
- Rechtshandeling om niet: medeplichtighied van de derde is niet vereist (maar 3
voorwaarden vereist)
Vraag: Kan KBC met succes een pauliaanse vordering instellen?
Afhankelijk van derde medeplichtigheid van neef zaakvoerder. Wist die neef dat?
Pauliana: gevolgen
1. Niet-tegenwerpelijkheid
2. Relatieve werking
= Relatieve werking: geldt enkel ten aanzien van de SE die de pauliaanse vordering heeft
ingesteld.
De verkoop zal niet tegenwerpelijk zijn ten aanzien van KBC bank. KBC bank zal zich nog altijd
kunnen verhalen op dat onroerend goed.
Examenvraag: de gevolgen van bewaren beslag en pauliana hebben een relatieve werking?
Juist of fout leg uit.
4
, II. Samenloop van schuldeisers
= verschillende SEs oefenen verhaal uit op het vermogen (of een deel ervan) van de SA
(concursus creditorum)
Principe: gelijke behandeling van de samenlopende Ses (paritas creditorum) (art. 3.36,
tweede lid NBW)
Pondspondsgewijze verdeling
Opbrengst beslag: 240.000
Volgende SEs willen delen in de opbrengst van het beslag
- SE1: SV van 100.000
- SE2: SV van 50.000
- SE3: SV van 150.000
Het zijn 3 chirografaire schuldeisers → pondspondsgewijze verdeling
SE 1: 80 000 (1/3 van 300 000) x 240 000
SE 2: 40 000 (1/6 van 300 000)
SE 3: 120 000 (1/2 van 300 000)
Gevallen van samenloop
1. Samenloop bij beslag
2. Vereffeningsprocedures die krachtens de wet een samenloopsituatie doen ontstaan,
zoals:
a. Faillissement
b. Collectieve schuldenregeling
c. Ontbinding vennootschap
d. Aanvaarding nalatenschap onder voorrecht boedelbeschrijving
Gevolgen samenloop
1. Gelijkheidsbeginsel
2. Fixatiebeginsel
= Op ogenblik van het ontstaan van de samenloop worden de aanspraken van de
samenlopende schuldeisers in hun onderlinge verhouding onherroepelijk vastgelegd
Zekerheden
= mechanismen om SE meer zekerheid op betaling te geven
Recuperatiegraad schuldvordering
𝑏𝑒𝑑𝑟𝑎𝑔 𝑑𝑖𝑣𝑖𝑑𝑒𝑛𝑑 𝑠𝑐ℎ𝑢𝑙𝑑𝑣𝑜𝑟𝑑𝑒𝑟𝑖𝑛𝑔
=
𝑡𝑜𝑡𝑎𝑙𝑒 𝑏𝑒𝑑𝑟𝑎𝑔 𝑠𝑐ℎ𝑢𝑙𝑑𝑣𝑜𝑟𝑑𝑒𝑟𝑖𝑛𝑔
5
, Gemiddelde recuperatiegraad
100
80
60
40
20 alle
0 faillissementen
III. Panorama van de zekerheden
Klassieke indeling zekerheden
Zakelijke zekerheid: Bv. een hypotheek
Geeft de SE een zakelijk recht. Het verschil tussen een zakelijk zekerheidsrecht en een
persoonlijk zekerheisrecht is dat de SE het goed waarop die zakelijke zekerheid slaat niet mag
gebruiken, de SE mag in geval van samenloop bij voorrang worden betaald met de opbrengst
van het goed waarop de zakelijke zekerheid slaat.
Persoonlijke zekerheidsrechten: Bv. een borg
Geven de SE’s geen zakelijk recht maar een vorderingsrecht jegens een andere persoon. Er
ontstaat een verbintenis. Hier zijn niet de principes van de zakelijke rechten van toepassing
maar die van het verbintenissenrecht. De Se krijgt een bijkomende SA.
6
Inleiding
I. Verhaalsrecht van schuldeisers
II. Samenloop van schuldeisers
III. Panorama van de zekerheden
Inhoud
1. Focus op het zekerheidsrecht
2. Zekerheden (ruime betekenis):
= mechanismen die SE meer zekerheid op betaling geven
3. Rol zekerheden bij insolventie
Nieuwe goederenrecht
1. Boek 3 “Goederen” Burgerlijk Wetboek
2. Inwerkingtreding op 1 september 2021
Nieuw BW
Boek 1. Algemene bepalingen
Boek 2. Personen, familie en relatievermogensrecht
Boek 3. Goederen
Boek 4. Nalatenschappen, schenkingen en testamenten
Boek 5. Verbintenissen
Boek 6. Bijzondere overeenkomsten
Boek 7. Zekerheden
Boek 8. Bewijs
Boek 9. Verjaring
Artikel 3.3 BW
Art. 3.3. Gesloten stelsel van zakelijke rechten
Enkel de wetgever kan zakelijke rechten creëren.
De zakelijke rechten zijn het eigendomsrecht, de mede-eigendom, de zakelijke
gebruiksrechten en de zakelijke zekerheden.
De zakelijke gebruiksrechten zijn de erfdienstbaarheden, het recht van vruchtgebruik,
erfpacht en opstal.
De zakelijke zekerheden in de zin van dit Boek zijn de bijzondere voorrechten, het pand, de
hypotheek en het retentierecht.
1
,Vraag
Welk beginsel formuleert artikel 3.3 BW?
A. Numerus clausus-beginsel
B. Dwingend karakter van de bepalingen van Boek 3 BW
C. Specialiteitsbeginsel
D. Anterioriteitsbeginsel
Zakelijke zekerheden (art. 3.3 NBW)
1. Bijzondere voorrechten
2. Pand
3. Hypotheek
4. Retentierecht
I. Verhaalsrecht van schuldeisers
Als SA zijn verbintenis niet nakomt
→ SE heeft verhaalsrecht op goederen SA (art. 3.36 BW)
= het recht om de goederen van de SA te gelde te maken om zich met de opbrengst ervan te
voldoen
Vraag:
Hoe wordt dit verhaalsrecht (meestal) uitgeoefend?
A. Door de schuldenaar in betaling te dagvaarden
B. Door bewarend beslag op een of meer goederen van de schuldenaar te leggen
C. Door uitvoerend beslag op een of meer goederen van de schuldenaar te leggen
D. Door zich een of meer goederen van de schuldenaar toe te eigenen
Uitvoerend beslag: voorwaarden
1. Uitvoerbare titel (bv. rechterlijke uitspraak of bv. een notariële akte in bepaalde gevallen)
2. Zekere, vaststaande en opeisbare schuldvordering
3. Uitvoerbare titel moet actueel zijn
Faillissement
Faillissement = collectief beslag ten behoeve van de schuldeisers van de gefailleerde
Doel – zie artikel XX.98 WER
De faillissementsprocedure strekt ertoe het vermogen van de schuldenaar onder bevoegdheid
van een curator te plaatsen die belast is het vermogen van de gefailleerde te beheren en te
vereffenen en de opbrengst ervan te verdelen onder de schuldeisers.
2
,Verhaalsrecht SE’s: basisprincipes
1. Verhaalsrecht komt toe aan elke SE
2. In principe zijn alle goederen van de SA uitwinbaar
3. SE kiest in principe zelf op welke goederen hij zich verhaalt
4. SE kan zich in principe enkel verhalen op de goederen die zich op het ogenblik van de
uitoefening van zijn verhaalsrecht in het vermogen van de SA bevinden.
Vraag: Kan een SE beslag leggen op goederen die een hogere waarde hebben dan het bedrag
van zijn schuldvordering? Ja, maar er mag geen rechtsmisbruik zijn.
Vraag: Kan een Se beslag leggen op goederen van de SA die zich bij een derde bevinden? Ja,
beslag bij derden
Vraag: Is beslag mogelijk op goederen van een derde? Neen, in principe niet maar er bestaan
uitzonderingen op dat principe bv. voorrecht verhuurder op verhuurde goed, goederen die
het onroerend goed stofferen, het voorrecht van de onbetaalde verhuurder, en die
stofferende goederen kunnen goederen van derden zijn.
Bestuur van het vermogen
1. Bestuur vermogen komt in principe toe aan de titularis ervan
2. Sluit de bevoegdheid in tot het stellen van daden van beheer, van bewaring en van
beschikking
→ SEs moeten het vermogen van de SA nemen zoals zij dit aantreffen
Casus:
KBC Bank heeft een krediet van 150.000 euro toegekend aan de BV Ghentia. BV Ghentia is
eigenaar van een onroerend goed gelegen te 9000 Gent, Coronastraat 12.
Ondanks herhaalde aanmaningen blijft de BV Ghentia in gebreke het door KBC Bank
toegekende krediet terug te betalen. KBC Bank zou graag overgaan tot uitvoerend beslag op
het onroerend goed van de BV Ghentia, maar moet nog een uitvoerbare titel bekomen. KBC
Bank vreest echter dat BV Ghentia het onroerend goed nog snel zal verkopen.
Wat kan KBC Bank doen om te beletten dat de BV Ghentia het onroerend goed verkoopt?
KBC zou hier bewarend beslag kunnen leggen.
Vraag: Wat is het gevolg van een bewarend beslag op een goed?
A. SA verliest het eigendomsrecht van het goed
B. SA verliest het bezit van het goed
C. SA verliest het eigendomsrecht en het bezit van het goed
D. SA wordt beschikkingsonbevoegd m.b.t. dat goed
3
,Casus:
KBC Bank heeft een krediet van 150.000 euro toegekend aan de BV Ghentia. BV Ghentia is
eigenaar van een onroerend goed gelegen te 9000 Gent, Coronastraat 12.
Ondanks herhaalde aanmaningen blijft de BV Ghentia in gebreke het door KBC Bank
toegekende krediet terug te betalen. KBC Bank zou graag overgaan tot uitvoerend beslag op
voormeld onroerend goed van de BV Ghentia, maar stelt vast dat BV Ghentia het onroerend
goed recent onder de marktwaarde aan een neef van de zaakvoerder verkocht.
Kan KBC iets ondernemen om alsnog uitvoerend beslag op het onroerend goed te kunnen
leggen?
Een pauliaanse vordering instellen (art 1167 oud BW).
Pauliana: toepassingsvoorwaarden
1. Anterioriteitsvereiste
2. Benadeling SE
3. Bedrog SA
4. Medeplichtigheid derde?
- Rechtshandeling onder bezwarende titel: derde moet medeplichtig zijn aan het bedrog. Die
derde behoorde te weten of moest weten door mee te werken aan die rechtshandeling de
SA zijn SE’s zou benadelen
- Rechtshandeling om niet: medeplichtighied van de derde is niet vereist (maar 3
voorwaarden vereist)
Vraag: Kan KBC met succes een pauliaanse vordering instellen?
Afhankelijk van derde medeplichtigheid van neef zaakvoerder. Wist die neef dat?
Pauliana: gevolgen
1. Niet-tegenwerpelijkheid
2. Relatieve werking
= Relatieve werking: geldt enkel ten aanzien van de SE die de pauliaanse vordering heeft
ingesteld.
De verkoop zal niet tegenwerpelijk zijn ten aanzien van KBC bank. KBC bank zal zich nog altijd
kunnen verhalen op dat onroerend goed.
Examenvraag: de gevolgen van bewaren beslag en pauliana hebben een relatieve werking?
Juist of fout leg uit.
4
, II. Samenloop van schuldeisers
= verschillende SEs oefenen verhaal uit op het vermogen (of een deel ervan) van de SA
(concursus creditorum)
Principe: gelijke behandeling van de samenlopende Ses (paritas creditorum) (art. 3.36,
tweede lid NBW)
Pondspondsgewijze verdeling
Opbrengst beslag: 240.000
Volgende SEs willen delen in de opbrengst van het beslag
- SE1: SV van 100.000
- SE2: SV van 50.000
- SE3: SV van 150.000
Het zijn 3 chirografaire schuldeisers → pondspondsgewijze verdeling
SE 1: 80 000 (1/3 van 300 000) x 240 000
SE 2: 40 000 (1/6 van 300 000)
SE 3: 120 000 (1/2 van 300 000)
Gevallen van samenloop
1. Samenloop bij beslag
2. Vereffeningsprocedures die krachtens de wet een samenloopsituatie doen ontstaan,
zoals:
a. Faillissement
b. Collectieve schuldenregeling
c. Ontbinding vennootschap
d. Aanvaarding nalatenschap onder voorrecht boedelbeschrijving
Gevolgen samenloop
1. Gelijkheidsbeginsel
2. Fixatiebeginsel
= Op ogenblik van het ontstaan van de samenloop worden de aanspraken van de
samenlopende schuldeisers in hun onderlinge verhouding onherroepelijk vastgelegd
Zekerheden
= mechanismen om SE meer zekerheid op betaling te geven
Recuperatiegraad schuldvordering
𝑏𝑒𝑑𝑟𝑎𝑔 𝑑𝑖𝑣𝑖𝑑𝑒𝑛𝑑 𝑠𝑐ℎ𝑢𝑙𝑑𝑣𝑜𝑟𝑑𝑒𝑟𝑖𝑛𝑔
=
𝑡𝑜𝑡𝑎𝑙𝑒 𝑏𝑒𝑑𝑟𝑎𝑔 𝑠𝑐ℎ𝑢𝑙𝑑𝑣𝑜𝑟𝑑𝑒𝑟𝑖𝑛𝑔
5
, Gemiddelde recuperatiegraad
100
80
60
40
20 alle
0 faillissementen
III. Panorama van de zekerheden
Klassieke indeling zekerheden
Zakelijke zekerheid: Bv. een hypotheek
Geeft de SE een zakelijk recht. Het verschil tussen een zakelijk zekerheidsrecht en een
persoonlijk zekerheisrecht is dat de SE het goed waarop die zakelijke zekerheid slaat niet mag
gebruiken, de SE mag in geval van samenloop bij voorrang worden betaald met de opbrengst
van het goed waarop de zakelijke zekerheid slaat.
Persoonlijke zekerheidsrechten: Bv. een borg
Geven de SE’s geen zakelijk recht maar een vorderingsrecht jegens een andere persoon. Er
ontstaat een verbintenis. Hier zijn niet de principes van de zakelijke rechten van toepassing
maar die van het verbintenissenrecht. De Se krijgt een bijkomende SA.
6
