Samenvatting Gedragsneurowetenschappen (fase 1, semester 1)

Gedragsneurowetenschappen

Studieobject van de gedragsneurowetenschappen
 wetenschappelijke studie van het gedrag begrepen vanuit de werking van de hersenen in
interactie met de omgeving
 zowel vanuit het gezonde brein als het beschadigde brein
 recent meer en meer belangstelling
o ADHD, autisme, hersenletsels, psychiatrische ziektebeelden zoals depressie, stress, …

Hoofdstuk 1. Conceptueel neurowetenschappelijk kader

= het brein begrijpen wanneer het normaal werkt en wanneer het brein anders werkt

Hersenen en ruggengraat met zenuwen zorgt ervoor dat een organisme gedrag kan stellen

Het menselijk brein: een informatieverwerkend orgaan
 neemt licht, geluid, … tot zich en wil dat verwerken om zo een beeld te krijgen van de wereld
 het brein vertaalt dat gedrag in de juiste actie voor een bepaalde situatie
o hoe mensen zich gedragen in een les vs hoe een dier zich zou gedragen

Multi-tasking: mensen denken dat we met alles tegelijk kunnen omgaan
 ons brein geeft ons de illusie dat we alle prikkels van zintuigen aankunnen
 maar, die informatieverwerking / verwerkingscapaciteit is gelimiteerd
o goochelaars maken hier gebruik van

Elementen om het brein goed te begrijpen:
 interacties tussen omgeving (exogeen), genetica (endogeen) en tijd
o exogene processen = alle elementen die te maken hebben met de omgeving
o endogene processen = alles binnenin de hersenen
o tijd = het brein is dynamisch, er komt continu verandering in en evolueert

1. Cellen: systeembiologisch, cellulair niveau, één zenuwcel
 cellulaire neurofysiologie via microscopen
 plasticiteit = neuroplasticiteit verwijst naar hoe kennis en ervaring netwerken in de hersenen
veranderen door organisatie en reorganisatie in reactie op ervaring en sensorische
stimulering

2. Circuits: neurale circuits (miljarden cellen samen), anatomische niveaus
 alles over de hersenen
 via hersenbeeldvorming
 abnormale anatomische structuren en hun behandeling

3. Gedrag: sensorisch-motorische, cognitieve, emotionele
 gedragsfuncties zoals motoriek, cognitie, emotie via testen en toetsen

4. Maatschappij: deelnamelevel, activiteitenlevel
 activiteiten in het dagelijks leven zoals eten maken, de bus nemen, …

1

,  participatie in de maatschappij zoals leiding van een jeugdbeweging
Psychosociale en pedagogische condities: verschillen in de vorming van brein door andere
opvoeding, andere culturen, eigen manieren van leven en doen, persoonlijkheid, …
 beïnvloedt alle 4 de deeldomeinen




Health Condition

Kenmerken conceptueel kader: interactie tussen genetica en omgeving, toenemende complexiteit,
gelaagde niveaus, hiërarchische continuüm, emergente eigenschap (elk deeldomein heeft zijn eigen
identiteit), bouw (structuur) versus werking (functie), biopsychosociaal model

Dynamische interacties  hiërarchisch georganiseerd netwerk van interacties

Conceptuele kader op klinische toepassingen: voorbeelden
 hersenaandoening door auto-ongeval: gezondheidsconditie
 cellen in stress en cellen zonder stress: celniveau
 hersenscan van vrouw met depressie : anatomisch niveau
 vrouw die door beroerte taal niet meer begrijpt: gedragsniveau
o opgemerkt en getest
 therapeuten die gehandicapte mensen helpen in het dagelijks leven: participatieniveau
o doorheen de dag, een vaststelling (vb concentratie)

Plasticiteit: het brein verandert op drie manieren over de tijd

1. De evolutie over de jaren heen (= fylogenese)
2. De ontwikkeling doorheen de levensloop (= ontogenese)
3. De verandering per milliseconde (= neuroplasticiteit)




2

,Hoofdstuk 2A. Cellulaire neuroanatomie

Cellen, weefsels en organen
 cel, cellen, weefsels, orgaan, orgaansysteem, orgaanstelsel
 anatomie = structuur
 histologie = weefselstructuur
 fysiologie = werking of processen, functies

Zenuwcellen of neuronen: opvangen en doorsturen van informatie naar de hersenen, het ordenen en
interpreteren van al de binnenkomende informatie en het voorbereiden of uitsturen van instructies
naar de organen in de periferie

Steuncellen of gliacellen: helpen de neuronen op verschillende manieren bij de uitoefening van hun
informatieverwerkende taken

Neuronen of zenuwcellen




A. Celstructuur

1. *Het cellichaam of soma met organellen
 functie: celmetabolisme (energieproductie en stofaanmaak nodig voor informatieverwerking)
 er wordt beslist hoe de cel zal reageren (signaal doorsturen of niet)
 organel = bestanddeel van de cel

2. De dendrieten
 afferente of receptieve uitlopers
o = nemen informatie op van andere zenuwcellen
 dendritische spines
o kunnen groeien en afnemen naarmate iemand slimmer wordt of geheugen verliest
 soort uitstulpingen van het cellichaam waardoor de cel informatie kan ontvangen
 één cel kan meer dan duizend vertakkingen hebben waarmee ze contact maakt met vele
andere zenuwcellen

3. Het axon
 doorgeven van signalen naar andere cellen
 axonheuvel (tussen het soma en het axon): hier wordt beslist tot afvuren van de
zenuwimpuls

3

,  collateralen = zijtakken op het axon
 telodendron = eindigen op eindvertakkingen
 eindknopje of telebouton = elke tak heeft een kleine verdikking
 synaps = contactpunt met volgende cel
o axodendritische synaps
o axosomatische synaps
o axoaxonale synaps
o axospinodendritische synaps
o axoaxospinodendritische synaps

B. Synaps
 contactpunt tussen twee neuronen
 presynaptisch en postsynaptisch element
 van elkaar gescheiden = synaptische kloof of synapsspleet

1. Synaptische spleet of synaptische kloof
 er zijn twee delen te onderscheiden:
o presynaptische membraan (gever)
o postsynaptische membraan (ontvanger)

2. Synaptische signaaloverdracht / informatieoverdracht (= niet fysiek)
 chemisch van aard
o dit gebeurt via het vrijgeven van neurotransmitters
o deze kunnen een stimulerende (excitatorische) of remmende (inhibitorische)
werking uitoefen op het post-synaptisch neuron
 neurotransmitters
o in de presynaptische eindknopjes bevinden zich kleine synapsblaasjes of
neurovesiculae, gevuld met de neurotransmitters

C. Celmembraan: afsplitsing buiten- en binnenkant cel
 grens intracellulair en extracellulair
 fosfolipiden: vetachtige molecule waar stoffen doorheen kunnen sijpelen
 transmembraantransport: doorheen het membraan gaan
 selectief doorlaatbaar systeem: sommige stoffen wel, andere niet

D. Neuronaal cytoskelet
 neurofilamenten en microtubuli
 anterograad en retrograad transport
o anterograad: van cellichaam naar axon
o retrograad: van axon naar cellichaam

E. Axonaal transport
 eiwitten en andere macromoleculen die van belang zijn voor het instandhouden van het axon
worden getransporteerd doorheen het axon
 er vindt in het axon transport plaats in twee richtingen (bidirectioneel)
 transport gebeurt via microtubuli (= buisjes)



4