Legitimering van opvoedingsondersteuning
Historische context
Vroeger
Viertal brede periodes.
Evoluties volgen elkaar niet strikt op.
De liberale nachtwakerstaat
Begin 19de eeuw moralistische periode = morele & religieuze beweegredenen
geïntervenieerd in de gezinnen.
Patriarchale, burgerlijke kostwinnersgezinnen (=traditioneel gezin) is de norm.
Feminisering v. opvoedingstaken:
o = moeder staat in voor de opvoeding v. kinderen.
Decontextualisering & culpabilisering v. moeders:
o Decontextualisering = weinig aandacht voor de context (bv. slechte
levensomstandigheden), er is een context waar het sneller mis kan gaan
die wordt vergeten.
o Culpabilisering = schuld wordt bij moeders gelegd wanneer de opvoeding
verkeerd loopt.
Filantropie: focus op moeder- & kindzorg:
o Enige vorm v. OO.
o Kleine initiatieven die zich richten op moeders/kinderen.
o Bv. zuigelingen-raadplegingen, melkkeukens, bewaarscholen.
o Beperkt.
Staat/overheid bemoeit zich niet veel, opvoeding is verantwoordelijkheid v. de
gezinnen.
Gerationaliseerde overheidsinmenging
Tweede helft v. 19de eeuw.
Eugenetica & statistiek als legitimering voor preventie:
o Eugenetica:
= onderzoek naar wat de beste genen zijn voor een populatie.
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat onze populatie de beste wordt?
Institutionalisering & pedagogisering (kinderwetten 1901):
o Institutionalisering = vanuit de overheid meer voorzieningen waar kinderen
voor een stuk worden opgevoed (bv. scholen, instellingen, …).
o Kinderwetten gaan kinderen beschermen (bv. wet tegen kinderarbeid,
leerplicht, …).
Kinderen als kapitaal, de toekomst:
o Nadenken over populatie, wie daarin moet leven & deze draaiend moet
houden kinderen zijn toekomst v. maatschappij kinderen moeten zo
goed mogelijk zijn.
Ouders = verantwoordelijk (kind & maatschappij):
o Kinderen moet een mooi traject afleggen ouders zijn op dat moment
verantwoordelijk voor de samenleving als geheel + welzijn v. hun kind.
1
,Sociaaldemocratische welvaarstaat
Wederopbouw economisch leven na oorlog uitbouw sociale zekerheid.
Welvaart welzijn:
o Welvaart = maatschappij moet goed zijn.
o Welzijn = individuele persoon moet zich goed voelen.
“Verzorgingsstaat” & “interventiestaat”:
o Verzorgingsstaat = periode v. bloei & welvaart, overheid gaat zorg dragen
voor individuen.
o Interventiestaat = overheid gaat tussenkomen, gaat zich moeien.
Detraditionalisering & morele vrijheid:
o Detraditionalisering = weg v. het traditionele, afstappen v. clichés, iedereen
mag een beetje meer kiezen wat er beter aansluit bij eigen
gezin/persoonlijkheid.
o Morele vrijheid = eigen keuzes maken rond opvoeding.
Geloof in maakbaarheid:
o = door vrijheid & persoonlijke ontwikkeling kunnen we personen ook
vormen/maken/kneden naar wat we willen.
Keuzevrijheid & verantwoordelijkheid:
o Vrijheid = op eigen manier aanpakken om ervoor te zorgen dat eigen welzijn
goed is.
Herculpabilisering v. ouders:
o Ouders hebben meer vrijheid om kinderen te vormen zoals ze willen grote
verantwoordelijkheid want als ouders kinderen kunnen vormen, kunnen ze de
kinderen ook verkeerd vormen.
De opkomst van het neo liberalisme
1980, economische crisis.
Verzorgingsstaat sociale investeringsstaat:
o Periode v. economische crisis: geen geld meer overheid kan niet meer
instaan voor de zorg v. iedereen.
Activerend discours + nadruk op preventie als legitimering:
o Activerend discours:
Discours = beleid dat gevoerd wordt.
= ouders activeren om zo weinig mogelijk problemen te laten
ontstaan.
o Preventie = op voorhand ervoor zorgen dat er zo weinig mogelijk problemen
ontstaan.
Terug naar de nachtwakersstaat? Arbeidsmarkt & sociale orde:
o Staat houdt toezicht & grijpt in voor sociale orde (bv. politie)?
o Gaat niet investeren in ondersteuning.
21 eeuw: responsabilisering v. ouders:
ste
o “Ouders vormen om hun kinderen succesvol op te voeden”, “geloof in
maakbaarheid”.
2
,En nu?
Terugkerend:
o Ouders = steeds unieke & centrale opvoedingsverantwoordelijken.
o Individualisering v. sociale problemen.
Vandaag:
o Veel aandacht voor OO (bv. boeken, websites, sociale media, …).
o Een breuk met het verleden? Gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid?
Ouders niet altijd verantwoordelijk, maatschappij deelt een stuk de
verantwoordelijkheid a& gaat hiermee in ondersteunen.
Aandacht voor opvoedingsonzekerheid
Opvoeding is moeilijk & complex onzekerheid bij ouders.
Tendensen
Verdwijnen v. sociale netwerken:
o Vroeger: iedereen woonden rond de kerktoren, familie was altijd in de buurt,
adviezen bij familie/pastoor/juf 1 gemeenschappelijk/sociaal netwerk waar
men terecht kon (soms ongewild).
o Nu: verder v. familie wonen.
o Kanttekening: informele sociale netwerken niet zozeer verdunnen, wel
veranderen + aangevuld met nieuwe, meer open sociale netwerken.
Detraditionalisering:
o Dominante denkkaders & hiërarchische opvoedingspatronen vervagen.
o Uiteenlopende opvattingen & grotere variëteit in gezinsvormen.
o Gemis aan houvast: niet meer steunen op traditie v. vaste normen &
waarden.
o Bevelshouding onderhandelingshouding.
o Individuele verlangens & behoeften meer op voorgrond & bepalen handelen.
Groeiend bewustzijn:
o ‘Gemoderniseerd ouderschap’.
o Komst anticonceptiemiddelen: ouder worden is een bewuste keuze.
o Veel waarde aan kwaliteiten & ontwikkelingsomgeving v. kinderen
behoefte aan informatie is groot.
Naar buiten treden met opvoedingsvragen & -onzekerheid:
o Doorbreken v. taboes.
o Onder invloed v. de media.
Invloeden vanuit de tijdsgeest
Druk om als ouder te professionaliseren:
o Ouders krijgen het gevoel dat ze hun kind moeten opvoeden als een
professional.
o Door veelheid aan informatie, boeken, cursussen, …
Abnormaal verhoogd risicobesef & vertaling naar preventie:
o We hebben als maatschappij een groot besef v. alle risico’s die er zijn & meer
beseffen dat het niet altijd perfect moet zijn.
3
, Opvoedingsonzekerheid, een probleem?
Actuele aandacht voor opvoedingsonzekerheid + maatschappelijke tendensen
overheidsbeleid met bekommernis voor impact kind, gezin & samenleving.
Ouders zijn niet uitsluitend het probleem.
Probleem v. alle tijden.
Uiting v. intentie om een zo goed mogelijke opvoeding v. kinderen te verzekeren.
Socialisatieproces: niet alleen wisselwerking tussen ouders & kinderen + ook buiten
de context v. gezin.
Gepaste sociale voorzieningen + preventieve interventies.
Internationaal Verdrag voor de Rechten v. het Kind: belang v. het kind + recht
ondersteuning v. ouders.
Door professionals gecreëerd?
Gedeelde verantwoordelijkheid tussen private & publiek domein klimaat creëren
waarin de ouders zo goed mogelijk kunnen opvoeden.
Het spanningsveld tussen opvoedingsondersteuning en preventie
Ouders verdienen steun bij de opvoeding.
Opvoeden = ouder + kind + context.
Historisch: opvoedingstekort compenseren:
o Actueel Internationaal Verdrag v. Rechten voor het Kind.
Kinderen hebben rechten die we moeten vervullen &daaruit gaan we
opvoeden.
OO = gedeelde verantwoordelijkheid.
o Belang: optimaliseren context & socialisatiemilieu.
2 groepen ter legitimering v. opvoedingsondersteuning:
o Antwoord op vragen & noden v. ouders (empowerment).
o Preventie v. gedragsproblemen bij kinderen & jongeren (preventie).
Koepelbegrip: allerlei vormen v. ondersteuning bij opvoeden.
Stijgende instroom in Bijzondere Jeugdzorg:
o Decreet Opvoedingsondersteuning 2007.
o Preventie v. hulpverlenende tussenkomsten.
o Oost-Vlaams preventieteam: praktijk gescheiden houden v. zowel
hulpverlening als preventie basisrecht v. elke ouder, structurele inbedding
in maatschappelijke dienstverlening.
4
Historische context
Vroeger
Viertal brede periodes.
Evoluties volgen elkaar niet strikt op.
De liberale nachtwakerstaat
Begin 19de eeuw moralistische periode = morele & religieuze beweegredenen
geïntervenieerd in de gezinnen.
Patriarchale, burgerlijke kostwinnersgezinnen (=traditioneel gezin) is de norm.
Feminisering v. opvoedingstaken:
o = moeder staat in voor de opvoeding v. kinderen.
Decontextualisering & culpabilisering v. moeders:
o Decontextualisering = weinig aandacht voor de context (bv. slechte
levensomstandigheden), er is een context waar het sneller mis kan gaan
die wordt vergeten.
o Culpabilisering = schuld wordt bij moeders gelegd wanneer de opvoeding
verkeerd loopt.
Filantropie: focus op moeder- & kindzorg:
o Enige vorm v. OO.
o Kleine initiatieven die zich richten op moeders/kinderen.
o Bv. zuigelingen-raadplegingen, melkkeukens, bewaarscholen.
o Beperkt.
Staat/overheid bemoeit zich niet veel, opvoeding is verantwoordelijkheid v. de
gezinnen.
Gerationaliseerde overheidsinmenging
Tweede helft v. 19de eeuw.
Eugenetica & statistiek als legitimering voor preventie:
o Eugenetica:
= onderzoek naar wat de beste genen zijn voor een populatie.
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat onze populatie de beste wordt?
Institutionalisering & pedagogisering (kinderwetten 1901):
o Institutionalisering = vanuit de overheid meer voorzieningen waar kinderen
voor een stuk worden opgevoed (bv. scholen, instellingen, …).
o Kinderwetten gaan kinderen beschermen (bv. wet tegen kinderarbeid,
leerplicht, …).
Kinderen als kapitaal, de toekomst:
o Nadenken over populatie, wie daarin moet leven & deze draaiend moet
houden kinderen zijn toekomst v. maatschappij kinderen moeten zo
goed mogelijk zijn.
Ouders = verantwoordelijk (kind & maatschappij):
o Kinderen moet een mooi traject afleggen ouders zijn op dat moment
verantwoordelijk voor de samenleving als geheel + welzijn v. hun kind.
1
,Sociaaldemocratische welvaarstaat
Wederopbouw economisch leven na oorlog uitbouw sociale zekerheid.
Welvaart welzijn:
o Welvaart = maatschappij moet goed zijn.
o Welzijn = individuele persoon moet zich goed voelen.
“Verzorgingsstaat” & “interventiestaat”:
o Verzorgingsstaat = periode v. bloei & welvaart, overheid gaat zorg dragen
voor individuen.
o Interventiestaat = overheid gaat tussenkomen, gaat zich moeien.
Detraditionalisering & morele vrijheid:
o Detraditionalisering = weg v. het traditionele, afstappen v. clichés, iedereen
mag een beetje meer kiezen wat er beter aansluit bij eigen
gezin/persoonlijkheid.
o Morele vrijheid = eigen keuzes maken rond opvoeding.
Geloof in maakbaarheid:
o = door vrijheid & persoonlijke ontwikkeling kunnen we personen ook
vormen/maken/kneden naar wat we willen.
Keuzevrijheid & verantwoordelijkheid:
o Vrijheid = op eigen manier aanpakken om ervoor te zorgen dat eigen welzijn
goed is.
Herculpabilisering v. ouders:
o Ouders hebben meer vrijheid om kinderen te vormen zoals ze willen grote
verantwoordelijkheid want als ouders kinderen kunnen vormen, kunnen ze de
kinderen ook verkeerd vormen.
De opkomst van het neo liberalisme
1980, economische crisis.
Verzorgingsstaat sociale investeringsstaat:
o Periode v. economische crisis: geen geld meer overheid kan niet meer
instaan voor de zorg v. iedereen.
Activerend discours + nadruk op preventie als legitimering:
o Activerend discours:
Discours = beleid dat gevoerd wordt.
= ouders activeren om zo weinig mogelijk problemen te laten
ontstaan.
o Preventie = op voorhand ervoor zorgen dat er zo weinig mogelijk problemen
ontstaan.
Terug naar de nachtwakersstaat? Arbeidsmarkt & sociale orde:
o Staat houdt toezicht & grijpt in voor sociale orde (bv. politie)?
o Gaat niet investeren in ondersteuning.
21 eeuw: responsabilisering v. ouders:
ste
o “Ouders vormen om hun kinderen succesvol op te voeden”, “geloof in
maakbaarheid”.
2
,En nu?
Terugkerend:
o Ouders = steeds unieke & centrale opvoedingsverantwoordelijken.
o Individualisering v. sociale problemen.
Vandaag:
o Veel aandacht voor OO (bv. boeken, websites, sociale media, …).
o Een breuk met het verleden? Gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid?
Ouders niet altijd verantwoordelijk, maatschappij deelt een stuk de
verantwoordelijkheid a& gaat hiermee in ondersteunen.
Aandacht voor opvoedingsonzekerheid
Opvoeding is moeilijk & complex onzekerheid bij ouders.
Tendensen
Verdwijnen v. sociale netwerken:
o Vroeger: iedereen woonden rond de kerktoren, familie was altijd in de buurt,
adviezen bij familie/pastoor/juf 1 gemeenschappelijk/sociaal netwerk waar
men terecht kon (soms ongewild).
o Nu: verder v. familie wonen.
o Kanttekening: informele sociale netwerken niet zozeer verdunnen, wel
veranderen + aangevuld met nieuwe, meer open sociale netwerken.
Detraditionalisering:
o Dominante denkkaders & hiërarchische opvoedingspatronen vervagen.
o Uiteenlopende opvattingen & grotere variëteit in gezinsvormen.
o Gemis aan houvast: niet meer steunen op traditie v. vaste normen &
waarden.
o Bevelshouding onderhandelingshouding.
o Individuele verlangens & behoeften meer op voorgrond & bepalen handelen.
Groeiend bewustzijn:
o ‘Gemoderniseerd ouderschap’.
o Komst anticonceptiemiddelen: ouder worden is een bewuste keuze.
o Veel waarde aan kwaliteiten & ontwikkelingsomgeving v. kinderen
behoefte aan informatie is groot.
Naar buiten treden met opvoedingsvragen & -onzekerheid:
o Doorbreken v. taboes.
o Onder invloed v. de media.
Invloeden vanuit de tijdsgeest
Druk om als ouder te professionaliseren:
o Ouders krijgen het gevoel dat ze hun kind moeten opvoeden als een
professional.
o Door veelheid aan informatie, boeken, cursussen, …
Abnormaal verhoogd risicobesef & vertaling naar preventie:
o We hebben als maatschappij een groot besef v. alle risico’s die er zijn & meer
beseffen dat het niet altijd perfect moet zijn.
3
, Opvoedingsonzekerheid, een probleem?
Actuele aandacht voor opvoedingsonzekerheid + maatschappelijke tendensen
overheidsbeleid met bekommernis voor impact kind, gezin & samenleving.
Ouders zijn niet uitsluitend het probleem.
Probleem v. alle tijden.
Uiting v. intentie om een zo goed mogelijke opvoeding v. kinderen te verzekeren.
Socialisatieproces: niet alleen wisselwerking tussen ouders & kinderen + ook buiten
de context v. gezin.
Gepaste sociale voorzieningen + preventieve interventies.
Internationaal Verdrag voor de Rechten v. het Kind: belang v. het kind + recht
ondersteuning v. ouders.
Door professionals gecreëerd?
Gedeelde verantwoordelijkheid tussen private & publiek domein klimaat creëren
waarin de ouders zo goed mogelijk kunnen opvoeden.
Het spanningsveld tussen opvoedingsondersteuning en preventie
Ouders verdienen steun bij de opvoeding.
Opvoeden = ouder + kind + context.
Historisch: opvoedingstekort compenseren:
o Actueel Internationaal Verdrag v. Rechten voor het Kind.
Kinderen hebben rechten die we moeten vervullen &daaruit gaan we
opvoeden.
OO = gedeelde verantwoordelijkheid.
o Belang: optimaliseren context & socialisatiemilieu.
2 groepen ter legitimering v. opvoedingsondersteuning:
o Antwoord op vragen & noden v. ouders (empowerment).
o Preventie v. gedragsproblemen bij kinderen & jongeren (preventie).
Koepelbegrip: allerlei vormen v. ondersteuning bij opvoeden.
Stijgende instroom in Bijzondere Jeugdzorg:
o Decreet Opvoedingsondersteuning 2007.
o Preventie v. hulpverlenende tussenkomsten.
o Oost-Vlaams preventieteam: praktijk gescheiden houden v. zowel
hulpverlening als preventie basisrecht v. elke ouder, structurele inbedding
in maatschappelijke dienstverlening.
4
