Psychopathologie en Psychiatrie
Inhoud
Les 1: Diagnose (en DSM) .............................................................................................................................. 2
Les 2: Psychotische stoornissen .................................................................................................................. 14
Les 3: Bipolaire stemmingsstoornissen ....................................................................................................... 30
Stemmingsstoornissen (manisch depressief) .......................................................................................... 30
Manie....................................................................................................................................................... 32
Hypomanie .............................................................................................................................................. 34
Gemengde episode/kenmerken.............................................................................................................. 35
Bipolaire stoornis..................................................................................................................................... 37
Les 4: Depressieve stemmingsstoornissen .................................................................................................. 47
Categoriale benadering ........................................................................................................................... 47
Normale stemming? ................................................................................................................................ 47
Stemmingsstoornis .................................................................................................................................. 47
Depressieve Stoornissen ......................................................................................................................... 47
Les 5: Angststoornissen ............................................................................................................................... 62
Angst ........................................................................................................................................................ 62
Specifieke fobie (DSM 5) ......................................................................................................................... 63
Sociale angststoornis (DSM 5) ................................................................................................................. 64
Paniekstoornis (DSM 5) ........................................................................................................................... 67
Obsessief compulsieve (en gerelateerde) stoornissen ........................................................................... 71
Les 6: Eetstoornissen, trauma, dissociatie .................................................................................................. 76
Eetstoornissen ......................................................................................................................................... 76
Trauma- en stressorgerelateerde stoornissen ........................................................................................ 86
Dissociatieve stoornissen ........................................................................................................................ 88
Les 7: Middelen – gerelateerde en verslavingsstoornissen + somatische symptoomstoornissen ............. 92
Middelengebruik ..................................................................................................................................... 93
Gokstoornis ........................................................................................................................................... 100
Somatische symptoomstoornissen en verwante stoornissen .............................................................. 101
Les 8: Neurocognitieve stoornissen .......................................................................................................... 107
Delier ..................................................................................................................................................... 111
Dementie ............................................................................................................................................... 113
Pagina 1 van 161
, Amnestische stoornissen....................................................................................................................... 120
Les 9: persoonlijkheidsstoornissen ........................................................................................................... 122
Persoonlijkheid ...................................................................................................................................... 122
Persoonlijkheidsstoornissen .................................................................................................................. 124
Disruptieve, impulsbeheersings- en andere gedragsstoornissen ......................................................... 134
Les 10: Behandelingen in de geestelijke gezondheidszorg ....................................................................... 137
Evolutie van behandelvormen .............................................................................................................. 137
Richtlijnen .............................................................................................................................................. 139
Antidepressivum.................................................................................................................................... 141
Behandeling bipolaire depressie ........................................................................................................... 145
Toekomstige behandelingen? ............................................................................................................... 152
Les 11: Zelfstudie suïcide & suïcidaal gedrag ............................................................................................ 154
Prevalentie............................................................................................................................................. 154
Wat is suïcide? ....................................................................................................................................... 154
Waarom suïcide? ................................................................................................................................... 154
Verklaringsmodellen ............................................................................................................................. 154
Het suïcidale proces .............................................................................................................................. 157
Het Werther-effect of copycat-suicide.................................................................................................. 158
Kun je suïcide voorspellen? ................................................................................................................... 158
Wordt je suïcidaal van antidepressiva? ................................................................................................. 160
Is suïcide erfelijk? .................................................................................................................................. 160
Hoe plegen mensen suïcide? ................................................................................................................. 160
Post-discharge suïcide ........................................................................................................................... 161
Les 1: Diagnose (en DSM)
Madness (insanity) = gek zijn
• term impliceert geen oorzaak
o was algemene term
• beschrijft allerhande gedrag(sverandering)
o onvoorspelbaarheid
o persoonlijkheidsverandering = gedragsverandering
o niet meer zichzelf zijn = geen controle over zichzelf hebben
▪ wie had dan wel die controle?
‘bezeten’ = Demonologie
Pagina 2 van 161
, • Nood meer weten over lichamelijke aandoening => mental illness
o Ziektebeelden!
Thomas Sydenham (UK, 1624-1689)
• vader moderne medische nosologie, classificatie-leer
• concept afzonderlijke ziekten met eigen:
o symptomen (patroon/ samenhang)
o verloop
o prognose (=uitkomst)
- Bv: Chorea van Sydenham
Medisch model
• ziekte-begrip beïnvloed door 2 ontdekkingen...
o correlatie klinisch syndroom met post-mortem afwijkingen
- Bv: verlamd aan 1 kant, bij autopsie bleek hersentumor
o ontdekking van micro- organismen als ziekte- verwekkers - microbe-theorie (>1850)
- Bv: syphilis =SOA
▪ ulcera - necrose - gebrekkige coördinatie - dementie
▪ spirocheet - Treponema pallidum
▪ psychiatrische ziekte - biologische oorzaak
➔ Meer geloof in ziektebeelden
• Tot 19e eeuw
o Mensen die als ‘insane’ beschreven werden, uit maatschappij geplaatst -> Mad House
o In de kerker aan de ketting
o Geen diagnose
• eind 18e begin 19e eeuw
o Willen psychiaters verandering
- Bv: Philippe Pinel
o Hoofdarts Salpêtrière: waar vrouwen aan de ketting hingen
o Pleiten voor moral treatment
▪ Vriendelijk en moreel benaderen
▪ Verzorgen: kleden, voeden, praten
➔ Door gesprekken vindt men samenhang in symptomen, 1e aanzet tot diagnose
Eerste classificatie systeem
• Aantal aandoeningen zijn beperkt
In België
• Ghislain (1857)
o Ook streven naar morele behandeling
Insane Asylum
• Eind 18e-begin 19e eeuw
o Oprichting asielen = insane asylum, lunatic asylum, gekkenhuis
• Insanity
o Ny psychose – EPA (ernstige psychiatrische aandoening)
• Iedereen over 1 kam geschoren
➔ Nood aan orde: wie heeft wat?
• 1844
Pagina 3 van 161
, o ‘statistical classification of institutionalised mental patients’= voorloper DSM
o beperkt aantal categorieën: mania, dementia, melancholia, partial insanity, moral
insanity
Emil Kraeplin (1856-1962)
• groepeert ziektebeelden o.b.v. gemeenschappelijke patronen van symptomen (= syndroom)
o indelen van ziektebeelden
o o.b.v. eigen ethiologie (genetisch)
• afzonderlijke entiteiten
• eigen oorzaak
• Compendium der Psychiatrie (1833)
o = 1e omvattende diagnostische systeem
o Invloed op moderne psychiatrie
Psychopathologie (zie Freud)
• Begin 20e eeuw
o Uit psychotherapie
o andere settings
▪ privé praktijken: niet zoals in asielen
▪ mildere symptomen (angst, depressie, aanpassingsproblemen)
o niet-psychotische aandoeningen, ‘neurosen’, persoonlijkheids- problematiek...
o oprichting ‘scholen psychopathologie’ (biologisch, sociaal, interpersoonlijk, cognitief...)
Millon & Klerman 86
➔ nood aan classificeren
International Classification of Diseases (ICD-11 - revisies door WHO)
• 1948: eerste classificatie opgesteld
• 1958: internationale lijst doodsoorzaken voor verzekeringen
o Psychiatrische aandoeningen worden achteraf ook aan deze lijst toegevoegd
DSM
DSM-1 (1952)
• American Psychiatric Association vond ICD geen goede classificatie
• gebaseerd op etiologische theorieën
o ‘impairment of brain tissue function’
▪ Hersenen werken niet goed
o psychogeen (psycho-analyse)
• niet gebaseerd op empirische data
o wel beschrijvend (door consensus)
Opkomst medicatie (’50)
• nood aan verband tussen diagnose en behandeling
o 1e middelen op de markt zijn aspecifiek (goed voor alles en niets)
• Wetgever wilde diagnose waaraan medicatie dan te koppelen was
DSM-2 (1968)
• psycho-analyse (nog meer)
o nadruk op context
o ervaringen jeugd
o geen empirische data
Pagina 4 van 161
Inhoud
Les 1: Diagnose (en DSM) .............................................................................................................................. 2
Les 2: Psychotische stoornissen .................................................................................................................. 14
Les 3: Bipolaire stemmingsstoornissen ....................................................................................................... 30
Stemmingsstoornissen (manisch depressief) .......................................................................................... 30
Manie....................................................................................................................................................... 32
Hypomanie .............................................................................................................................................. 34
Gemengde episode/kenmerken.............................................................................................................. 35
Bipolaire stoornis..................................................................................................................................... 37
Les 4: Depressieve stemmingsstoornissen .................................................................................................. 47
Categoriale benadering ........................................................................................................................... 47
Normale stemming? ................................................................................................................................ 47
Stemmingsstoornis .................................................................................................................................. 47
Depressieve Stoornissen ......................................................................................................................... 47
Les 5: Angststoornissen ............................................................................................................................... 62
Angst ........................................................................................................................................................ 62
Specifieke fobie (DSM 5) ......................................................................................................................... 63
Sociale angststoornis (DSM 5) ................................................................................................................. 64
Paniekstoornis (DSM 5) ........................................................................................................................... 67
Obsessief compulsieve (en gerelateerde) stoornissen ........................................................................... 71
Les 6: Eetstoornissen, trauma, dissociatie .................................................................................................. 76
Eetstoornissen ......................................................................................................................................... 76
Trauma- en stressorgerelateerde stoornissen ........................................................................................ 86
Dissociatieve stoornissen ........................................................................................................................ 88
Les 7: Middelen – gerelateerde en verslavingsstoornissen + somatische symptoomstoornissen ............. 92
Middelengebruik ..................................................................................................................................... 93
Gokstoornis ........................................................................................................................................... 100
Somatische symptoomstoornissen en verwante stoornissen .............................................................. 101
Les 8: Neurocognitieve stoornissen .......................................................................................................... 107
Delier ..................................................................................................................................................... 111
Dementie ............................................................................................................................................... 113
Pagina 1 van 161
, Amnestische stoornissen....................................................................................................................... 120
Les 9: persoonlijkheidsstoornissen ........................................................................................................... 122
Persoonlijkheid ...................................................................................................................................... 122
Persoonlijkheidsstoornissen .................................................................................................................. 124
Disruptieve, impulsbeheersings- en andere gedragsstoornissen ......................................................... 134
Les 10: Behandelingen in de geestelijke gezondheidszorg ....................................................................... 137
Evolutie van behandelvormen .............................................................................................................. 137
Richtlijnen .............................................................................................................................................. 139
Antidepressivum.................................................................................................................................... 141
Behandeling bipolaire depressie ........................................................................................................... 145
Toekomstige behandelingen? ............................................................................................................... 152
Les 11: Zelfstudie suïcide & suïcidaal gedrag ............................................................................................ 154
Prevalentie............................................................................................................................................. 154
Wat is suïcide? ....................................................................................................................................... 154
Waarom suïcide? ................................................................................................................................... 154
Verklaringsmodellen ............................................................................................................................. 154
Het suïcidale proces .............................................................................................................................. 157
Het Werther-effect of copycat-suicide.................................................................................................. 158
Kun je suïcide voorspellen? ................................................................................................................... 158
Wordt je suïcidaal van antidepressiva? ................................................................................................. 160
Is suïcide erfelijk? .................................................................................................................................. 160
Hoe plegen mensen suïcide? ................................................................................................................. 160
Post-discharge suïcide ........................................................................................................................... 161
Les 1: Diagnose (en DSM)
Madness (insanity) = gek zijn
• term impliceert geen oorzaak
o was algemene term
• beschrijft allerhande gedrag(sverandering)
o onvoorspelbaarheid
o persoonlijkheidsverandering = gedragsverandering
o niet meer zichzelf zijn = geen controle over zichzelf hebben
▪ wie had dan wel die controle?
‘bezeten’ = Demonologie
Pagina 2 van 161
, • Nood meer weten over lichamelijke aandoening => mental illness
o Ziektebeelden!
Thomas Sydenham (UK, 1624-1689)
• vader moderne medische nosologie, classificatie-leer
• concept afzonderlijke ziekten met eigen:
o symptomen (patroon/ samenhang)
o verloop
o prognose (=uitkomst)
- Bv: Chorea van Sydenham
Medisch model
• ziekte-begrip beïnvloed door 2 ontdekkingen...
o correlatie klinisch syndroom met post-mortem afwijkingen
- Bv: verlamd aan 1 kant, bij autopsie bleek hersentumor
o ontdekking van micro- organismen als ziekte- verwekkers - microbe-theorie (>1850)
- Bv: syphilis =SOA
▪ ulcera - necrose - gebrekkige coördinatie - dementie
▪ spirocheet - Treponema pallidum
▪ psychiatrische ziekte - biologische oorzaak
➔ Meer geloof in ziektebeelden
• Tot 19e eeuw
o Mensen die als ‘insane’ beschreven werden, uit maatschappij geplaatst -> Mad House
o In de kerker aan de ketting
o Geen diagnose
• eind 18e begin 19e eeuw
o Willen psychiaters verandering
- Bv: Philippe Pinel
o Hoofdarts Salpêtrière: waar vrouwen aan de ketting hingen
o Pleiten voor moral treatment
▪ Vriendelijk en moreel benaderen
▪ Verzorgen: kleden, voeden, praten
➔ Door gesprekken vindt men samenhang in symptomen, 1e aanzet tot diagnose
Eerste classificatie systeem
• Aantal aandoeningen zijn beperkt
In België
• Ghislain (1857)
o Ook streven naar morele behandeling
Insane Asylum
• Eind 18e-begin 19e eeuw
o Oprichting asielen = insane asylum, lunatic asylum, gekkenhuis
• Insanity
o Ny psychose – EPA (ernstige psychiatrische aandoening)
• Iedereen over 1 kam geschoren
➔ Nood aan orde: wie heeft wat?
• 1844
Pagina 3 van 161
, o ‘statistical classification of institutionalised mental patients’= voorloper DSM
o beperkt aantal categorieën: mania, dementia, melancholia, partial insanity, moral
insanity
Emil Kraeplin (1856-1962)
• groepeert ziektebeelden o.b.v. gemeenschappelijke patronen van symptomen (= syndroom)
o indelen van ziektebeelden
o o.b.v. eigen ethiologie (genetisch)
• afzonderlijke entiteiten
• eigen oorzaak
• Compendium der Psychiatrie (1833)
o = 1e omvattende diagnostische systeem
o Invloed op moderne psychiatrie
Psychopathologie (zie Freud)
• Begin 20e eeuw
o Uit psychotherapie
o andere settings
▪ privé praktijken: niet zoals in asielen
▪ mildere symptomen (angst, depressie, aanpassingsproblemen)
o niet-psychotische aandoeningen, ‘neurosen’, persoonlijkheids- problematiek...
o oprichting ‘scholen psychopathologie’ (biologisch, sociaal, interpersoonlijk, cognitief...)
Millon & Klerman 86
➔ nood aan classificeren
International Classification of Diseases (ICD-11 - revisies door WHO)
• 1948: eerste classificatie opgesteld
• 1958: internationale lijst doodsoorzaken voor verzekeringen
o Psychiatrische aandoeningen worden achteraf ook aan deze lijst toegevoegd
DSM
DSM-1 (1952)
• American Psychiatric Association vond ICD geen goede classificatie
• gebaseerd op etiologische theorieën
o ‘impairment of brain tissue function’
▪ Hersenen werken niet goed
o psychogeen (psycho-analyse)
• niet gebaseerd op empirische data
o wel beschrijvend (door consensus)
Opkomst medicatie (’50)
• nood aan verband tussen diagnose en behandeling
o 1e middelen op de markt zijn aspecifiek (goed voor alles en niets)
• Wetgever wilde diagnose waaraan medicatie dan te koppelen was
DSM-2 (1968)
• psycho-analyse (nog meer)
o nadruk op context
o ervaringen jeugd
o geen empirische data
Pagina 4 van 161
