Epidemiologie
1
, H0: Inleiding
▪ Epidemiologie: wetenschap die zich bezig houdt met het beschrijven en verklaren van
ziekte(fenomenen) in een populatie met als doe de populatie te beschermen
➔ in tegenstelling tot pathologie die dit bestudeert voor 1dier
- Men bestudeert de ziekte in hun natuurlijke habitat
- In diergeneeskunde zelf: men houdt zich meer bezig met infectieuze ziekten en
minder met de metabole ziektes (in geneeskunde omgekeerd)
➔ preventie is beter dan genezen
- Ook wel de studie van teller (zieke dieren) en noemer (de populatie) genoemd
- Vormt een brug tussen wetenschap en de praktijk
▪ Zoönosen: ziekten die van dier naar mens kunnen overgedragen worden
In het ‘one health’ principe: dier en mens beïnvloedden elkaar
Er is ook een zeer sterke invloed bij ziekten met de economie
▪ Evidence-based veterinary medicine: diagnose en behandeling gebaseerd op best
mogelijke beschikbare informatie
➔ kans-gebaseerde beslissingen : waar kennis van de populatie een groot belang is
▪ Epidemiologisch vraagstuk: is er een diergezondheidsprobleem
- Hoe gaat men data verzamelen
- Bepalen hoe de kennis van de data gaat bijdragen tot nieuwe/betere
behandelingen of preventie maatregelen
Epidemiologie is geen variant van (bio)statistiek (vergelijking van chirurgie tot anatomie)
➔ goede epidemioloog moet een grondige kennis van statistiek hebben om goed toe te
passen op concrete diergeneeskundige vraagstukken
2
, H1 : Basis epidemiologische concepten
1. Voor 18e eeuw
➔ voornamelijk paardendierengeneeskunde
➔ men wist niets van micro-organismen, men behandelde enkel de symptomen
➔ Runderpest-epidemie (zorgde voor hongersnood): men merkte dat dieren verbranden in
plaats van begraven de verspreiding remde (= eerste besef voor hygiëne)
→ runderpest is 1 van de 2 enige virussen die volledig zijn uitgegroeid
➔ 1762: eerste veerarts school in Lyon
➔ dierenartsen zonder grenzen: gingen vaccinaties geven in kritieke gebieden
2. Eind 19e eeuw
➔ microscopie => opkomst microbiologie, waardoor de oorzaak van ziekte duidelijk werd en
Voornamelijk West-Europa
➔ de postulaten van Koch (zie boek)
- Agens aanwezig bij alle zieke dieren
- A afwezig bij gezonde dieren
- dier kan genezen worden & dieren kunnen besmet worden
- A kan geïsoleerd worden
3. 20ste eeuw
➔ verbetering therapie en preventie van ziekten
➔ men beseft het belang van metabole ziekten (= heeft betrekking op stofwisseling)
➔ ontdekking antibiotica (tegen bacterie) en vaccins (tegen virussen)
= niet amputeren = beschermd
3.1. Het multifactoriële karakter van ziekten
vele ziekten zijn multifactorieel (stress + weinig voeding +…)
= factoren die beïnvloedden of het dier ziek wordt
→ bacterie, virus, parasiet, genetica, huisvestiging, klimaat, voeding,…
➔ de postulaten van Evans (zie boek)
Hier wordt rekening gehouden met externe factoren
3.2. Het verband tussen ziekten en risicofactoren
Basisidee: ziekte is niet willekeurig => => men gaat op zoek naar de oorzaken
EERSTE INDELING: de epidemiologische driehoek
oorzaken toegekend aan: gastheer, omgeving en kiem
3
, TWEEDE INDELING: intrinsieke en extrinsieke natuur van risicofactor
- Intrinsieke factoren: fysische of fysiologische eigenschappen van kiem of
gastheer
- Extrinsieke factoren: verwijzen naar omgevingsfactoren
Een ziekte ontstaat door een onevenwicht tussen deze factoren
DERDE INDELING: noodzakelijk / bijdragende karakter van de risicofactor
- Noodzakelijke factoren: moeten aanwezig zijn om de ziekte te veroorzaken
(niet persee dat als het aanwezig is dat het dier ziek is)
- Bijdragende factoren: dragen bij aan de kans op het voorkomen van de ziekte
(combinatie van deze factoren veroorzaakt dan ziekte)
4. Enkele historische voorbeelden
Dr. Snow - 1855
- Hij noteerde alle symptomen van de aandoening
- Hij stelde ook vast dat meeste leden van de families besmet waren maar het medische
personeel vaak niet besmet was => hij stelde vast dat het geen directe besmetting was
- Nu noteerde hij de getroffen families op een kaart en merkte dat deze families hun water
kregen van de waterbedrijven hun water afkomstig was van de stroomafwaartse uitlaat
van de Theems riolering
- Mensen die dit water gebruikten had een groter risico te sterven
De sleutel was dus proper water (zonder dat men de oorzaak cholera kende)
BSE (boviene spongioforme encefalopathie – dollekoeienziekte)
- controlemaatregelen moesten snel genomen worden vóór de precieze oorzaak bekend
was
- Jaren later ontdekte men dat vleesbeendermeel de oorzaak was
4
1
, H0: Inleiding
▪ Epidemiologie: wetenschap die zich bezig houdt met het beschrijven en verklaren van
ziekte(fenomenen) in een populatie met als doe de populatie te beschermen
➔ in tegenstelling tot pathologie die dit bestudeert voor 1dier
- Men bestudeert de ziekte in hun natuurlijke habitat
- In diergeneeskunde zelf: men houdt zich meer bezig met infectieuze ziekten en
minder met de metabole ziektes (in geneeskunde omgekeerd)
➔ preventie is beter dan genezen
- Ook wel de studie van teller (zieke dieren) en noemer (de populatie) genoemd
- Vormt een brug tussen wetenschap en de praktijk
▪ Zoönosen: ziekten die van dier naar mens kunnen overgedragen worden
In het ‘one health’ principe: dier en mens beïnvloedden elkaar
Er is ook een zeer sterke invloed bij ziekten met de economie
▪ Evidence-based veterinary medicine: diagnose en behandeling gebaseerd op best
mogelijke beschikbare informatie
➔ kans-gebaseerde beslissingen : waar kennis van de populatie een groot belang is
▪ Epidemiologisch vraagstuk: is er een diergezondheidsprobleem
- Hoe gaat men data verzamelen
- Bepalen hoe de kennis van de data gaat bijdragen tot nieuwe/betere
behandelingen of preventie maatregelen
Epidemiologie is geen variant van (bio)statistiek (vergelijking van chirurgie tot anatomie)
➔ goede epidemioloog moet een grondige kennis van statistiek hebben om goed toe te
passen op concrete diergeneeskundige vraagstukken
2
, H1 : Basis epidemiologische concepten
1. Voor 18e eeuw
➔ voornamelijk paardendierengeneeskunde
➔ men wist niets van micro-organismen, men behandelde enkel de symptomen
➔ Runderpest-epidemie (zorgde voor hongersnood): men merkte dat dieren verbranden in
plaats van begraven de verspreiding remde (= eerste besef voor hygiëne)
→ runderpest is 1 van de 2 enige virussen die volledig zijn uitgegroeid
➔ 1762: eerste veerarts school in Lyon
➔ dierenartsen zonder grenzen: gingen vaccinaties geven in kritieke gebieden
2. Eind 19e eeuw
➔ microscopie => opkomst microbiologie, waardoor de oorzaak van ziekte duidelijk werd en
Voornamelijk West-Europa
➔ de postulaten van Koch (zie boek)
- Agens aanwezig bij alle zieke dieren
- A afwezig bij gezonde dieren
- dier kan genezen worden & dieren kunnen besmet worden
- A kan geïsoleerd worden
3. 20ste eeuw
➔ verbetering therapie en preventie van ziekten
➔ men beseft het belang van metabole ziekten (= heeft betrekking op stofwisseling)
➔ ontdekking antibiotica (tegen bacterie) en vaccins (tegen virussen)
= niet amputeren = beschermd
3.1. Het multifactoriële karakter van ziekten
vele ziekten zijn multifactorieel (stress + weinig voeding +…)
= factoren die beïnvloedden of het dier ziek wordt
→ bacterie, virus, parasiet, genetica, huisvestiging, klimaat, voeding,…
➔ de postulaten van Evans (zie boek)
Hier wordt rekening gehouden met externe factoren
3.2. Het verband tussen ziekten en risicofactoren
Basisidee: ziekte is niet willekeurig => => men gaat op zoek naar de oorzaken
EERSTE INDELING: de epidemiologische driehoek
oorzaken toegekend aan: gastheer, omgeving en kiem
3
, TWEEDE INDELING: intrinsieke en extrinsieke natuur van risicofactor
- Intrinsieke factoren: fysische of fysiologische eigenschappen van kiem of
gastheer
- Extrinsieke factoren: verwijzen naar omgevingsfactoren
Een ziekte ontstaat door een onevenwicht tussen deze factoren
DERDE INDELING: noodzakelijk / bijdragende karakter van de risicofactor
- Noodzakelijke factoren: moeten aanwezig zijn om de ziekte te veroorzaken
(niet persee dat als het aanwezig is dat het dier ziek is)
- Bijdragende factoren: dragen bij aan de kans op het voorkomen van de ziekte
(combinatie van deze factoren veroorzaakt dan ziekte)
4. Enkele historische voorbeelden
Dr. Snow - 1855
- Hij noteerde alle symptomen van de aandoening
- Hij stelde ook vast dat meeste leden van de families besmet waren maar het medische
personeel vaak niet besmet was => hij stelde vast dat het geen directe besmetting was
- Nu noteerde hij de getroffen families op een kaart en merkte dat deze families hun water
kregen van de waterbedrijven hun water afkomstig was van de stroomafwaartse uitlaat
van de Theems riolering
- Mensen die dit water gebruikten had een groter risico te sterven
De sleutel was dus proper water (zonder dat men de oorzaak cholera kende)
BSE (boviene spongioforme encefalopathie – dollekoeienziekte)
- controlemaatregelen moesten snel genomen worden vóór de precieze oorzaak bekend
was
- Jaren later ontdekte men dat vleesbeendermeel de oorzaak was
4
