Biologie h13
13.1 eten
Hoe kauwen dieren?
1. Planteneters; eten plantaardig voedsel (moeilijk fijn te krijgen door taaie celwand). Ze
hebben plooikiezen.
2. Vleeseters; eten dierlijk voedsel (makkelijk fijn te krijgen door geen celwanden). Ze
hebben grote scherpe hoektanden en knipkiezen.
3. Alleseters; beide. Hebben knobbelkiezen.
Waardoor zijn katten slanker dan koeien?
Planteneters hebben meer magen en doen veel langer over het verteren van voedsel dan
vleeseters. Van planteneters zit tussen die van een planteneter en vleeseter in.
Wanneer heeft een dier genoeg eten?
Vleeseters moeten meer doen voor hun eten dan planteneters. Dieren kunnen alleen ergens
leven als ze voldoende energie via hun voedsel binnenkrijgen (om warm te blijven, bewegen en
nieuwe cellen maken).
In een energiebalans zie je hoeveel energie een dier binnen moet krijgen en waaraan het dier
de energie besteedt.
Planteneters verliezen meer energie via poep door onverteerbare stoffen.
Zoogdieren en vogels verliezen meer energie om zichzelf warm te houden.
Hoe ‘eten’ planten?
Bron 9 blz 213
Planten maken van glucose en met behulp van mineralen andere voedingsstoffen:
- Zetmeel, reservevoedsel voor planten. Ze kunnen hierdoor de winter doorkomen.
- Vetten, reservevoedsel. Opgeslagen in zaden.
- Eiwitten, bouwstoffen. Nodig voor de groei van planten.
- Vitaminen, beschermende stoffen.
Hoe eten eencellige organismen?
Leven vooral in water en eten algen. Vouwen het celmembraan eromheen en nemen het in de
cel op = endocytose.
Een eencellig dier kan onverteerde resten of andere grote stoffen afgeven door ze te verpakken
in een blaasje. Het blaasje vloeit samen met het celmembraan en de inhoud naar buiten:
exocytose.
Zuurstof en koolstofdioxide passeren het celmembraan vanzelf (kost geen energie) = diffusie.
Diffusie treedt op als er binnen en buiten de cel een concentratieverschil is. Hoge cocentratie
naar lage concentratie.
, Water gaat via osmose de cel in of uit (kost geen energie) -> lage concentratie naar hoge
concentratie.
Diffusie en osmose = passief transport (geen energie).
Wel energie = actief transport.
Hoe voorkomen organismen dat ze opgegeten worden?
Prooidieren = dieren die gegeten worden. Verschillende manieren proberen niet opgegeten te
worden:
1. Grote oren, daardoor kunnen ze predatoren (roofdieren) die op hun jagen snel
waarnemen.
2. Camouflage, vallen niet op voor de roofdieren.
3. Lijken op een ander dier die gevaarlijk is = mimicry. (steekvlieg)
Planten hebben bijv. Stekels, branden of maken bittere stoffen.
13.2 ademhalen
Hoe ademt een insect?
De ademhalingsorganen van insecten bestaan uit sterk vertakte buizen met lucht: de tracheeën.
Aan de zijkant van het lijf zitten kleine gaatjes: stigma -> lucht in tracheeën -> vertakt -> zuurstof
in bijna alle cellen -> diffusie.
Hoe groter het verschil in concentratie, hoe sneller de diffusie gaat.
- Doordat de cellen van een insect zuurstof verbruiken, gaat zuurstof vanuit de lucht in de
cellen.
- In de cellen ontstaan koolstofdioxide. Dit gaat door diffusie naar de lucht in de
tracheeën.
Ademen:
1. Spieren trekken samen, waardoor het achterlijf korter wordt. De tracheeën worden
hierdoor nauwer en de lucht wordt via de stigmata naar buiten geperst.
2. Als de spieren ontspannen, wordt het achterlijf langer. De tracheeën worden wijder en
de lucht stroomt via de stigmata naar binnen.
Hoe haalt een vis zuurstof uit het water?
Met kieuwen halen ze zuurstof uit het water.
Bron 4 blz 219
Een vis laat steeds vers water langs de kieuwplaatjes stromen. Dat gaat zo:
1. De vis opent zijn bek en neemt een hap water (kieuwdeksels dicht).
2. De vis sluit zijn bek, de kieuwdeksels gaan open. Het water wordt langs de
kieuwplaatjes naar buiten geperst.
13.1 eten
Hoe kauwen dieren?
1. Planteneters; eten plantaardig voedsel (moeilijk fijn te krijgen door taaie celwand). Ze
hebben plooikiezen.
2. Vleeseters; eten dierlijk voedsel (makkelijk fijn te krijgen door geen celwanden). Ze
hebben grote scherpe hoektanden en knipkiezen.
3. Alleseters; beide. Hebben knobbelkiezen.
Waardoor zijn katten slanker dan koeien?
Planteneters hebben meer magen en doen veel langer over het verteren van voedsel dan
vleeseters. Van planteneters zit tussen die van een planteneter en vleeseter in.
Wanneer heeft een dier genoeg eten?
Vleeseters moeten meer doen voor hun eten dan planteneters. Dieren kunnen alleen ergens
leven als ze voldoende energie via hun voedsel binnenkrijgen (om warm te blijven, bewegen en
nieuwe cellen maken).
In een energiebalans zie je hoeveel energie een dier binnen moet krijgen en waaraan het dier
de energie besteedt.
Planteneters verliezen meer energie via poep door onverteerbare stoffen.
Zoogdieren en vogels verliezen meer energie om zichzelf warm te houden.
Hoe ‘eten’ planten?
Bron 9 blz 213
Planten maken van glucose en met behulp van mineralen andere voedingsstoffen:
- Zetmeel, reservevoedsel voor planten. Ze kunnen hierdoor de winter doorkomen.
- Vetten, reservevoedsel. Opgeslagen in zaden.
- Eiwitten, bouwstoffen. Nodig voor de groei van planten.
- Vitaminen, beschermende stoffen.
Hoe eten eencellige organismen?
Leven vooral in water en eten algen. Vouwen het celmembraan eromheen en nemen het in de
cel op = endocytose.
Een eencellig dier kan onverteerde resten of andere grote stoffen afgeven door ze te verpakken
in een blaasje. Het blaasje vloeit samen met het celmembraan en de inhoud naar buiten:
exocytose.
Zuurstof en koolstofdioxide passeren het celmembraan vanzelf (kost geen energie) = diffusie.
Diffusie treedt op als er binnen en buiten de cel een concentratieverschil is. Hoge cocentratie
naar lage concentratie.
, Water gaat via osmose de cel in of uit (kost geen energie) -> lage concentratie naar hoge
concentratie.
Diffusie en osmose = passief transport (geen energie).
Wel energie = actief transport.
Hoe voorkomen organismen dat ze opgegeten worden?
Prooidieren = dieren die gegeten worden. Verschillende manieren proberen niet opgegeten te
worden:
1. Grote oren, daardoor kunnen ze predatoren (roofdieren) die op hun jagen snel
waarnemen.
2. Camouflage, vallen niet op voor de roofdieren.
3. Lijken op een ander dier die gevaarlijk is = mimicry. (steekvlieg)
Planten hebben bijv. Stekels, branden of maken bittere stoffen.
13.2 ademhalen
Hoe ademt een insect?
De ademhalingsorganen van insecten bestaan uit sterk vertakte buizen met lucht: de tracheeën.
Aan de zijkant van het lijf zitten kleine gaatjes: stigma -> lucht in tracheeën -> vertakt -> zuurstof
in bijna alle cellen -> diffusie.
Hoe groter het verschil in concentratie, hoe sneller de diffusie gaat.
- Doordat de cellen van een insect zuurstof verbruiken, gaat zuurstof vanuit de lucht in de
cellen.
- In de cellen ontstaan koolstofdioxide. Dit gaat door diffusie naar de lucht in de
tracheeën.
Ademen:
1. Spieren trekken samen, waardoor het achterlijf korter wordt. De tracheeën worden
hierdoor nauwer en de lucht wordt via de stigmata naar buiten geperst.
2. Als de spieren ontspannen, wordt het achterlijf langer. De tracheeën worden wijder en
de lucht stroomt via de stigmata naar binnen.
Hoe haalt een vis zuurstof uit het water?
Met kieuwen halen ze zuurstof uit het water.
Bron 4 blz 219
Een vis laat steeds vers water langs de kieuwplaatjes stromen. Dat gaat zo:
1. De vis opent zijn bek en neemt een hap water (kieuwdeksels dicht).
2. De vis sluit zijn bek, de kieuwdeksels gaan open. Het water wordt langs de
kieuwplaatjes naar buiten geperst.
