H16 Systeem aarde en de mens
16.1 Koolstofkringloop en klimaat
Aarde veranderde drastisch na ontstaan van eerste eencellige autotrofe organismen:
- Er vond fotosynthese van CO2 plaats CO2 gehalte nam af.
- Door afname CO2 gehalte daalde de temperatuur eencelligen konden zich gaan ontwikkelen.
- Door temperatuur afname ontstond veel ijs, daarna opwarming door vulkanen waardoor niches
ontstonden waarop leven mogelijk was.
Systeem aarde= Alle complexe voedselwebben + ecosystemen op aarde.
Koolstofvoorraden:
In biomassa van dieren, regenwouden/ bossen en andere ecosystemen hoeveelheid is niet constant.
Sink= Bodemvoorraden organische stoffen, opgeslagen in:
- Permafrostgebieden (toendra’s rond noordpool met bevroren bodems)
- In bossen/ regenwouden
- In water: Afgestorven plankton of in kalkgesteenten (Sink van CaCO3 + resten van schelpen)
- Fossiele brandstoffen= Organische stoffen in bodem in vorm van steenkool, aardgas enz.
Koolstofstroom: ! Bestudeer bron 4 goed !
- Opgeslagen in sinks, in verschillende ecosystemen (biomassa) of in atmosfeer
o Uit sinks kan koolstof vrijkomen door vulkaanactiviteit of erosie van gesteenten
o Kan vrijkomen door dissimilatie (afbraak)
Langzame koolstofkringloop: Atmosfeer Sink Atmosfeer van miljoenen jaren
Snelle koolstofkringloop: Fotosynthese van minuten tot enkele duizenden jaren.
Mensen: Hebben koolstof nodig voor eigen energievoorziening + grondstoffen voor producten
Door menselijke activiteit veranderd CO2- concentratie in atmosfeer.
Temperatuur op aarde:
CO2 is een broeikasgas= Gas dat in atmosfeer een warmte-isolerende werking heeft (ook CH4 en N2O)
- Ontstaat broeikaseffect= Natuurlijke warmte-isolerende effect van broeikasgas CO2
o 50% door waterdamp, 25% door druppels lage bewolking, 20% normale hoeveelheid CO2 en
5% door andere broeikasgassen
- Versterkt broeikaseffect= Meer warmte dan normaal vasthouden in atmosfeer ontstaat door
verhoogde CO2-concentratie door verbranding fossiele brandstoffen.
Broeikasgassen absorberen warmte die aarde uitstraalt + stralen dit naar alle kanten uit: Temp omhoog.
Ook methaan (CH4) en stikstofmonoxide (N2O) spelen rol bij versterkt broeikaseffect:
GWP= Global warming potential: mate waarin een broeikasgas sterker is dan CO2
Mehaan CH4:
- Afkomstig van: Fossiele brandstoffen, landbouw, veeteelt, afvalstortplaatsen, moerrassen.
- Ontstaat uit organisch materiaal onder anaerobe omstandigheden.
- Toendra’s bevatten veel organische stoffen, door warmte ontdooit bovenlaag, water kan niet weg
door permafrostlaag eronder, in plassen breken anaerobe methaan bacteriën organische stoffen af
o Door versterkt broeikaseffect ontdooit steeds meer permafrost: komt meer CH4 vrij
o Uit ontdooide permafrost komt ook moerasgas vrij.
, Stikstofmonoxide N2O:
- Afkomstig van: Bemeste landbouwgrond + oceanen.
- Ontstaat in oceaan door bacterie verwerking en op bemeste landbouwgrond door overtollig of
uitgespoeld nitraat (NO3-)
Door versterkt broeikaseffect, verschuiven lucht/ oceaanstromingen en ontstaat klimaatverandering.
- Klimaatafspraken gemaakt om CO2- uitstoot te verminderen + temperatuurstijging tegen te gaan.
- Op grote schaal gaat het om energiezuinige technieken, alternatieve energiebronnen.
o Ook om: Afvangen CO2 door industrie + betere mestverwerking
- Op kleine schaal gaat het om circulaire economie (hergebruik) en om voedsel uit regio, zodat er
minder energie voor transport nodig is.
16.1 Koolstofkringloop en klimaat
Aarde veranderde drastisch na ontstaan van eerste eencellige autotrofe organismen:
- Er vond fotosynthese van CO2 plaats CO2 gehalte nam af.
- Door afname CO2 gehalte daalde de temperatuur eencelligen konden zich gaan ontwikkelen.
- Door temperatuur afname ontstond veel ijs, daarna opwarming door vulkanen waardoor niches
ontstonden waarop leven mogelijk was.
Systeem aarde= Alle complexe voedselwebben + ecosystemen op aarde.
Koolstofvoorraden:
In biomassa van dieren, regenwouden/ bossen en andere ecosystemen hoeveelheid is niet constant.
Sink= Bodemvoorraden organische stoffen, opgeslagen in:
- Permafrostgebieden (toendra’s rond noordpool met bevroren bodems)
- In bossen/ regenwouden
- In water: Afgestorven plankton of in kalkgesteenten (Sink van CaCO3 + resten van schelpen)
- Fossiele brandstoffen= Organische stoffen in bodem in vorm van steenkool, aardgas enz.
Koolstofstroom: ! Bestudeer bron 4 goed !
- Opgeslagen in sinks, in verschillende ecosystemen (biomassa) of in atmosfeer
o Uit sinks kan koolstof vrijkomen door vulkaanactiviteit of erosie van gesteenten
o Kan vrijkomen door dissimilatie (afbraak)
Langzame koolstofkringloop: Atmosfeer Sink Atmosfeer van miljoenen jaren
Snelle koolstofkringloop: Fotosynthese van minuten tot enkele duizenden jaren.
Mensen: Hebben koolstof nodig voor eigen energievoorziening + grondstoffen voor producten
Door menselijke activiteit veranderd CO2- concentratie in atmosfeer.
Temperatuur op aarde:
CO2 is een broeikasgas= Gas dat in atmosfeer een warmte-isolerende werking heeft (ook CH4 en N2O)
- Ontstaat broeikaseffect= Natuurlijke warmte-isolerende effect van broeikasgas CO2
o 50% door waterdamp, 25% door druppels lage bewolking, 20% normale hoeveelheid CO2 en
5% door andere broeikasgassen
- Versterkt broeikaseffect= Meer warmte dan normaal vasthouden in atmosfeer ontstaat door
verhoogde CO2-concentratie door verbranding fossiele brandstoffen.
Broeikasgassen absorberen warmte die aarde uitstraalt + stralen dit naar alle kanten uit: Temp omhoog.
Ook methaan (CH4) en stikstofmonoxide (N2O) spelen rol bij versterkt broeikaseffect:
GWP= Global warming potential: mate waarin een broeikasgas sterker is dan CO2
Mehaan CH4:
- Afkomstig van: Fossiele brandstoffen, landbouw, veeteelt, afvalstortplaatsen, moerrassen.
- Ontstaat uit organisch materiaal onder anaerobe omstandigheden.
- Toendra’s bevatten veel organische stoffen, door warmte ontdooit bovenlaag, water kan niet weg
door permafrostlaag eronder, in plassen breken anaerobe methaan bacteriën organische stoffen af
o Door versterkt broeikaseffect ontdooit steeds meer permafrost: komt meer CH4 vrij
o Uit ontdooide permafrost komt ook moerasgas vrij.
, Stikstofmonoxide N2O:
- Afkomstig van: Bemeste landbouwgrond + oceanen.
- Ontstaat in oceaan door bacterie verwerking en op bemeste landbouwgrond door overtollig of
uitgespoeld nitraat (NO3-)
Door versterkt broeikaseffect, verschuiven lucht/ oceaanstromingen en ontstaat klimaatverandering.
- Klimaatafspraken gemaakt om CO2- uitstoot te verminderen + temperatuurstijging tegen te gaan.
- Op grote schaal gaat het om energiezuinige technieken, alternatieve energiebronnen.
o Ook om: Afvangen CO2 door industrie + betere mestverwerking
- Op kleine schaal gaat het om circulaire economie (hergebruik) en om voedsel uit regio, zodat er
minder energie voor transport nodig is.
