H01: Inleidende begrippen
1. Het wetgevend kader van ziekenhuishygiëne
1.1. Algemeen wetgevend kader
Doelstelling = voorkomen en controleren van zorginfecties
Overheid zorgt voor de financiering voor de dienst ziekenhuishygiëne
In ieder ziekenhuis is het bevorderen van infectiebeheersing een taak van:
- De hoofdgeneesheer
- Het hoofd van het verpleegkundig departement
- Team voor infectiepreventie
- Comité voor infectiebeheersing
In de praktijk is het de taak van elke medewerker!
1.2. Team infectiepreventie
Geneesheer-ziekenhuishygiënist:
- Supervisie hoofdgeneesheer
- Geneesheer of een apotheker – klinisch bioloog
- Specifieke opleiding infectiepreventie
Verpleegkundig-ziekenhuishygiënist
- Supervisie directeur zorg
- Universitaire opleiding
- Specifieke opleiding infectiepreventie
Team werkt operationeel onafhankelijk en rapporteert naar het comité infectiebeheersing, hoofdgeneesheer en directeur
patiëntenzorg.
1.2.1. Taken van het team voor ziekenhuishygiëne
- Ontwikkeling, implementatie en opvolging van het beleid in het ziekenhuis in verband met
o Standaardvoorzorgsmaatregelen ter preventie van de overdracht van besmettelijke aandoeningen
o Isolatie van besmette patiënten
o Toezicht en opvolging van ziekenhuisinfecties
- Opzetten van een epidemiebeleid
- Opvolgen hygiëne aspecten bij ziekenhuisactiviteiten zoals:
o Bij bouwen of verbouwen
o De activiteiten in het operatie- en verloskwartier
o De aankoop van materialen
- De implementatie van richtlijnen en aanbevelingen opgesteld door officiële instanties zoals de Hoge
Gezondheidsraad (HGR)
- Het uitwisselen van informatie en ervaring met andere instellingen binnen het kader van een
samenwerkingsplatform op het gebied van Ziekenhuishygiëne
,Het team stelt een algemeen strategisch plan op:
- Een algemeen strategisch plan
- Jaarlijks beleidsplan
- Jaarlijks activiteitenverslag
- Jaarlijks verslag over de werking van het team
1.2.2. Bezetting
Het team bestaat minstens uit:
- 1 geneesheer – ziekenhuishygiënist (1/2 time)
- 1 verpleegkundige – ziekenhuishygiënist (full time) per 250 bedden
De berekening voor de bezetting van een team is op basis van een coëfficiënt, berust op het aantal erkende bedden en
wordt vastgelegd door de overheid.
1.3. Comité voor ziekenhuishygiëne
1.3.1. Samenstelling
- De directeur van het ziekenhuis
- Het team Infectiepreventie
- Een ziekenhuisapotheker
- De microbioloog
- De hoofdgeneesheer
- Het hoofd van het verpleegkundig departement
- Drie geneesheren werkzaam in de instelling, aangewezen door de medische raad
- Drie verpleegkundigen werkzaam in de instelling, aangewezen door het hoofd van het verpleegkundig
departement
1.3.2. Taken van het comité voor ziekenhuishygiëne
- Bespreken en goedkeuren van het algemeen strategisch plan en het jaarlijkse beleidsplan opgesteld door het
team
- Bespreken en goedkeuren van het jaarlijkse activiteitenverslag opgesteld door het team
- Bespreken en goedkeuren van het jaarlijks verslag van de werking van het team
- Bespreken en goedkeuren van de budgetten en kostenramingen
- Het coördineren van het toewijzen van opdrachten op vlak van:
o De controle op technieken van sterilisatie
o Het antibioticabeleid
o Het uitwerken van richtlijnen voor en toezicht houden op:
§ Methoden wassen en verdelen van linnen
§ Hygiëne in de bereiding en distributie van voeding in keuken
§ Verzamelen en verwijderen van ziekenhuisafval
o Opstellen reglement inwendige orde voor operatieafdeling, bevallingsafdeling en andere risicodiensten.
De beslissingen van het comité worden opgenomen in een register, ze komen minstens 4 keer per jaar samen en het
comité kan beroep doen op adviseurs.
,2. Inleiding tot de infectiepreventie
Infectiepreventie = alle inspanningen die geleverd worden om te vooromen dat de patiënt door of in verband met zijn
opname in het ziekenhuis of een andere zorgvoorziening bijkomende besmetting oploopt.
Bv optimale handhygiëne = 30 % minder infecties
Risico op een ziekenhuisinfectie is groter geworden door:
- Toename van multiresistente bacteriën
- Opnameduur is korter, behandelingen invasiever
- Verminderde weerstand (vergrijzing bevolking)
- Onaangepast gedrag (bv dementie slechte handhygiëne)
- Complexere zorg (urinesondes, grootte wonden)
3. Ziekenhuisinfecties, nosocomiale infecties of zorginfecties
3.1. Definitie
= infectie opgelopen ten vroegste 48 uur na de opname/behandeling (ook in WZC en thuiszorg)
= ziekenhuisinfectie
= nosocomiale infectie
= zorg gerelateerde infectie
Het is de meest voorkomende complicatie bij gehospitaliseerde patiënten, de infectie kan een lokaal weefsel aantasten
(een wonde, luchtwegen) of een systeem aantasten (bloedbaan).
Symptomen kunnen optreden nadat de patiënt het ziekenhuis reeds heeft verlaten, soms weken of maanden nadien!
Postoperatieve wondinfectie kan normaal tot 30 dagen na de ingreep optreden, bij prothesechirurgie kan dit tot een jaar
na de ingreep optreden.
- Rubor
- Calor
- Tumor
- Dolor
3.2. Endogeen versus exogeen
3.2.1. Endogene of auto-infectie
Een infectie ontstaan door lichaamseigen micro-organismen: huid, neus, mond, het gastro-intestinaal stelsel en de
vagina bevatten veel micro-organismen.
Zij gaan infecties veroorzaken doordat de gezondheidstoestand van de patiënt veranderen:
- De weerstand van de patiënt is gedaald (bv chemotherapie)
- De barrières zijn doorbroken (bv chirurgische wonde)
- Ze op een andere plaats voorkomen dan normaal
Bv stafylokokken komen normaal bv in de neus- keelholte voor, als het individu sterk verzwakt is, kunnen de bacteriën
gaan overheersen. Waardoor ze ziekteverwekkend worden en een keelontsteking kunnen veroorzaken.
, 3.2.2. Exogene of kruisbesmetting
Een infectie ontstaat door een kruisbesmetting met een besmet/gekoloniseerd voorwerp of door contact met besmette
personen (personeel of andere patiënt).
Iatrogeen = besmetting door een medische behandeling
Ook contact met chemische stoffen (kankermedicatie) of met radioactiviteit noemt men besmetting.
3.3. Omvang van infecties
3.3.1. Collectieve of clusterinfecties
Veroorzaken op korte tijd meerdere slachtoffers. De omvang van de infectie wordt, net als bij nosocomiale infecties,
bepaald door het goed toepassen van preventiemaatregelen.
Zowel een nosocomiale infectie als een clusterinfectie wordt veroorzaakt door een kruisbesmetting.
Komt vooral voor in woonzorgcentra, revalidatiecentra en residentiële gehandicaptensectoren.
3.3.2. Endemie
Wanneer een besmettelijke ziekte hardnekkig voorkomt in een bepaald gebied, het aantal besmettingen is relatief
constant. Het aantal personen met een nieuwe besmetting wordt gecompenseerd door het aantal personen bij wie de
ziekte verdwijnt.
Bv malaria, gele koorts
3.3.3. Epidemie
Plotseling optreden van een ziekte dat heel veel mensen gelijktijdig infecteert bv ebola
De infectie sterft in een bepaald gebied na een tijd uit ofwel wordt ze endemisch bv pest
Als een massale epidemie over een groot deel van de wereld veel mensen aantast, is er sprake van een pandemie bv
griep
3.4. Impact van nosocomiale infecties
- Aantal dodelijke slachtoffers is bijna 3x zo hoog als het aantal verkeersslachtoffers!
- Geen exacte cijfers in WZC. Schattingen geven aan dat 6% van de residenten een ziekenhuisinfectie heeft.
3.4.1. Extra kosten
- Langere opnameduur
- Verhoogd medicatiegebruik
- Extra wondverzorgingsmateriaal
- Extra noodzakelijke ingrepen
- Extra werk voor de zorgverleners
1. Het wetgevend kader van ziekenhuishygiëne
1.1. Algemeen wetgevend kader
Doelstelling = voorkomen en controleren van zorginfecties
Overheid zorgt voor de financiering voor de dienst ziekenhuishygiëne
In ieder ziekenhuis is het bevorderen van infectiebeheersing een taak van:
- De hoofdgeneesheer
- Het hoofd van het verpleegkundig departement
- Team voor infectiepreventie
- Comité voor infectiebeheersing
In de praktijk is het de taak van elke medewerker!
1.2. Team infectiepreventie
Geneesheer-ziekenhuishygiënist:
- Supervisie hoofdgeneesheer
- Geneesheer of een apotheker – klinisch bioloog
- Specifieke opleiding infectiepreventie
Verpleegkundig-ziekenhuishygiënist
- Supervisie directeur zorg
- Universitaire opleiding
- Specifieke opleiding infectiepreventie
Team werkt operationeel onafhankelijk en rapporteert naar het comité infectiebeheersing, hoofdgeneesheer en directeur
patiëntenzorg.
1.2.1. Taken van het team voor ziekenhuishygiëne
- Ontwikkeling, implementatie en opvolging van het beleid in het ziekenhuis in verband met
o Standaardvoorzorgsmaatregelen ter preventie van de overdracht van besmettelijke aandoeningen
o Isolatie van besmette patiënten
o Toezicht en opvolging van ziekenhuisinfecties
- Opzetten van een epidemiebeleid
- Opvolgen hygiëne aspecten bij ziekenhuisactiviteiten zoals:
o Bij bouwen of verbouwen
o De activiteiten in het operatie- en verloskwartier
o De aankoop van materialen
- De implementatie van richtlijnen en aanbevelingen opgesteld door officiële instanties zoals de Hoge
Gezondheidsraad (HGR)
- Het uitwisselen van informatie en ervaring met andere instellingen binnen het kader van een
samenwerkingsplatform op het gebied van Ziekenhuishygiëne
,Het team stelt een algemeen strategisch plan op:
- Een algemeen strategisch plan
- Jaarlijks beleidsplan
- Jaarlijks activiteitenverslag
- Jaarlijks verslag over de werking van het team
1.2.2. Bezetting
Het team bestaat minstens uit:
- 1 geneesheer – ziekenhuishygiënist (1/2 time)
- 1 verpleegkundige – ziekenhuishygiënist (full time) per 250 bedden
De berekening voor de bezetting van een team is op basis van een coëfficiënt, berust op het aantal erkende bedden en
wordt vastgelegd door de overheid.
1.3. Comité voor ziekenhuishygiëne
1.3.1. Samenstelling
- De directeur van het ziekenhuis
- Het team Infectiepreventie
- Een ziekenhuisapotheker
- De microbioloog
- De hoofdgeneesheer
- Het hoofd van het verpleegkundig departement
- Drie geneesheren werkzaam in de instelling, aangewezen door de medische raad
- Drie verpleegkundigen werkzaam in de instelling, aangewezen door het hoofd van het verpleegkundig
departement
1.3.2. Taken van het comité voor ziekenhuishygiëne
- Bespreken en goedkeuren van het algemeen strategisch plan en het jaarlijkse beleidsplan opgesteld door het
team
- Bespreken en goedkeuren van het jaarlijkse activiteitenverslag opgesteld door het team
- Bespreken en goedkeuren van het jaarlijks verslag van de werking van het team
- Bespreken en goedkeuren van de budgetten en kostenramingen
- Het coördineren van het toewijzen van opdrachten op vlak van:
o De controle op technieken van sterilisatie
o Het antibioticabeleid
o Het uitwerken van richtlijnen voor en toezicht houden op:
§ Methoden wassen en verdelen van linnen
§ Hygiëne in de bereiding en distributie van voeding in keuken
§ Verzamelen en verwijderen van ziekenhuisafval
o Opstellen reglement inwendige orde voor operatieafdeling, bevallingsafdeling en andere risicodiensten.
De beslissingen van het comité worden opgenomen in een register, ze komen minstens 4 keer per jaar samen en het
comité kan beroep doen op adviseurs.
,2. Inleiding tot de infectiepreventie
Infectiepreventie = alle inspanningen die geleverd worden om te vooromen dat de patiënt door of in verband met zijn
opname in het ziekenhuis of een andere zorgvoorziening bijkomende besmetting oploopt.
Bv optimale handhygiëne = 30 % minder infecties
Risico op een ziekenhuisinfectie is groter geworden door:
- Toename van multiresistente bacteriën
- Opnameduur is korter, behandelingen invasiever
- Verminderde weerstand (vergrijzing bevolking)
- Onaangepast gedrag (bv dementie slechte handhygiëne)
- Complexere zorg (urinesondes, grootte wonden)
3. Ziekenhuisinfecties, nosocomiale infecties of zorginfecties
3.1. Definitie
= infectie opgelopen ten vroegste 48 uur na de opname/behandeling (ook in WZC en thuiszorg)
= ziekenhuisinfectie
= nosocomiale infectie
= zorg gerelateerde infectie
Het is de meest voorkomende complicatie bij gehospitaliseerde patiënten, de infectie kan een lokaal weefsel aantasten
(een wonde, luchtwegen) of een systeem aantasten (bloedbaan).
Symptomen kunnen optreden nadat de patiënt het ziekenhuis reeds heeft verlaten, soms weken of maanden nadien!
Postoperatieve wondinfectie kan normaal tot 30 dagen na de ingreep optreden, bij prothesechirurgie kan dit tot een jaar
na de ingreep optreden.
- Rubor
- Calor
- Tumor
- Dolor
3.2. Endogeen versus exogeen
3.2.1. Endogene of auto-infectie
Een infectie ontstaan door lichaamseigen micro-organismen: huid, neus, mond, het gastro-intestinaal stelsel en de
vagina bevatten veel micro-organismen.
Zij gaan infecties veroorzaken doordat de gezondheidstoestand van de patiënt veranderen:
- De weerstand van de patiënt is gedaald (bv chemotherapie)
- De barrières zijn doorbroken (bv chirurgische wonde)
- Ze op een andere plaats voorkomen dan normaal
Bv stafylokokken komen normaal bv in de neus- keelholte voor, als het individu sterk verzwakt is, kunnen de bacteriën
gaan overheersen. Waardoor ze ziekteverwekkend worden en een keelontsteking kunnen veroorzaken.
, 3.2.2. Exogene of kruisbesmetting
Een infectie ontstaat door een kruisbesmetting met een besmet/gekoloniseerd voorwerp of door contact met besmette
personen (personeel of andere patiënt).
Iatrogeen = besmetting door een medische behandeling
Ook contact met chemische stoffen (kankermedicatie) of met radioactiviteit noemt men besmetting.
3.3. Omvang van infecties
3.3.1. Collectieve of clusterinfecties
Veroorzaken op korte tijd meerdere slachtoffers. De omvang van de infectie wordt, net als bij nosocomiale infecties,
bepaald door het goed toepassen van preventiemaatregelen.
Zowel een nosocomiale infectie als een clusterinfectie wordt veroorzaakt door een kruisbesmetting.
Komt vooral voor in woonzorgcentra, revalidatiecentra en residentiële gehandicaptensectoren.
3.3.2. Endemie
Wanneer een besmettelijke ziekte hardnekkig voorkomt in een bepaald gebied, het aantal besmettingen is relatief
constant. Het aantal personen met een nieuwe besmetting wordt gecompenseerd door het aantal personen bij wie de
ziekte verdwijnt.
Bv malaria, gele koorts
3.3.3. Epidemie
Plotseling optreden van een ziekte dat heel veel mensen gelijktijdig infecteert bv ebola
De infectie sterft in een bepaald gebied na een tijd uit ofwel wordt ze endemisch bv pest
Als een massale epidemie over een groot deel van de wereld veel mensen aantast, is er sprake van een pandemie bv
griep
3.4. Impact van nosocomiale infecties
- Aantal dodelijke slachtoffers is bijna 3x zo hoog als het aantal verkeersslachtoffers!
- Geen exacte cijfers in WZC. Schattingen geven aan dat 6% van de residenten een ziekenhuisinfectie heeft.
3.4.1. Extra kosten
- Langere opnameduur
- Verhoogd medicatiegebruik
- Extra wondverzorgingsmateriaal
- Extra noodzakelijke ingrepen
- Extra werk voor de zorgverleners
