Algemene rechtsleer
Frederik Peeraer
1e bachelor – sem. 2
1
,Algemene rechtsleer
Fundamentele vragen bij recht
A. Wat is recht? = Ontologische vraag
B. Welke functies heeft recht? = Functionele vraag
C. Waaruit bestaat recht? = Structurele vraag
Doel; context van recht en rechtstheoretische achtergrond van recht van
vandaag
positieve recht meer in context plaatsen, waar het vandaan komt en
hoe het anders kan zijn
Vraag 1. Wat is recht?
Geen duidelijke definitie
Immanuel Kant: ‘Noch suchen die Juristen eine Definition zu ihrem Begriffe
vom Recht’
‘nog steeds zoeken juristen naar een definitie van hun rechtsbegrip’
18E eeuw: nog altijd niet in geslaagd een exacte definitie van recht te
geven
Definitie basisbegrippen = 1 van de mogelijke omschrijvingen van recht,
maar niet de enige mogelijkheid = zeer waardevol aanknopingspunt
doel = eigen kritische mening vormen hieromtrent
Hebben we wel een definitie nodig?
In sommige vakgebieden: geen behoefte aan een definitie
(bv. chemie: een chemicus kan perfect werken als chemicus zonder zich
ooit af te vragen wat precies ‘de chemie’ is)
In het recht: wel behoefte!
- o.a. Rechter: moet ‘het recht’ toepassen (interpreteren en verder
ontwikkelen)
- Onderzoek naar ‘het recht’ riskeert verkeerd te worden begrepen zonder
begripsomschrijving
Vergelijking met families
Recht kent vele vormen vormen (statelijk recht, gewoonterecht,
natuurrecht, …) – onmogelijk om een ultieme definitie te geven - verklaren
aan de hand van vergelijking met familieleden
Familie die bestaat uit 5 leden + uzelf (= illustratie verschillende vormen
recht) – welke specifieke kenmerken delen deze met elkaar maar niet met
andere zodanig u een criterium naar voren kan schuiven om aan te tonen
dat deze tot uw familie behoren of niet?
Hebben iets met elkaar te maken maar sommige meer met elkaar dan
anderen
2
, familieleden zijn verwant aan elkaar, vormen van recht eveneens
Maar: familieleden delen niet per se één specifieke eigenschap, de vele
vormen van recht evenmin
Geen kenmerk dat aanwezig is bij alle verschijningsvormen van recht en
enkel daarbij - geen uniek essentieel kenmerk dat u in staat stelt recht te
onderscheiden van morele en andere zaken en anderzijds die
verschillende verschijningsvormen met elkaar te verenigen
Zoektocht naar dé unieke eigenschap = gedoemd om te mislukken?
‘recht heeft geen essentiële kenmerken die altijd en overal waar zijn”
Brian Tamanaha : zoektocht = vruchteloos – recht heeft geen essentieel
kenmerk die altijd en overal waarneembaar zijn – recht moet je altijd
betrekken op iets wat mensen doen, op het standpunt dat ze innemen,
standpunt- of maatschappijafhankelijk
‘recht is eender wat mensen door hun sociale praktijken identificeren en
behandelen als ‘recht’’
Recht = afhankelijk van de wijze waarop men in een maatschappij naar
recht kijkt
Of iets als ‘recht’ geldt, hangt af van het ‘familielid’ dat men voor ogen
heeft
recht = maatschappijafhankelijk
2 verschillende visies/maatschappijen
Stel dat we vragen aan mensen in 1ste maatschappij ‘is hetgeen door
grondwet uitgevaardigd recht?’
Antwoordmogelijkheid 1; wie zoiets zegt en dus ontkent wat Ayatolla
zegt heeft het verkeerd begrepen
antwoord 2: goh ja, misschien, maar enkel als we ons beeld, onze
visie oprecht verlaten -> enkel als we het uitgangspunt van
maatschappij 2 nemen
= Standpuntafhankelijk; Je kan nooit spreken over wat geldt als recht
zonder zelf een standpunt in te nemen over wat recht is – als u een
3
, uitspraak wil doen over ‘wat is recht’ gaat u altijd 1 van die familieleden in
oog moeten houden – altijd aan 1 verschijningsvorm denken want er
bestaat geen overkoepelende vorm/ essentie
Wat iemand hier en nu als ‘essentieel’ kenmerk beschouwt, is elders/op
een ander moment mogelijk totaal irrelevant
- Doorheen de tijd en op verschillende plekken: verschillende
vormen van recht
- ‘Recht’ is een sociale constructie (geconstrueerd door handelingen
van mensen) met een geschiedenis, verbonden aan
standpunten/visies mensen
Moeten we nu zwijgen over ‘recht’? Neen: wel andere focus
niet op essentie van recht (of recht in zijn universele en tijdloze
geheel) - Wel op diverse kenmerken die men ermee in verband
brengt
Als we willen begrijpen waar recht over gaat, moeten we ook
rekening houden met diversiteit, niet enkel wat wij voor ogen
houden, maar ook mogelijk andere dingen moeten in aanmerking
worden genomen, eventueel teruggaan in de tijd
Geheel aan regels, Gericht op normatieve ordening, rol
handhaving, rol rechtvaardigheid?
geen universeel en tijdloos criterium
Fundamentele transformaties van mensenmaatschappijen
Focussen op recht in zijn historische context, nadruk op diverse
kenmerken die wij doorgaans in verband brengen met recht
Recht = maar nodig omdat wij mensen sociale wezens zijn krijgt functie in
onze relatie met/ t.a.v. anderen
Samen met anderen vormen wij een gemeenschap en vormen wij een
samenleving
Als wij samenleven met anderen, hoe gaan wij betekenis in onze relaties
krijgen? Hoe gaan wij samen iets kunnen bouwen? Niet alleen betekenis
hechten aan relaties, ook samen bepaalde sociale praktijken verrichten
Mensen zijn sociale wezens: ons leven krijgt betekenis in relatie tot
anderen
We steven naar een bevrediging van. onze basale behoeften, verlangens
& neigingen
4
Frederik Peeraer
1e bachelor – sem. 2
1
,Algemene rechtsleer
Fundamentele vragen bij recht
A. Wat is recht? = Ontologische vraag
B. Welke functies heeft recht? = Functionele vraag
C. Waaruit bestaat recht? = Structurele vraag
Doel; context van recht en rechtstheoretische achtergrond van recht van
vandaag
positieve recht meer in context plaatsen, waar het vandaan komt en
hoe het anders kan zijn
Vraag 1. Wat is recht?
Geen duidelijke definitie
Immanuel Kant: ‘Noch suchen die Juristen eine Definition zu ihrem Begriffe
vom Recht’
‘nog steeds zoeken juristen naar een definitie van hun rechtsbegrip’
18E eeuw: nog altijd niet in geslaagd een exacte definitie van recht te
geven
Definitie basisbegrippen = 1 van de mogelijke omschrijvingen van recht,
maar niet de enige mogelijkheid = zeer waardevol aanknopingspunt
doel = eigen kritische mening vormen hieromtrent
Hebben we wel een definitie nodig?
In sommige vakgebieden: geen behoefte aan een definitie
(bv. chemie: een chemicus kan perfect werken als chemicus zonder zich
ooit af te vragen wat precies ‘de chemie’ is)
In het recht: wel behoefte!
- o.a. Rechter: moet ‘het recht’ toepassen (interpreteren en verder
ontwikkelen)
- Onderzoek naar ‘het recht’ riskeert verkeerd te worden begrepen zonder
begripsomschrijving
Vergelijking met families
Recht kent vele vormen vormen (statelijk recht, gewoonterecht,
natuurrecht, …) – onmogelijk om een ultieme definitie te geven - verklaren
aan de hand van vergelijking met familieleden
Familie die bestaat uit 5 leden + uzelf (= illustratie verschillende vormen
recht) – welke specifieke kenmerken delen deze met elkaar maar niet met
andere zodanig u een criterium naar voren kan schuiven om aan te tonen
dat deze tot uw familie behoren of niet?
Hebben iets met elkaar te maken maar sommige meer met elkaar dan
anderen
2
, familieleden zijn verwant aan elkaar, vormen van recht eveneens
Maar: familieleden delen niet per se één specifieke eigenschap, de vele
vormen van recht evenmin
Geen kenmerk dat aanwezig is bij alle verschijningsvormen van recht en
enkel daarbij - geen uniek essentieel kenmerk dat u in staat stelt recht te
onderscheiden van morele en andere zaken en anderzijds die
verschillende verschijningsvormen met elkaar te verenigen
Zoektocht naar dé unieke eigenschap = gedoemd om te mislukken?
‘recht heeft geen essentiële kenmerken die altijd en overal waar zijn”
Brian Tamanaha : zoektocht = vruchteloos – recht heeft geen essentieel
kenmerk die altijd en overal waarneembaar zijn – recht moet je altijd
betrekken op iets wat mensen doen, op het standpunt dat ze innemen,
standpunt- of maatschappijafhankelijk
‘recht is eender wat mensen door hun sociale praktijken identificeren en
behandelen als ‘recht’’
Recht = afhankelijk van de wijze waarop men in een maatschappij naar
recht kijkt
Of iets als ‘recht’ geldt, hangt af van het ‘familielid’ dat men voor ogen
heeft
recht = maatschappijafhankelijk
2 verschillende visies/maatschappijen
Stel dat we vragen aan mensen in 1ste maatschappij ‘is hetgeen door
grondwet uitgevaardigd recht?’
Antwoordmogelijkheid 1; wie zoiets zegt en dus ontkent wat Ayatolla
zegt heeft het verkeerd begrepen
antwoord 2: goh ja, misschien, maar enkel als we ons beeld, onze
visie oprecht verlaten -> enkel als we het uitgangspunt van
maatschappij 2 nemen
= Standpuntafhankelijk; Je kan nooit spreken over wat geldt als recht
zonder zelf een standpunt in te nemen over wat recht is – als u een
3
, uitspraak wil doen over ‘wat is recht’ gaat u altijd 1 van die familieleden in
oog moeten houden – altijd aan 1 verschijningsvorm denken want er
bestaat geen overkoepelende vorm/ essentie
Wat iemand hier en nu als ‘essentieel’ kenmerk beschouwt, is elders/op
een ander moment mogelijk totaal irrelevant
- Doorheen de tijd en op verschillende plekken: verschillende
vormen van recht
- ‘Recht’ is een sociale constructie (geconstrueerd door handelingen
van mensen) met een geschiedenis, verbonden aan
standpunten/visies mensen
Moeten we nu zwijgen over ‘recht’? Neen: wel andere focus
niet op essentie van recht (of recht in zijn universele en tijdloze
geheel) - Wel op diverse kenmerken die men ermee in verband
brengt
Als we willen begrijpen waar recht over gaat, moeten we ook
rekening houden met diversiteit, niet enkel wat wij voor ogen
houden, maar ook mogelijk andere dingen moeten in aanmerking
worden genomen, eventueel teruggaan in de tijd
Geheel aan regels, Gericht op normatieve ordening, rol
handhaving, rol rechtvaardigheid?
geen universeel en tijdloos criterium
Fundamentele transformaties van mensenmaatschappijen
Focussen op recht in zijn historische context, nadruk op diverse
kenmerken die wij doorgaans in verband brengen met recht
Recht = maar nodig omdat wij mensen sociale wezens zijn krijgt functie in
onze relatie met/ t.a.v. anderen
Samen met anderen vormen wij een gemeenschap en vormen wij een
samenleving
Als wij samenleven met anderen, hoe gaan wij betekenis in onze relaties
krijgen? Hoe gaan wij samen iets kunnen bouwen? Niet alleen betekenis
hechten aan relaties, ook samen bepaalde sociale praktijken verrichten
Mensen zijn sociale wezens: ons leven krijgt betekenis in relatie tot
anderen
We steven naar een bevrediging van. onze basale behoeften, verlangens
& neigingen
4
