Samenvatting Klinische Chemie 3 (L. Cosyn)

KLINISCHE CHEMIE 3
1. ZUUR-BASE EVENWICHT EN BLOEDGASSEN

1.1. ZUUR-BASE EVENWICHT

pH bloed: 7,34-7,44 of 46-36 nmol/L

Constant door:

- 1e lijnsverdediging: bloedbuffers neutraliseren H+:
• Bicarbonaat (HCO3-) buffer systeem!
H2CO3 « H+ + HCO3-
• Proteïne buffer systeem (vb. Hb intracellulair)
H+ + proteïne « geprotoneerd proteïne
• Fosfaat buffer systeem
H+ + HPO42- « H2PO4-
- 2e lijnsverdediging
• Nier
• Longen

pH wijziging:

- Alkalose= te hoge pH
- Acidose= te lage pH
- pH < 7 of pH > 8 = dodelijk!

Hoe kan [H+] onder normale omstandigheden stijgen?

- Opname van zuren via voeding
- Productie van zuren bij metabolisme van lipiden en proteïnen
- Cellulaire metabolisme (E-productie) produceert CO2

Cellulaire buffering= cellen kunnen H+ opnemen en afstaan en zo bijdragen aan het zuur-base evenwicht (1e
lijnsreactie)


1.1.1. HET BICARBONAAT-CARBONZUURSYSTEEM
Serum= water + zuren, basen en amfoteren:

- Proteïnen, AZ en VZ
- Fosfaat, H2CO3
- Cl-, NH4+, Ca2+ = reuzachtig buffersysteem
- Bicarbonaat (HCO3-)
- Lactaat

Bicarbonaat= 2e meest voorkomende anion in serum

Normaalwaarden:

- pH plasma: 7,4
- CO2-druk: 40 mmHg of 5,3 kPa
- [HCO3-]plasma: 25 mmol/l


1

,Acidose: te veel zuur (CO2) of te weinig base (HCO3-)
Alkalose: te weinig zuur (CO2) of te veel base (HCO3-)

Henderson-Hasselbalch vergelijking: (zwakke zuren en basen)

CO2 + H2O « H2CO3 « H+ + HCO3-

à dissociatie constante:

$% & '∗[%*+,- ] [%/ *+, ] 4 4 [%*+,- ] [%*+,- ]
𝐾" = [%/ *+, ]
⇔ [𝐻 3 ] = 𝐾 " ∗ $%*+,- '
⇔ [% & ]
= 56 ∗ [% ]
⇔ 𝑝𝐻 = 𝑝𝐾 + 𝑙𝑜𝑔 [%
/ *+, / *+, ]


<=>?
𝑝𝐻 = 𝑝𝐾 + 𝑙𝑜𝑔 @AAB

Carbonzuur:

- In longen, erytrocyten en tubuluscellen omgezet in water en CO2 oiv carbonzuuranhydrase (CA)
- Via longen w CO2 uitgeademd à zuurovermaat via tussenstap als CO2 geëlimineerd
- Via nieren w zuurovermaat geëlimineerd door excretie van protonen in distale tubuli
[%*+,- ] [%*+,- ]
- In plasma: pK’= 6,1 à pH 7,4 à 7,4 = 6,10 + 𝑙𝑜𝑔 [% ⇔ 20 = [%
/ *+, ] / *+, ]


[H2CO3]= 0,23*pCO2 (uitgedrukt in kPa)
= 0,03*pCO2 (uitgedrukt in mmHg)

Nieuwe Henderson-Hasselbalch vergelijking:

, [%*+- ]
𝑝𝐻 = 6,10 + 𝑙𝑜𝑔 (K,LM∗N*+ àin kPa
) /


, [%*+- ]
𝑝𝐻 = 6,10 + 𝑙𝑜𝑔 (K,KM∗N*+ à in mmHg
) /


![HCO3-] berekenen en pH en pCO2 elektrochemisch meten met bloedgasmeter

Samengevat:

- Proton komt in bloed à pH daalt à w weggevangen door HCO3- in bloed
- H2CO3 w gevormd à CA zet het om in H2O en CO2
- CO2 w uitgeademd via longen à proton w verwijderd
- Adhv gemeten pH en pCO2 berekent de bloedgasmeter de [HCO3-] in bloed via de HH-vergelijking


1.1.2. LONGEN
Alveoli/longblaasjes:

- O2-opname en CO2-uitscheiding
- Bloedgassen w uitgewisseld via diffusie in haarvaatjes
- O2 w door RBC opgenomen en binden aan Hb (97%)
- Hb-O2 gaat nr weefsels à verbranding glucose à E voor cellen
- CO2 w gevormd à pH vd weefsels zuurder à CO2 gaat naar longen en w uitgeademd
ð Verzuring milieu à affiniteit van Hb voor O2 daalt à betere afgifte van O2 aan weefsels (Bohr
effect)




2

,O2 in ruil voor CO2:

- Hb transporteert niet CO2, maar H+
- CO2 + H2O « H2CO3 « H+ + HCO3-
- Mbv koolzuuranhydrase of carbonzuuranhydrase

Respiratoire compensatie:

- Teveel aan zuur:
• Meer CO2 uitademen
• Sneller ademen= hyperventilatie
• pH w alkalischer
- Tekort aan zuur:
• Minder CO2 uitademen
• Trager ademen= hypoventilatie
• pH w zuurder

Hijgen: spontane vorm van hyperventilatie

- Agv stevige inspanning
- Overmatige zuur gevormd door spierinspanning verwijderen
- + anaërobe celademhaling à lactaat en melkzuur à extra verzuring à via hijgen lichaam verlaten


1.1.3. NIEREN
Proximale tubuli:

- H+ secretie
• Proximale tubuli: H+ vh bloed naar voorurine in ruil
voor Na+
- HCO3- terugresorptie
• H+ + « H2CO3 « CO2 + H2O
• Mbv CA
• CO2 kan vrij diffunderen nr proximale tubuluscellen
• HCO3- w opnieuw gegenereerd en gaat naar bloed

Metabole compensatie vd bloed-pH:

- Meer H+ en minder HCO3- uit scheiden à pH verhogen
- Minder H+ en meer HCO3- uit scheiden à pH dalen




3

, 1.1.4. ZUUR-BASE ONTREGELINGEN EN REGELMECHANISMEN
H+:

- Ingenomen via voeding of gevormd in lichaam
- Opgevangen door buffersysteem
- Uitgescheiden via nieren
- H+­ à pH¯
- H+¯ à pH­

CO2:

- Afkomstig van metabolisme
- Verwijderd via uitgeademde lucht
- CO2­ à pH¯
- CO2¯ à pH­

HCO3-:

- Afkomstig van metabolisme
- Gemetaboliseerd via lever
- Uitgescheiden via nieren
- HCO3-­ à pH­
- HCO3-¯ à pH

METABOLE ZUUR-BASE STOORNISSEN
àdoor overige veranderingen

Primaire oorzaken metabole acidose

- Zuurophoping
• Protonvorming: ongecontroleerde diabetes mellitus, lactaatacidose, ketonacidose
• Overmatige inname v zuren
• Verslechterde nierfunctie
- Baseverlies: diarree

Primaire oorzaken metabole alkalose

- Te veel aan basen in lichaam
• Te veel zuur verliezen: braken
• Te veel base opnemen

Compensatie metabole acidose à respiratoire compensatie pCO2¯

- Versnelde ademhaling= hyperventillatie
- Zoveel mogelijk CO2 elimineren

Compensatie metabole alkalose à respiratoire compensatie pCO2­

- Trager ademen= hypoventilatie
- CO2 vasthouden

RESPIRATOIRE ZUUR-BASE STOORNISSEN
àdoor longen

4