Plichtenleer en ethisch handelen
Deel 1 ethische systemen
Waarden en normen
Waarden: wat is nastrevenswaardig als
beginsel?
- Eerlijkheid
- Rechtvaardigheid
- Vrijheid
- Sterk cultureel bepaald
Normen: uitdrukking van waarden, hoe we ze omzetten in de praktijk
= Wetten en regels
- Specifieke gedragsregels
- Bepaald door en voor een bepaalde groep
Integriteit/ integer
= soort containerbegrip = woord waarvan je alles kan achtersteken
Integriteit: geheel van gedragsvormen, kennis en attitudes om vertrouwen te creëren en te
behouden.
Wordt bepaald door:
- Regelgeving
- Beperken van verleidingen (risico’s)
- Vaardigheid van moreel oordelen
Individuele integriteit
- doen wat je zegt
- zeggen wat je doet
- eerlijk- en oprechtheid
- betrokkenheid
- geen emotionele veinzerij
- op basis van eigen normen- en waardenstelsel
,Sociale integriteit
= verleidingen weerstaan uit je omgeving & machtpositie niet misbruiken/ bederven
- Integriteit kun je niet een beetje doen! Of je streef een integere houding na/ je doet
het niet!
- Integriteit = het juiste doen, ook als er niemand kijkt = intrinsieke motivatie
- Een morele houding dien je actief uit te dragen en niet enkel de ‘denken’
Moreel dilemma
Moreel dilemma: een tegenstelling tussen professionele waarden
Dit zijn een aantal oorzaken van verleiding tot onprofessioneel gedrag
- Omvangrijke geldbedragen
- Prestatiedruk of concurrentie
- (on) duidelijkheid van de gedragsnormen
- Ontlopen van verantwoordelijkheid onder ‘dwang’ van bedrijfscultuur = rol van
stagiair
Moreel oordeel = een moreel oordeel is het antwoord op de vraag of een handeling of
beslissing moreel juist is.
Wanneer is een beslissing moreel juist?
- Als die recht doet aan ALLE betrokkenen
- Als die op basis van VOLDOENDE informatie is genomen
- = antwoord op deze vraag is JA of NEE
,2 standaarddilemma’s
1. Trolley probleem (wat is het juiste om te doen?)
KEUZE 1 = het stuurwiel omslaan KEUZE 2 = rechtdoor blijven rijden
- 1 persoon sterft - 5 personen sterven
- 5 blijven leven - 1 persoon blijft leven
WAAROM?
= principe
= Er sterft beter 1 ipv 5
= is nog altijd juister
Trolley probleem 2
Deze keer ben je geen bestuurder, maar iemand
die toekijkt.
Je kunt iemand van de brug duwen en het leven
van 5 mensen sparen.
Wat is het juiste om te doen?
, KEUZE 1 KEUZE 2
De man van de brug duwen: De man niet van de brug duwen:
- 1 man sterft - 5 personen sterven
- 5 personen blijven leven - 1 persoon op de brug blijft leven
WAAROM?
WAAROM? - Je was niet direct betrokken
- door te duwen raak je betrokken - Je duwt iemand = intentie
- 1 dode juister dan 5?
2. Spoedarts dilemma
2 basisprincipes
1. Consequentialisme (gevolgenethiek)
- Het juiste om te doen, hangt af van de gevolgen van je beslissing
- Je handelt zo omdat die uitkomst van die handeling juister is
- 1e versie van de 2 dilemma’s (5 mensen redden ipv 1)
- Utilitarisme = voorbeeld (grootste geluk voor grootste aantal mensen)
- Gevolgen voor wie?
- Welke gevolgen stel je dan centraal?
- Altijd gemakkelijk in te schatten?
Utilitarisme = bekendste vorm van gevolgenethiek
- Ook wel Nutsethiek genoemd = kosten-baten
- Jeremy Bentham = grondlegger
- Verder uitgewerkt door John Stuart Mill
Deel 1 ethische systemen
Waarden en normen
Waarden: wat is nastrevenswaardig als
beginsel?
- Eerlijkheid
- Rechtvaardigheid
- Vrijheid
- Sterk cultureel bepaald
Normen: uitdrukking van waarden, hoe we ze omzetten in de praktijk
= Wetten en regels
- Specifieke gedragsregels
- Bepaald door en voor een bepaalde groep
Integriteit/ integer
= soort containerbegrip = woord waarvan je alles kan achtersteken
Integriteit: geheel van gedragsvormen, kennis en attitudes om vertrouwen te creëren en te
behouden.
Wordt bepaald door:
- Regelgeving
- Beperken van verleidingen (risico’s)
- Vaardigheid van moreel oordelen
Individuele integriteit
- doen wat je zegt
- zeggen wat je doet
- eerlijk- en oprechtheid
- betrokkenheid
- geen emotionele veinzerij
- op basis van eigen normen- en waardenstelsel
,Sociale integriteit
= verleidingen weerstaan uit je omgeving & machtpositie niet misbruiken/ bederven
- Integriteit kun je niet een beetje doen! Of je streef een integere houding na/ je doet
het niet!
- Integriteit = het juiste doen, ook als er niemand kijkt = intrinsieke motivatie
- Een morele houding dien je actief uit te dragen en niet enkel de ‘denken’
Moreel dilemma
Moreel dilemma: een tegenstelling tussen professionele waarden
Dit zijn een aantal oorzaken van verleiding tot onprofessioneel gedrag
- Omvangrijke geldbedragen
- Prestatiedruk of concurrentie
- (on) duidelijkheid van de gedragsnormen
- Ontlopen van verantwoordelijkheid onder ‘dwang’ van bedrijfscultuur = rol van
stagiair
Moreel oordeel = een moreel oordeel is het antwoord op de vraag of een handeling of
beslissing moreel juist is.
Wanneer is een beslissing moreel juist?
- Als die recht doet aan ALLE betrokkenen
- Als die op basis van VOLDOENDE informatie is genomen
- = antwoord op deze vraag is JA of NEE
,2 standaarddilemma’s
1. Trolley probleem (wat is het juiste om te doen?)
KEUZE 1 = het stuurwiel omslaan KEUZE 2 = rechtdoor blijven rijden
- 1 persoon sterft - 5 personen sterven
- 5 blijven leven - 1 persoon blijft leven
WAAROM?
= principe
= Er sterft beter 1 ipv 5
= is nog altijd juister
Trolley probleem 2
Deze keer ben je geen bestuurder, maar iemand
die toekijkt.
Je kunt iemand van de brug duwen en het leven
van 5 mensen sparen.
Wat is het juiste om te doen?
, KEUZE 1 KEUZE 2
De man van de brug duwen: De man niet van de brug duwen:
- 1 man sterft - 5 personen sterven
- 5 personen blijven leven - 1 persoon op de brug blijft leven
WAAROM?
WAAROM? - Je was niet direct betrokken
- door te duwen raak je betrokken - Je duwt iemand = intentie
- 1 dode juister dan 5?
2. Spoedarts dilemma
2 basisprincipes
1. Consequentialisme (gevolgenethiek)
- Het juiste om te doen, hangt af van de gevolgen van je beslissing
- Je handelt zo omdat die uitkomst van die handeling juister is
- 1e versie van de 2 dilemma’s (5 mensen redden ipv 1)
- Utilitarisme = voorbeeld (grootste geluk voor grootste aantal mensen)
- Gevolgen voor wie?
- Welke gevolgen stel je dan centraal?
- Altijd gemakkelijk in te schatten?
Utilitarisme = bekendste vorm van gevolgenethiek
- Ook wel Nutsethiek genoemd = kosten-baten
- Jeremy Bentham = grondlegger
- Verder uitgewerkt door John Stuart Mill
