HC Duitse rijk in Europa §1
Kenmerkende aspecten
37. De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van
massaorganisatie
38. Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en
fascisme/nationaalsocialisme.
39. De crisis van het wereldkapitalisme.
40. Het voeren van twee wereldoorlogen.
41. Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden.
42. De Duitse bezetting van Nederland.
Leidende vraag
Wat leidde tot de opkomst van het nationaalsocialisme en welke gevolgen had dit voor
Duitsland en Europa (1918-1945)?
Leerdoelen
1. Je kunt uitleggen waarom Duitsland in de periode 1918-1920 te maken kreeg met
politieke chaos en je kunt die chaos beschrijven.
Na de eerste wereldoorlog wilde Duitse politici een democratisch land oprichten, dis is te
zien aan:
Ze voerden meteen algemeen kiesrecht in.
Ze ontvluchtten het onrustige Berlijn om in het rustiger Weimar aan de grondwet te
werken, zodat ze niet onder druk van de ‘publieke opinie’ overhaaste / onverstandige
beslissingen zouden nemen.
2. Je kunt verklaren waarom het niet lukte om tussen 1919 en 1933 van Duitsland een
stabiele parlementaire democratie te maken.
Volgens veel Duitsers hadden de democratisch gekozen politici schuld aan de ‘schande van
Versailles’. Zij hadden het verdrag immers ondertekend. En hielden zij zich niet zo goed
mogelijk aan de verplichtingen? Behalve met dit wantrouwen hadden de bestuurders van de
Republiek van Weimar te maken met ontzettend ingewikkelde vraagstukken.
Dat dat in de praktijk erg lastig was, blijkt uit het feit dat er in Duitsland tussen 1919 en begin
1933 maar liefst 21 verschillende regeringen waren.
3. Je kunt territoriale, militaire en financiële bepalingen uit het Verdrag van Versailles
noemen en je kunt uitleggen hoe de meeste Duitsers hierover dachten.
Tijdens het verdrag van Versailles zijn drie afspraken gemaakt tegen Duitsland namelijk:
Teruggave van Elzas-Lotharingen aan Frankrijk
De herstelbetalingen
De demilitarisering van het Rijnland
De beperking van het landleger tot 100.000 beroepssoldaten, die konden beschikken
over lichte wapens.
1 en 2 leverden Frankrijk iets op; 3 en 4 zorgden dat Duitsland zwakker was en dus niet
zomaar opnieuw zou kunnen aanvallen.
De Duitsers hadden geen enkele invloed op de inhoud van het vredesverdrag. Pas toen alles
klaar was, werden ze uitgenodigd om het Verdrag van Versailles te ondertekenen. Voor hen
was het een kwestie van ‘slikken of stikken’. In die zin is dit geen onzinnige gedachte: het
verdrag werd de Duitsers als het ware woord voor woord gedicteerd.
, De dolksstooklegende past goed bij de boosheid van de Duitsers omdat, bij het Verdrag van
Versailles werd Duitsland zwaar gestraft en aangewezen als hoofdschuldige van het
uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Frustratie bij veel Duitsers was hiervan het gevolg.
Daarnaast zat bij veel Duitsers de frustratie er diep in over de omstandigheden waaronder
Duitsland de oorlog verloor. In hun ogen kwam dit niet door een nederlaag aan het front,
maar door opstanden van de burgers aan het thuisfront. Zo versterkten beide ‘frustraties’
elkaar.
4. Je kunt beschrijven waarom Duitsland in de periode 1918-1923 met een ernstige
economische crisis te maken kreeg.
De hyperinflatie van 1923 was een gevolg van de afspraken uit het verdrag van Versailles.
Duitsland moest een enorm bedrag aan herstelbetalingen afdragen. Tegelijkertijd was in het
Verdrag van Versailles bepaald dat Duitsland economisch belangrijke gebiedsdelen moest
afstaan (veel landbouwgrond en ijzererts- en steenkoolmijnen). Deze gebieden waren nodig
om goederen te produceren waarmee de herstelbetalingen konden worden betaald. Omdat
de Duitse regering toch aan haar verplichtingen wilde voldoen, werd er veel extra geld
bijgedrukt. Omdat dit geld steeds minder waarde vertegenwoordigde – en omdat in 1923 de
stakers in het Ruhrgebied met bijgedrukt geld werden betaald– ontstond in dat jaar de
hyperinflatie.
5. Je kunt het Dawesplan uitleggen en het effect ervan op de Duitse economie
benoemen.
Door het Dawesplan kreeg de Duitse economie de tijd om zich te herstellen. Hierdoor was
Duitsland weer in de gelegenheid om aan de verplichtingen van de herstelbetalingen te
voldoen. Door de herstelbetalingen kon de economie in de getroffen landen in West-Europa,
zoals België, Frankrijk en Groot-Brittannië, zich herstellen. En deze landen konden hun
schulden, die ze bij de Verenigde Staten tijdens de Eerste Wereldoorlog hadden opgebouwd,
weer gaan afbetalen.
6. Je kunt uitleggen waarom de Economische Wereldcrisis in Duitsland voor politieke
instabiliteit zorgde.
Drie oorzaken waarom de eerste economische wereldcrisis ontstond.
Er was sprake van overproductie in de landbouw en in de industrie, waardoor er niet-
verkochte voorraden ontstonden.
Veel fabrikanten en boeren hadden schulden
Er was op grote school gespeculeerd in de aandelenhandel (voor een groot deel ook
met geleend geld)
Duitsland was het hardst getroffen omdat, de Duitse economie was in 1924 weer op de been
geholpen met Amerikaanse leningen. Deze moesten na de beurscrisis in 1929 versneld
worden terugbetaald. Het Duitse bedrijfsleven had in de periode 1924-1929 nog niet de kans
gehad om veel reserves op te bouwen. Hierdoor werd de Duitse economie zowel eerder als
zwaarder getroffen dan die van veel andere westerse landen.
7. Je kunt de kenmerken van het fascisme benoemen en uitleggen in hoeverre de
NSDAP een fascistische partij was.
De belangrijkste vier kenmerken van het fascisme zijn:
Eenheid van de natie
Verheerlijking van geweld en militarisme
Het gevoel en de intuïtie zijn belangrijker dan het verstand.
Het leidersbeginsel
8. Je kunt de populariteit van de NSDAP verklaren en je kunt uitleggen hoe Hitler in
1933 de volledige macht in Duitsland in handen kreeg.
Kenmerkende aspecten
37. De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van
massaorganisatie
38. Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en
fascisme/nationaalsocialisme.
39. De crisis van het wereldkapitalisme.
40. Het voeren van twee wereldoorlogen.
41. Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden.
42. De Duitse bezetting van Nederland.
Leidende vraag
Wat leidde tot de opkomst van het nationaalsocialisme en welke gevolgen had dit voor
Duitsland en Europa (1918-1945)?
Leerdoelen
1. Je kunt uitleggen waarom Duitsland in de periode 1918-1920 te maken kreeg met
politieke chaos en je kunt die chaos beschrijven.
Na de eerste wereldoorlog wilde Duitse politici een democratisch land oprichten, dis is te
zien aan:
Ze voerden meteen algemeen kiesrecht in.
Ze ontvluchtten het onrustige Berlijn om in het rustiger Weimar aan de grondwet te
werken, zodat ze niet onder druk van de ‘publieke opinie’ overhaaste / onverstandige
beslissingen zouden nemen.
2. Je kunt verklaren waarom het niet lukte om tussen 1919 en 1933 van Duitsland een
stabiele parlementaire democratie te maken.
Volgens veel Duitsers hadden de democratisch gekozen politici schuld aan de ‘schande van
Versailles’. Zij hadden het verdrag immers ondertekend. En hielden zij zich niet zo goed
mogelijk aan de verplichtingen? Behalve met dit wantrouwen hadden de bestuurders van de
Republiek van Weimar te maken met ontzettend ingewikkelde vraagstukken.
Dat dat in de praktijk erg lastig was, blijkt uit het feit dat er in Duitsland tussen 1919 en begin
1933 maar liefst 21 verschillende regeringen waren.
3. Je kunt territoriale, militaire en financiële bepalingen uit het Verdrag van Versailles
noemen en je kunt uitleggen hoe de meeste Duitsers hierover dachten.
Tijdens het verdrag van Versailles zijn drie afspraken gemaakt tegen Duitsland namelijk:
Teruggave van Elzas-Lotharingen aan Frankrijk
De herstelbetalingen
De demilitarisering van het Rijnland
De beperking van het landleger tot 100.000 beroepssoldaten, die konden beschikken
over lichte wapens.
1 en 2 leverden Frankrijk iets op; 3 en 4 zorgden dat Duitsland zwakker was en dus niet
zomaar opnieuw zou kunnen aanvallen.
De Duitsers hadden geen enkele invloed op de inhoud van het vredesverdrag. Pas toen alles
klaar was, werden ze uitgenodigd om het Verdrag van Versailles te ondertekenen. Voor hen
was het een kwestie van ‘slikken of stikken’. In die zin is dit geen onzinnige gedachte: het
verdrag werd de Duitsers als het ware woord voor woord gedicteerd.
, De dolksstooklegende past goed bij de boosheid van de Duitsers omdat, bij het Verdrag van
Versailles werd Duitsland zwaar gestraft en aangewezen als hoofdschuldige van het
uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Frustratie bij veel Duitsers was hiervan het gevolg.
Daarnaast zat bij veel Duitsers de frustratie er diep in over de omstandigheden waaronder
Duitsland de oorlog verloor. In hun ogen kwam dit niet door een nederlaag aan het front,
maar door opstanden van de burgers aan het thuisfront. Zo versterkten beide ‘frustraties’
elkaar.
4. Je kunt beschrijven waarom Duitsland in de periode 1918-1923 met een ernstige
economische crisis te maken kreeg.
De hyperinflatie van 1923 was een gevolg van de afspraken uit het verdrag van Versailles.
Duitsland moest een enorm bedrag aan herstelbetalingen afdragen. Tegelijkertijd was in het
Verdrag van Versailles bepaald dat Duitsland economisch belangrijke gebiedsdelen moest
afstaan (veel landbouwgrond en ijzererts- en steenkoolmijnen). Deze gebieden waren nodig
om goederen te produceren waarmee de herstelbetalingen konden worden betaald. Omdat
de Duitse regering toch aan haar verplichtingen wilde voldoen, werd er veel extra geld
bijgedrukt. Omdat dit geld steeds minder waarde vertegenwoordigde – en omdat in 1923 de
stakers in het Ruhrgebied met bijgedrukt geld werden betaald– ontstond in dat jaar de
hyperinflatie.
5. Je kunt het Dawesplan uitleggen en het effect ervan op de Duitse economie
benoemen.
Door het Dawesplan kreeg de Duitse economie de tijd om zich te herstellen. Hierdoor was
Duitsland weer in de gelegenheid om aan de verplichtingen van de herstelbetalingen te
voldoen. Door de herstelbetalingen kon de economie in de getroffen landen in West-Europa,
zoals België, Frankrijk en Groot-Brittannië, zich herstellen. En deze landen konden hun
schulden, die ze bij de Verenigde Staten tijdens de Eerste Wereldoorlog hadden opgebouwd,
weer gaan afbetalen.
6. Je kunt uitleggen waarom de Economische Wereldcrisis in Duitsland voor politieke
instabiliteit zorgde.
Drie oorzaken waarom de eerste economische wereldcrisis ontstond.
Er was sprake van overproductie in de landbouw en in de industrie, waardoor er niet-
verkochte voorraden ontstonden.
Veel fabrikanten en boeren hadden schulden
Er was op grote school gespeculeerd in de aandelenhandel (voor een groot deel ook
met geleend geld)
Duitsland was het hardst getroffen omdat, de Duitse economie was in 1924 weer op de been
geholpen met Amerikaanse leningen. Deze moesten na de beurscrisis in 1929 versneld
worden terugbetaald. Het Duitse bedrijfsleven had in de periode 1924-1929 nog niet de kans
gehad om veel reserves op te bouwen. Hierdoor werd de Duitse economie zowel eerder als
zwaarder getroffen dan die van veel andere westerse landen.
7. Je kunt de kenmerken van het fascisme benoemen en uitleggen in hoeverre de
NSDAP een fascistische partij was.
De belangrijkste vier kenmerken van het fascisme zijn:
Eenheid van de natie
Verheerlijking van geweld en militarisme
Het gevoel en de intuïtie zijn belangrijker dan het verstand.
Het leidersbeginsel
8. Je kunt de populariteit van de NSDAP verklaren en je kunt uitleggen hoe Hitler in
1933 de volledige macht in Duitsland in handen kreeg.
