CULTURAL AWARENESS SAMENVATTING
LESWEEK 1
Crosscultureel onderzoek
Je kijkt in hoeverre verschillende culturen van elkaar verschillen en in welke opzichten ze wel
vergelijkbaar zijn. Door culturen met elkaar te vergelijken krijg je veel meer inzicht wat daar
belangrijk is. Dat kan je helpen bij het intercultureel communiceren.
Als je naar een ander land bent geweest…
Heb je het vaak over de sfeer, identiteit en beleving, dus over de cultuur die je daar hebt
aangetroffen. Zaken die je op zijn gevallen zijn cultuurverschillen. Zo kijk je misschien ook
anders terug naar je eigen cultuur.
ME en WE mensen
Cultuur zichtbaar en onzichtbaar
Cultuur kun je zien als een ui, met vele schillen ofwel lagen.
1. Tastbare zaken (buitenste laag)
2. Normen en waarden
3. Basiswaarden (diepste laag)
Dit is het ui-model van Edgar Schein (2004). De buitenste laag, of zichtbare laag van een
cultuur noemt hij manifestaties of tastbare zaken. Als je als buitenlander naar Nederland
komt zijn dit de eerste zaken die je opvallen: fietspaden, open gordijnen voor de ramen,
brood en melk als lunch.
De tweede laag noemen we de normen en waarden. Dit zijn de geschreven en ongeschreven
standaarden voor correct en gewenst gedrag. Is het de gewoonte om te vroeg of op tijd in de
klas te komen? Of is het juist gewenst om een paar minuten te laat te komen? Dit is een
norm. Waarden zeggen iets over wat we goed of juist vinden.
De diepste laag zijn de basiswaarden. Deze zijn abstract en onzichtbaar. We leren ze al op
jonge leeftijd - voordat we 7 zijn - en we zijn ons niet bewust van de invloed die ze hebben
op ons doen en laten. Toch wordt onze beleving van de wereld om ons heen sterk gevormd
door de basiswaarden van onze cultuur. Het zijn onze fundamentele overtuigingen.
Definitie cultuur
Cultuur is de collectieve mentale programmering die de leden van een groep onderscheidt
van die van andere groepen.
Culturele programmering
Cultuur is aangeleerd. Hofstede noemt dat programmering en dit gebeurt via opvoeding,
socialisatie, normen en waarden en waarneming.
Onafhankelijk van zijn cultuur is iedere persoon een uniek individu dat in staat is keuzes te
maken.
1
, Interculturele communicatie
Communicatie is het uitwisselen van communicatie. Als je informatie wilt geven aan iemand
anders, dan ben jij de zender. Jouw informatie wordt gecodeerd door het gebruik van de
juiste taal, gebaren of non-verbale uitdrukkingen.
Interculturele communicatie is de communicatie tussen zenders en ontvangers uit
verschillende culturen. Goede interculturele communicatie vereist een intercultureel
sensitieve houding, kennis van verschillende culturen, en ook vaardigheden in het
veranderen van referentiekader.
Communicatieruis
Ruis is alles wat een boodschap verstoort of blokkeert, wat de ontvanger afleidt of wat
ervoor zorgt dat de boodschap niet begrepen wordt. Dit kan zowel externe, interne als
culturele ruis zijn.
- Externe ruis is een verstoring vanuit de omgeving.
- Interne ruis omvat emoties, zorgen of persoonlijke vooroordelen die je ervan
weerhouden echt aandacht te hebben voor wat wordt gecommuniceerd.
- Culturele ruis ontstaat wanneer verschillen in culturele programmering de
boodschap beïnvloeden.
Het TOPOI-model
Het TOPOI-model onderscheidt vijf gebieden in de communicatie waar we eventuele
misverstanden kunnen achterhalen. De letters staan voor: Taal, Ordening, Personen,
Organisatie en Inzet.
Drie sleutelvragen voor interventie in het TOPOI-model
1. Wat is mijn aandeel in het misverstand?
2. Wat is het aandeel van de ander in het misverstand?
3. Wat is de invloed van de sociale omgeving – de normen, waarden en heersende
opvattingen?
T is voor Taal
Het gaat over de betekenis – het taalaspect van communicatie, verbaal en non-verbaal.
O is voor Ordening
Het gaat over de zienswijze(n) van elk van de deelnemers. Wat is ieders kijk, wat zijn de
waarden en normen, hoe organiseert men zijn eigen werkelijkheid? Ons gedrag wordt
gestuurd door ons eigen gevoel voor logica. Wat voor jou normaal is, kan niet zo logisch
lijken voor een ander.
P is voor Personen
Het relationele gedeelte van het gesprek. De relatie kan de betekenis van wat wordt gezegd
bepalen of veranderen.
O is van Organisatie
De sociale en professionele context van het communicatieproces. Organisatiestructuren
waarmee we niet vertrouwd zijn kunnen de oorzaak zijn van misverstanden.
2
LESWEEK 1
Crosscultureel onderzoek
Je kijkt in hoeverre verschillende culturen van elkaar verschillen en in welke opzichten ze wel
vergelijkbaar zijn. Door culturen met elkaar te vergelijken krijg je veel meer inzicht wat daar
belangrijk is. Dat kan je helpen bij het intercultureel communiceren.
Als je naar een ander land bent geweest…
Heb je het vaak over de sfeer, identiteit en beleving, dus over de cultuur die je daar hebt
aangetroffen. Zaken die je op zijn gevallen zijn cultuurverschillen. Zo kijk je misschien ook
anders terug naar je eigen cultuur.
ME en WE mensen
Cultuur zichtbaar en onzichtbaar
Cultuur kun je zien als een ui, met vele schillen ofwel lagen.
1. Tastbare zaken (buitenste laag)
2. Normen en waarden
3. Basiswaarden (diepste laag)
Dit is het ui-model van Edgar Schein (2004). De buitenste laag, of zichtbare laag van een
cultuur noemt hij manifestaties of tastbare zaken. Als je als buitenlander naar Nederland
komt zijn dit de eerste zaken die je opvallen: fietspaden, open gordijnen voor de ramen,
brood en melk als lunch.
De tweede laag noemen we de normen en waarden. Dit zijn de geschreven en ongeschreven
standaarden voor correct en gewenst gedrag. Is het de gewoonte om te vroeg of op tijd in de
klas te komen? Of is het juist gewenst om een paar minuten te laat te komen? Dit is een
norm. Waarden zeggen iets over wat we goed of juist vinden.
De diepste laag zijn de basiswaarden. Deze zijn abstract en onzichtbaar. We leren ze al op
jonge leeftijd - voordat we 7 zijn - en we zijn ons niet bewust van de invloed die ze hebben
op ons doen en laten. Toch wordt onze beleving van de wereld om ons heen sterk gevormd
door de basiswaarden van onze cultuur. Het zijn onze fundamentele overtuigingen.
Definitie cultuur
Cultuur is de collectieve mentale programmering die de leden van een groep onderscheidt
van die van andere groepen.
Culturele programmering
Cultuur is aangeleerd. Hofstede noemt dat programmering en dit gebeurt via opvoeding,
socialisatie, normen en waarden en waarneming.
Onafhankelijk van zijn cultuur is iedere persoon een uniek individu dat in staat is keuzes te
maken.
1
, Interculturele communicatie
Communicatie is het uitwisselen van communicatie. Als je informatie wilt geven aan iemand
anders, dan ben jij de zender. Jouw informatie wordt gecodeerd door het gebruik van de
juiste taal, gebaren of non-verbale uitdrukkingen.
Interculturele communicatie is de communicatie tussen zenders en ontvangers uit
verschillende culturen. Goede interculturele communicatie vereist een intercultureel
sensitieve houding, kennis van verschillende culturen, en ook vaardigheden in het
veranderen van referentiekader.
Communicatieruis
Ruis is alles wat een boodschap verstoort of blokkeert, wat de ontvanger afleidt of wat
ervoor zorgt dat de boodschap niet begrepen wordt. Dit kan zowel externe, interne als
culturele ruis zijn.
- Externe ruis is een verstoring vanuit de omgeving.
- Interne ruis omvat emoties, zorgen of persoonlijke vooroordelen die je ervan
weerhouden echt aandacht te hebben voor wat wordt gecommuniceerd.
- Culturele ruis ontstaat wanneer verschillen in culturele programmering de
boodschap beïnvloeden.
Het TOPOI-model
Het TOPOI-model onderscheidt vijf gebieden in de communicatie waar we eventuele
misverstanden kunnen achterhalen. De letters staan voor: Taal, Ordening, Personen,
Organisatie en Inzet.
Drie sleutelvragen voor interventie in het TOPOI-model
1. Wat is mijn aandeel in het misverstand?
2. Wat is het aandeel van de ander in het misverstand?
3. Wat is de invloed van de sociale omgeving – de normen, waarden en heersende
opvattingen?
T is voor Taal
Het gaat over de betekenis – het taalaspect van communicatie, verbaal en non-verbaal.
O is voor Ordening
Het gaat over de zienswijze(n) van elk van de deelnemers. Wat is ieders kijk, wat zijn de
waarden en normen, hoe organiseert men zijn eigen werkelijkheid? Ons gedrag wordt
gestuurd door ons eigen gevoel voor logica. Wat voor jou normaal is, kan niet zo logisch
lijken voor een ander.
P is voor Personen
Het relationele gedeelte van het gesprek. De relatie kan de betekenis van wat wordt gezegd
bepalen of veranderen.
O is van Organisatie
De sociale en professionele context van het communicatieproces. Organisatiestructuren
waarmee we niet vertrouwd zijn kunnen de oorzaak zijn van misverstanden.
2
