Inleiding in de psychologie
HOOFDSTUK 1: OM TE BEGINNEN
Kijk ppt!
Wat is psychologie niet? à Houdt zich niet bezig met pseudowetenschappen (= elke poging om fenomenen uit
de natuurlijke wereld te verklaren die niet gebaseerd zijn op empirische observatie of op de wetenschappelijke
methode. vb. astrologie, grafologie
HET FREUDPROBLEEM
Freud was geen psycholoog maar een medische dokter. Zijn theorie is nooit wetenschappelijk onderbouwd.
• Minder dan 10% van de APA-leden volgen zijn theorie nog. à zo goed als verworpen.
• Freud en Jung: waren geen echte psychologen maar geneesheren
• Freuds methoden = afleiden van wetmatigheden uit klinische gevalstudies.
o Niet representatief
Freuds methoden = afleiden van wetmatigheden uit klinische gevalstudies
Þ Niet representatief voor gangbare psychologische onderzoeken
- Freudprobleem: de associatie van psychologie met de psychoanalyse
Ø Nobelprijswinnaars in domein psychologie
Þ Hubel & Wiesen, Simon, Sperry en Kahneman
Þ zij hebben echt onderzoek verricht
Þ Skinner heeft dus nooit een nobelprijs gewonnen.
3 BELANGRIJKE KENMERKEN VAN PSYCHOLOGIE ALS WETENSCHAP
1. Systematisch empirisme
o onderzoeksbenadering vertrekt van sensorische ervaring en observatie als
onderzoeksgegevens.
o Geen gezagsargumenten
o Gebrek aan systematisch empirisme: aderlatingen Benjamin Rush bij patiënten. (gele koorts)
o Popper: kritiek op de psycho-analyse van Freud (Praatte jarenlang met patiënten en ging zo
theorieën ontwikkelen die gegeneraliseerd werden naar de hele bevolking.)
2. Publiek verifieerbare kennis
o Eis van repliceerbaarheid (Als iemand exact hetzelfde experiment zou uitvoeren zou hij exact
hetzelfde resultaat moeten bekomen.)
o Peer review (Als onderzoek ve bepaalde studie wordt uitgevoerd moeten andere onderzoekers
uit het vakgebied het wetenschappelijk werk beoordelen alvorens het onderzoek gepubliceerd
mag worden.
3. Toetsbare theorieën
o Falsifieerbaarheid (Fouten moeten aantoonbaar kunnen zijn om een goede theorie te
bekomen.)
§ Psycho-analyse = moeilijk toetsbaar dus bijna niet falsifieerbaar.
§ Syndroom van Gilles de la Tourette = In die tijd een niet-falsifieerbare theorie. Men
wist niet of het iets in de hersenen was of niet. Achteraf heeft men wel een oorzaak
gevonden. Het was een neurologisch defect. Dus wel falsifieerbaar
1
,à Falsifieerbaarheid kan veranderen in de tijd. Kan zijn dat ze eerst niet toetsbaar zijn maar door nieuwe
ontwikkelingen in de tijd wel toetsbaar en wetenschappelijk onderzoekbaar worden.
HET VIJFSTAPPENPROCES VAN DE WETENSCHAPPELIJKE METHODE
1. Hypothese ontwikkelen
o Hypothese = uitspraak die het resultaat van een wetenschappelijke studie voorspelt
o Operationele definities: vb. mensen vragen hoeveel tijd ze besteden aan sociale media.
§ Exacte procedures om experimentele condities en metingen van resultaten vast te
leggen.
2. Gecontroleerde test
o Onafhankelijke variabele = variabele die door onderzoeker gemanipuleerd wordt.
o Randomisatie: enkel gebruik maken van toeval voor het vastleggen van de
aanbiedingsvolgorde van de stimuli of toewijzen van proefpersonen aan condities.
3. Objectieve kennis verzamelen
o Gegevens = info verzameld door onderzoeker om hypothese te toetsen
o Onafhankelijke variabele = gemeten resultaat, resultaat van de manipulatie.
4. Analyseren van de resultaten
o Gebaseerd op statistische analyse van de resultaten: aanhouden of verwerpen van de
hypothese.
5. Publiceren, bekritiseren en repliceren van de resultaten
TYPES VAN PSYCHOLOGISCH ONDERZOEK
1. Naturalistische observatie
o Vaak eerste stap in meer gecontroleerd onderzoek.
§ vb. kijken naar geweld op tv à kids die zich hierna plots anders gedragen.
o Observatie is niet altijd even objectief. Als mensen weten dat ze geobserveerd worden zullen
ze zich misschien anders gedragen.
§ Sociaal wenselijk gedrag
2. Gevalstudies
o Langdurige studie van slechts 1 persoon/geval
o Toegepast door Freud vb. psychoanalyseà niet voldoende om wetenschappelijk te werken
maar in sommige gevallen wel nuttige informatie.
§ Neuropsychologie wel nuttig. Patiënten met hele zeldzame hersenletsels waarbij ze
wel speciale info kunnen krijgen. vb. Gage (staaf door schedel)
vb. 2 verschillende soorten patiënten van Elisabeth Warrington (ppt)
Artefacten krijgen betekenis door hun functies
Natural kinds krijgen betekenis door hun perceptie. vb. je weet dat een puppy zacht is, dat het blaft...
à Semantische informatie van natuurlijke concepten en artefacten zijn functioneel onafhankelijk (=
functioneel onafhankelijk: als er aan het ene iets wordt aangepast/verstoord is blijft de andere wel stabiel.)
3. Interview
o Directe bevraging
o Training: neutraliteit is heel belangrijk
§ Moet gestandaardiseerd worden zodat iedereen op dezelfde manier wordt bevraagd.
§ vb. bij 1500 jongeren verband tussen kijken naar geweld en agressief gedrag = verband
o Hoe verloopt causaliteit?
2
, § Men weet niet wat richting van beïnvloeding is. Het kan zijn dat mensen die aggresief
van aard zijn meer naar gewelddadige series kijken maar ook andersom.
4. Survey
o Verzamelen van steekproef van opinie.
§ vb. info verkrijgen over stemgedrag
• Info krijgen over hele grote groepen door het nemen van steekproeven en hun gedrag te generaliseren
naar iedereen.
5. Psychologische testen
o Om cognitieve vaardigheden te meten
§ vb. intelligentietesten, vragenlijsten over persoonlijkheden, projectieve testen
(dubbelzinnige stimulus)
6. Correlationele studies
o Het is niet omdat er een verband is tussen 2 variabelen dat het een oorzakelijk verband is.
à 3de variabele geval: er is nog een andere variabele die het verband tussen x en y gaat
verklaren.
à vb. tienerzwangerschappen in Taiwan: des te meer elektrische apparaten men in huis heeft
hoe meer geneigd anticonceptie te nemen = hoe welvarend mensen zijn: rijkere mensen kunnen
veel apparaten kopen en ook anticonceptie
à Een verband kan ook in 2 richtingen gaan.
3
, Correlationele studie 1
5 persoonlijkheidstrekken
• Extraversie
• Vriendelijkheid
• Gewetensvolheid
• Neuroticisme
• Algemene cultuur
àMetingen
1. Klassieke persoonlijkheidsvragenlijsten
o 14 vragen per schaal, geselecteerd via psychometrische methoden.
o Telkens beantwoorden op een 7-puntenschaal.
o Soms scores per schaal.
2. Vrije zelfbeschrijving
o “Beschrijf jezelf, zo volledig mogelijk, adhv 10 vrij te kiezen adjectieven. Zeg niet hoe u zou
willen zijn, maar hoe u echt bent. Gebruik hiervoor algemeen gekende woorden.”
o Elk van deze adjectieven is beoordeeld door 10 experts voor elk van de 5 schalen.
o Gewichten worden opgeteld om score te bekomen.
3. Eén-itemmethode
o slechts 1 vraag per te meten variabele
o 5 schalen als volgt omschreven:
§ Levendig (extraversie)
§ Sociaal (vriendelijkheid)
§ Punctueel (gewetensvolheid)
§ Gespannen (neuroticisme)
§ Gecultiveerd (algemene cultuur)
à telkens 7 puntenschaal
Criteriumgegevens (datgene wat de onderzoeker wil voorspellen)
• 5 gedragingen per dimensie
• Toegepast op verschillende situaties
• Vb. Thuis onmiddellijk opstaan bij wakker worden
• Ingevuld door 3 mensen: vader,moeder,vriend : dus niet door de persoon zelf.
Resultaten
1) Intercorrelaties van de 3 zelfrapporteringsmethoden tussen .50 en .70 ongeacht de gebruikte
methode
2) Correlaties tussen zelfrapporteringsmethoden en gedragscriteria .15 tot .30 ongeacht de gebruikte
methode. `Slechts 2,25-9% variantie verklaard
3) Validiteit van de 3 methoden is het hoogst indien de vrije zelfbeschrijvingsmethode eerst wordt
aangewend.
Correlationele studie 2
William James (1912)
“how to gain, how to keep, how to recover happiness, is in fact for all men at all times the secret motive of all
they do and of all they are willing to endure”
à Toch relatief weinig wetenschappelijk onderzoek naar geluksgevoel.
2 componenten in geluksgevoel:
1) Cognitieve evaluatie van algemene levenstevredenheid
2) Affectieve component (positieve & negatieve emoties) 4
Kuppens et al. (2008)
• Bijna 10.000 proefpersonen
• 46 landen (alle werelddelen)
HOOFDSTUK 1: OM TE BEGINNEN
Kijk ppt!
Wat is psychologie niet? à Houdt zich niet bezig met pseudowetenschappen (= elke poging om fenomenen uit
de natuurlijke wereld te verklaren die niet gebaseerd zijn op empirische observatie of op de wetenschappelijke
methode. vb. astrologie, grafologie
HET FREUDPROBLEEM
Freud was geen psycholoog maar een medische dokter. Zijn theorie is nooit wetenschappelijk onderbouwd.
• Minder dan 10% van de APA-leden volgen zijn theorie nog. à zo goed als verworpen.
• Freud en Jung: waren geen echte psychologen maar geneesheren
• Freuds methoden = afleiden van wetmatigheden uit klinische gevalstudies.
o Niet representatief
Freuds methoden = afleiden van wetmatigheden uit klinische gevalstudies
Þ Niet representatief voor gangbare psychologische onderzoeken
- Freudprobleem: de associatie van psychologie met de psychoanalyse
Ø Nobelprijswinnaars in domein psychologie
Þ Hubel & Wiesen, Simon, Sperry en Kahneman
Þ zij hebben echt onderzoek verricht
Þ Skinner heeft dus nooit een nobelprijs gewonnen.
3 BELANGRIJKE KENMERKEN VAN PSYCHOLOGIE ALS WETENSCHAP
1. Systematisch empirisme
o onderzoeksbenadering vertrekt van sensorische ervaring en observatie als
onderzoeksgegevens.
o Geen gezagsargumenten
o Gebrek aan systematisch empirisme: aderlatingen Benjamin Rush bij patiënten. (gele koorts)
o Popper: kritiek op de psycho-analyse van Freud (Praatte jarenlang met patiënten en ging zo
theorieën ontwikkelen die gegeneraliseerd werden naar de hele bevolking.)
2. Publiek verifieerbare kennis
o Eis van repliceerbaarheid (Als iemand exact hetzelfde experiment zou uitvoeren zou hij exact
hetzelfde resultaat moeten bekomen.)
o Peer review (Als onderzoek ve bepaalde studie wordt uitgevoerd moeten andere onderzoekers
uit het vakgebied het wetenschappelijk werk beoordelen alvorens het onderzoek gepubliceerd
mag worden.
3. Toetsbare theorieën
o Falsifieerbaarheid (Fouten moeten aantoonbaar kunnen zijn om een goede theorie te
bekomen.)
§ Psycho-analyse = moeilijk toetsbaar dus bijna niet falsifieerbaar.
§ Syndroom van Gilles de la Tourette = In die tijd een niet-falsifieerbare theorie. Men
wist niet of het iets in de hersenen was of niet. Achteraf heeft men wel een oorzaak
gevonden. Het was een neurologisch defect. Dus wel falsifieerbaar
1
,à Falsifieerbaarheid kan veranderen in de tijd. Kan zijn dat ze eerst niet toetsbaar zijn maar door nieuwe
ontwikkelingen in de tijd wel toetsbaar en wetenschappelijk onderzoekbaar worden.
HET VIJFSTAPPENPROCES VAN DE WETENSCHAPPELIJKE METHODE
1. Hypothese ontwikkelen
o Hypothese = uitspraak die het resultaat van een wetenschappelijke studie voorspelt
o Operationele definities: vb. mensen vragen hoeveel tijd ze besteden aan sociale media.
§ Exacte procedures om experimentele condities en metingen van resultaten vast te
leggen.
2. Gecontroleerde test
o Onafhankelijke variabele = variabele die door onderzoeker gemanipuleerd wordt.
o Randomisatie: enkel gebruik maken van toeval voor het vastleggen van de
aanbiedingsvolgorde van de stimuli of toewijzen van proefpersonen aan condities.
3. Objectieve kennis verzamelen
o Gegevens = info verzameld door onderzoeker om hypothese te toetsen
o Onafhankelijke variabele = gemeten resultaat, resultaat van de manipulatie.
4. Analyseren van de resultaten
o Gebaseerd op statistische analyse van de resultaten: aanhouden of verwerpen van de
hypothese.
5. Publiceren, bekritiseren en repliceren van de resultaten
TYPES VAN PSYCHOLOGISCH ONDERZOEK
1. Naturalistische observatie
o Vaak eerste stap in meer gecontroleerd onderzoek.
§ vb. kijken naar geweld op tv à kids die zich hierna plots anders gedragen.
o Observatie is niet altijd even objectief. Als mensen weten dat ze geobserveerd worden zullen
ze zich misschien anders gedragen.
§ Sociaal wenselijk gedrag
2. Gevalstudies
o Langdurige studie van slechts 1 persoon/geval
o Toegepast door Freud vb. psychoanalyseà niet voldoende om wetenschappelijk te werken
maar in sommige gevallen wel nuttige informatie.
§ Neuropsychologie wel nuttig. Patiënten met hele zeldzame hersenletsels waarbij ze
wel speciale info kunnen krijgen. vb. Gage (staaf door schedel)
vb. 2 verschillende soorten patiënten van Elisabeth Warrington (ppt)
Artefacten krijgen betekenis door hun functies
Natural kinds krijgen betekenis door hun perceptie. vb. je weet dat een puppy zacht is, dat het blaft...
à Semantische informatie van natuurlijke concepten en artefacten zijn functioneel onafhankelijk (=
functioneel onafhankelijk: als er aan het ene iets wordt aangepast/verstoord is blijft de andere wel stabiel.)
3. Interview
o Directe bevraging
o Training: neutraliteit is heel belangrijk
§ Moet gestandaardiseerd worden zodat iedereen op dezelfde manier wordt bevraagd.
§ vb. bij 1500 jongeren verband tussen kijken naar geweld en agressief gedrag = verband
o Hoe verloopt causaliteit?
2
, § Men weet niet wat richting van beïnvloeding is. Het kan zijn dat mensen die aggresief
van aard zijn meer naar gewelddadige series kijken maar ook andersom.
4. Survey
o Verzamelen van steekproef van opinie.
§ vb. info verkrijgen over stemgedrag
• Info krijgen over hele grote groepen door het nemen van steekproeven en hun gedrag te generaliseren
naar iedereen.
5. Psychologische testen
o Om cognitieve vaardigheden te meten
§ vb. intelligentietesten, vragenlijsten over persoonlijkheden, projectieve testen
(dubbelzinnige stimulus)
6. Correlationele studies
o Het is niet omdat er een verband is tussen 2 variabelen dat het een oorzakelijk verband is.
à 3de variabele geval: er is nog een andere variabele die het verband tussen x en y gaat
verklaren.
à vb. tienerzwangerschappen in Taiwan: des te meer elektrische apparaten men in huis heeft
hoe meer geneigd anticonceptie te nemen = hoe welvarend mensen zijn: rijkere mensen kunnen
veel apparaten kopen en ook anticonceptie
à Een verband kan ook in 2 richtingen gaan.
3
, Correlationele studie 1
5 persoonlijkheidstrekken
• Extraversie
• Vriendelijkheid
• Gewetensvolheid
• Neuroticisme
• Algemene cultuur
àMetingen
1. Klassieke persoonlijkheidsvragenlijsten
o 14 vragen per schaal, geselecteerd via psychometrische methoden.
o Telkens beantwoorden op een 7-puntenschaal.
o Soms scores per schaal.
2. Vrije zelfbeschrijving
o “Beschrijf jezelf, zo volledig mogelijk, adhv 10 vrij te kiezen adjectieven. Zeg niet hoe u zou
willen zijn, maar hoe u echt bent. Gebruik hiervoor algemeen gekende woorden.”
o Elk van deze adjectieven is beoordeeld door 10 experts voor elk van de 5 schalen.
o Gewichten worden opgeteld om score te bekomen.
3. Eén-itemmethode
o slechts 1 vraag per te meten variabele
o 5 schalen als volgt omschreven:
§ Levendig (extraversie)
§ Sociaal (vriendelijkheid)
§ Punctueel (gewetensvolheid)
§ Gespannen (neuroticisme)
§ Gecultiveerd (algemene cultuur)
à telkens 7 puntenschaal
Criteriumgegevens (datgene wat de onderzoeker wil voorspellen)
• 5 gedragingen per dimensie
• Toegepast op verschillende situaties
• Vb. Thuis onmiddellijk opstaan bij wakker worden
• Ingevuld door 3 mensen: vader,moeder,vriend : dus niet door de persoon zelf.
Resultaten
1) Intercorrelaties van de 3 zelfrapporteringsmethoden tussen .50 en .70 ongeacht de gebruikte
methode
2) Correlaties tussen zelfrapporteringsmethoden en gedragscriteria .15 tot .30 ongeacht de gebruikte
methode. `Slechts 2,25-9% variantie verklaard
3) Validiteit van de 3 methoden is het hoogst indien de vrije zelfbeschrijvingsmethode eerst wordt
aangewend.
Correlationele studie 2
William James (1912)
“how to gain, how to keep, how to recover happiness, is in fact for all men at all times the secret motive of all
they do and of all they are willing to endure”
à Toch relatief weinig wetenschappelijk onderzoek naar geluksgevoel.
2 componenten in geluksgevoel:
1) Cognitieve evaluatie van algemene levenstevredenheid
2) Affectieve component (positieve & negatieve emoties) 4
Kuppens et al. (2008)
• Bijna 10.000 proefpersonen
• 46 landen (alle werelddelen)
