Juridische en
gedragswetenschappelijke
aspecten van politie
Prof. Dirk Van Daele
De reader met teksten is zeer belangrijk voor het examen. Kijken naar de opbouw en omvang
van de teksten. Titels die besproken werden in de les moeten aangevuld worden met notities
uit de reader. Titels die niet werden besproken in de les moeten diagonaal gelezen worden
en moeten de hoofdpunten bevatten.
, INLEIDING: DE POLITIEFUNCTIE, HET POLITIEBESTEL EN HET POLITIERECHT
Omschrijving politiefunctie:
• De politie is een institutionele functie. Het gaat dus altijd over instellingen. Er zijn
politie-instellingen en politieoverheden.
• De politie treedt in een democratische staat altijd op onder een overheid.
Juridische benadering:
• Doelstellingen = uitoefening fundamentele rechten mogelijk maken
• WPA = Wet op Politie Ambt
o Gaat over organisatie van het bestel
• WGP = Wet op de Geïntegreerde Politiedienst
o Gaat over bevoegdheden van de politie
o Art. 1 §2 WPA en art. 123 WGP
o Het is een instelling die in staat ter bescherming van de maatschappelijke orde,
gericht op de fundamentele rechten.
o Het beleid is erop gericht dat men hun rechten kunnen uitoefenen.
Operationeel/ gedragswetenschappelijke benadering:
• RORON – belangrijkste taken van de politie
o Raad geven
o Ontrading als afschrikking in de vorm van specifieke of algemene dreiging
o Reguleren/ het beheersen van onveiligheidssituaties
o Onderzoeken van feiten
o Nazorg in de vorm van slachtofferhulp
• Politie heeft geweldsmonopolie
Opdrachten die horen bij de politiefunctie:
• Bestuurlijke opdrachten – bestuurlijke politie
o Openbare ordehandhaving
• Gerechtelijke opdrachten – gerechtelijke politie
o Bij misdrijven
• Sterke arm verlenen
o Bijstand verlenen aan instanties zonder geweldsmonopolie
1
,De politie heeft dus bestuurlijke en gerechtelijke bevoegdheden. Het politiebestel kan worden
opgedeeld in:
• Reguliere politiediensten
o Voor 1998 – gemeentepolitie, gerechtelijke politie en Rijkswacht
o Na 1998 – lokale en federale politie
• Bijzondere politiediensten
o Voor 1998 – spoorwegenpolitie, luchtpolitie, zeevaartpolitie.
▪ Specifieke opdracht inzake verkeerd en territorium
o Na 1998 – hoorde bij de federale politie
▪ In België bestaan geen bijzondere politiediensten meer
• Na WO II – ontstaan inspectiediensten
o Want de reguliere politiediensten konden de nieuwe strafbepalingen niet meer
alleen afhandelen
Art. 3 WPA – definitie politieoverheid: er is een verschil tussen de juridische politiemaatregelen
en het begrip ‘uitvoeren’. De politie treedt altijd op onder een bevoegde overheid. De politie
is dus de uitvoerende macht.
Zeggenschap bestaat uit:
• Gezag
• Beheer
• Beleid
2
, DEEL I. DE HISTORISCHE ACHTERGRONDEN VAN HET HUIDIGE BELGISCHE
POLITIEBESTEL
HOOFDSTUK 1. DE PERIODE VÓÓR DE BELGISCHE ONAFHANKELIJKHEID
1.1 De Franse oorsprong van de “Belgische” politie
Binnen het Franse politiebestel werd er een onderscheid gemaakt tussen het lokaal en het
centraal niveau:
• Lokaal – 17de eeuw
o Eerste politiekorps was in Parijs
o Opdracht: gemeente handhaven, onrust vermijden, strafbare feiten opsporen
• Centraal – 18de eeuw
o Franse staat maakte een onafhankelijk politiekorps, los van de gemeente, de
‘nationale marechaussee’
o Opdracht: bewaken van de nationale veiligheid
1789:
• Franse revolutie – men wilde de politie op beide niveaus verbeteren
• Centraal – herstructureren
o Nationale marechaussee werd gendarmerie nationale met bestuurlijke en
gerechtelijke opdrachten
o Binnen gendarmerie ontstond militair korps (was deel van het leger)
▪ Landsverdediging
• Lokaal – elke gemeente een politiekorps
o Organisatie gemeentepolitie met commissaris aan het hoofd
Rode draad: militaire, bestuurlijke en gerechtelijke politie komen altijd terug.
Samenvatting:
• Revolutionairen zorgden dat er overal politie kwam – territoriale verdeling werd
uitgebreid
• Elk korps was deel van de gemeentepolitie
o Grote steden: lokale gemeentepolitie
o Dorpen: veldwachters
• Invoering militaire politie
o Werkte overkoepelend
3
gedragswetenschappelijke
aspecten van politie
Prof. Dirk Van Daele
De reader met teksten is zeer belangrijk voor het examen. Kijken naar de opbouw en omvang
van de teksten. Titels die besproken werden in de les moeten aangevuld worden met notities
uit de reader. Titels die niet werden besproken in de les moeten diagonaal gelezen worden
en moeten de hoofdpunten bevatten.
, INLEIDING: DE POLITIEFUNCTIE, HET POLITIEBESTEL EN HET POLITIERECHT
Omschrijving politiefunctie:
• De politie is een institutionele functie. Het gaat dus altijd over instellingen. Er zijn
politie-instellingen en politieoverheden.
• De politie treedt in een democratische staat altijd op onder een overheid.
Juridische benadering:
• Doelstellingen = uitoefening fundamentele rechten mogelijk maken
• WPA = Wet op Politie Ambt
o Gaat over organisatie van het bestel
• WGP = Wet op de Geïntegreerde Politiedienst
o Gaat over bevoegdheden van de politie
o Art. 1 §2 WPA en art. 123 WGP
o Het is een instelling die in staat ter bescherming van de maatschappelijke orde,
gericht op de fundamentele rechten.
o Het beleid is erop gericht dat men hun rechten kunnen uitoefenen.
Operationeel/ gedragswetenschappelijke benadering:
• RORON – belangrijkste taken van de politie
o Raad geven
o Ontrading als afschrikking in de vorm van specifieke of algemene dreiging
o Reguleren/ het beheersen van onveiligheidssituaties
o Onderzoeken van feiten
o Nazorg in de vorm van slachtofferhulp
• Politie heeft geweldsmonopolie
Opdrachten die horen bij de politiefunctie:
• Bestuurlijke opdrachten – bestuurlijke politie
o Openbare ordehandhaving
• Gerechtelijke opdrachten – gerechtelijke politie
o Bij misdrijven
• Sterke arm verlenen
o Bijstand verlenen aan instanties zonder geweldsmonopolie
1
,De politie heeft dus bestuurlijke en gerechtelijke bevoegdheden. Het politiebestel kan worden
opgedeeld in:
• Reguliere politiediensten
o Voor 1998 – gemeentepolitie, gerechtelijke politie en Rijkswacht
o Na 1998 – lokale en federale politie
• Bijzondere politiediensten
o Voor 1998 – spoorwegenpolitie, luchtpolitie, zeevaartpolitie.
▪ Specifieke opdracht inzake verkeerd en territorium
o Na 1998 – hoorde bij de federale politie
▪ In België bestaan geen bijzondere politiediensten meer
• Na WO II – ontstaan inspectiediensten
o Want de reguliere politiediensten konden de nieuwe strafbepalingen niet meer
alleen afhandelen
Art. 3 WPA – definitie politieoverheid: er is een verschil tussen de juridische politiemaatregelen
en het begrip ‘uitvoeren’. De politie treedt altijd op onder een bevoegde overheid. De politie
is dus de uitvoerende macht.
Zeggenschap bestaat uit:
• Gezag
• Beheer
• Beleid
2
, DEEL I. DE HISTORISCHE ACHTERGRONDEN VAN HET HUIDIGE BELGISCHE
POLITIEBESTEL
HOOFDSTUK 1. DE PERIODE VÓÓR DE BELGISCHE ONAFHANKELIJKHEID
1.1 De Franse oorsprong van de “Belgische” politie
Binnen het Franse politiebestel werd er een onderscheid gemaakt tussen het lokaal en het
centraal niveau:
• Lokaal – 17de eeuw
o Eerste politiekorps was in Parijs
o Opdracht: gemeente handhaven, onrust vermijden, strafbare feiten opsporen
• Centraal – 18de eeuw
o Franse staat maakte een onafhankelijk politiekorps, los van de gemeente, de
‘nationale marechaussee’
o Opdracht: bewaken van de nationale veiligheid
1789:
• Franse revolutie – men wilde de politie op beide niveaus verbeteren
• Centraal – herstructureren
o Nationale marechaussee werd gendarmerie nationale met bestuurlijke en
gerechtelijke opdrachten
o Binnen gendarmerie ontstond militair korps (was deel van het leger)
▪ Landsverdediging
• Lokaal – elke gemeente een politiekorps
o Organisatie gemeentepolitie met commissaris aan het hoofd
Rode draad: militaire, bestuurlijke en gerechtelijke politie komen altijd terug.
Samenvatting:
• Revolutionairen zorgden dat er overal politie kwam – territoriale verdeling werd
uitgebreid
• Elk korps was deel van de gemeentepolitie
o Grote steden: lokale gemeentepolitie
o Dorpen: veldwachters
• Invoering militaire politie
o Werkte overkoepelend
3
