2020
Belgisch
publiekrecht
SAMENVATTING
STEFIA VANDENHOVEN
,1 Recht en publiekrecht.............................................................7
2 De kernboodschap..................................................................9
3 Wat is de Belgische staat?.....................................................10
3.1 Constitutieve bestanddelen van de Staat............................................10
3.1.1 Een permanente bevolking...............................................................10
3.1.2 Een afgebakend gebied....................................................................12
3.1.3 Een overheid.....................................................................................12
3.1.4 Erkenning..........................................................................................13
3.2 Gevolgen van de kwalificatie als Staat................................................16
3.2.1 Rechtspersoonlijkheid.......................................................................16
3.2.2 Soevereiniteit....................................................................................16
3.2.3 Internationale immuniteit.................................................................17
3.2.4 Rechtsmacht.....................................................................................18
4 Burgerschap.........................................................................19
4.1 Personen met de Belgische nationaliteit hebben.................................19
4.1.1 Toekenning.......................................................................................20
4.1.2 Verkrijging.........................................................................................20
4.1.2.1 Nationaliteitsverklaring..................................................................20
4.1.2.2 Naturalisatie...................................................................................20
4.1.2.3 Verlies............................................................................................21
4.2 Personen zonder de Belgische nationaliteit.........................................21
4.2.1 Grotendeels gelijke fundamentele rechten.......................................21
4.2.2 De toegang tot het grondgebied.......................................................21
4.3 Burgers van de Europese Unie.............................................................22
5 Fundamentele rechten..........................................................23
5.1 Bronnen van fundamentele rechten....................................................23
5.1.1 Grondwettelijke rechten....................................................................23
5.1.2 Europese grondrechten.....................................................................23
5.1.2.1 De raad van Europa en het Europees Verdrag voor de Rechten van
de Mens.......................................................................................23
5.1.2.2 De Europese Unie en het Handvest van de grondrechten.............25
5.1.3 Mondiale rechten..............................................................................25
5.2 De werking van fundamentele rechten................................................26
5.2.1 Rechtstreekse werking......................................................................26
5.2.2 Verticale en horizontale werking.......................................................26
,5.3 De voornaamste fundamentele rechten..............................................26
5.3.1 De bescherming van de fysieke integriteit.......................................26
5.3.1.1 Het recht op leven.........................................................................26
5.3.1.2 Het verbod op forteling..................................................................27
5.3.1.3 Het verbod slavernij en dwangarbeid............................................27
5.3.2 Het recht op gelijke behandeling......................................................27
5.3.3 Intellectuele vrijheden......................................................................27
5.3.3.1 De vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van de media..........27
5.3.3.2 Vrijheid van vergadering en van vereniging..................................27
5.3.3.3 van gedachte, geweten en godsdienst..........................................27
5.3.3.4 Vrijheid van onderwijs....................................................................29
5.3.3.5 Vrijheid van taalgebruik.................................................................29
5.3.4 Politieke/democratische rechten.......................................................29
5.3.4.1 Recht op vrije en geheime verkiezingen........................................29
5.3.4.2 Petitierecht.....................................................................................29
5.3.4.3 Recht op openbaarheid van bestuur..............................................29
5.3.5 Rechten tijdens de rechtspleging......................................................31
5.3.5.1 Recht op toegang tot de rechter / eerlijk proces............................31
5.3.5.2 Rechten eigen aan de strafrechtspleging......................................31
5.3.5.2.1 Recht op vrijheid.........................................................................31
5.3.5.2.1.1 Vrije verplaatsing en verblijf....................................................31
5.3.5.2.1.2 De vrijheid om niet vastgehouden te worden..........................31
5.3.5.2.2 Geen misdrijf/straf zonder wet: je mag vloeken zonder een straf
te krijgen.....................................................................................31
5.3.5.2.3 Vermoeden onschuld en de rechten van verdediging.................31
5.3.5.2.4 Het recht op een tweede aanleg.................................................32
5.3.5.2.5 Het recht op schadeloosstelling in geval van gerechtelijk dwaling
....................................................................................................32
5.3.5.2.6 Geen tweemaal berechting of bestraffing (non bis in idem).......32
5.3.6 De bescherming van de private levenssfeer.....................................32
5.3.6.1 Bescherming privé-, gezins- en familieleven.................................32
5.3.6.2 De bescherming van de private levenssfeer bij strafvervolging....32
5.3.6.2.1 De onschendbaarheid van de woning.........................................32
5.3.6.2.2 Bescherming van de private communicatie................................32
5.3.7 Rechten verbonden met materiële levensomstandigheden.............32
, 5.3.7.1 Het recht op eigendom..................................................................32
5.3.7.2 Socio-economische en culturele rechten.......................................32
5.3.8 Kinderrechten...................................................................................33
5.4 Beperking van fundamentele rechten..................................................34
5.4.1 In normale omstandigheden.............................................................34
5.4.1.1 De beperkingen van burgerlijke en politieke rechten....................34
5.4.1.1.1 Beoordeling van een inmenging met een grondrecht in het
algemeen....................................................................................34
5.4.1.1.1.1 Bij (voldoende precieze) wet voorzien.....................................34
5.4.1.1.1.2 Een wettig of legitiem doel dienen...........................................35
5.4.1.1.1.3 Noodzakelijk zijn in een democratische samenleving –
evenredigheid.............................................................................35
5.4.1.1.2 Beoordeling van een inmenging met het gelijkheidsbeginsel in
het bijzonder...............................................................................35
5.4.1.2 De beperking van economische, sociale en culturele grondrechten
....................................................................................................36
5.4.2 In tijden van noodtoestand...............................................................36
5.4.3 Misbruik van grondrechten...............................................................36
6 Wat is een democratie?.........................................................37
6.1 Inleiding...............................................................................................37
6.2 Democratische ruimten........................................................................39
6.2.1 De (federale) staat België.................................................................39
6.2.2 Vlaanderen en andere deelstaten.....................................................39
6.2.3 De Europese Unie..............................................................................41
6.2.4 De Vlaamse lokale besturen.............................................................43
6.2.4.1.1 Gemeenten en provincies...........................................................43
6.2.4.2 Andere territoriale decentraliseerde entiteiten..............................44
7 Het wetgevende proces.........................................................46
7.1 Debatteren en organiseren..................................................................46
7.2 Verkiezingen en vertegenwoordigen....................................................46
7.2.1 Op federaal niveau............................................................................48
7.2.1.1 De kamer van volksvertegenwoordigers........................................48
7.2.1.1.1 De verkiezing..............................................................................48
7.2.1.1.2 De samenstelling en indeling......................................................48
7.2.1.2 De senaat.......................................................................................48
7.2.1.3 Rechtspositie van de leden van het federaal parlement................48
Belgisch
publiekrecht
SAMENVATTING
STEFIA VANDENHOVEN
,1 Recht en publiekrecht.............................................................7
2 De kernboodschap..................................................................9
3 Wat is de Belgische staat?.....................................................10
3.1 Constitutieve bestanddelen van de Staat............................................10
3.1.1 Een permanente bevolking...............................................................10
3.1.2 Een afgebakend gebied....................................................................12
3.1.3 Een overheid.....................................................................................12
3.1.4 Erkenning..........................................................................................13
3.2 Gevolgen van de kwalificatie als Staat................................................16
3.2.1 Rechtspersoonlijkheid.......................................................................16
3.2.2 Soevereiniteit....................................................................................16
3.2.3 Internationale immuniteit.................................................................17
3.2.4 Rechtsmacht.....................................................................................18
4 Burgerschap.........................................................................19
4.1 Personen met de Belgische nationaliteit hebben.................................19
4.1.1 Toekenning.......................................................................................20
4.1.2 Verkrijging.........................................................................................20
4.1.2.1 Nationaliteitsverklaring..................................................................20
4.1.2.2 Naturalisatie...................................................................................20
4.1.2.3 Verlies............................................................................................21
4.2 Personen zonder de Belgische nationaliteit.........................................21
4.2.1 Grotendeels gelijke fundamentele rechten.......................................21
4.2.2 De toegang tot het grondgebied.......................................................21
4.3 Burgers van de Europese Unie.............................................................22
5 Fundamentele rechten..........................................................23
5.1 Bronnen van fundamentele rechten....................................................23
5.1.1 Grondwettelijke rechten....................................................................23
5.1.2 Europese grondrechten.....................................................................23
5.1.2.1 De raad van Europa en het Europees Verdrag voor de Rechten van
de Mens.......................................................................................23
5.1.2.2 De Europese Unie en het Handvest van de grondrechten.............25
5.1.3 Mondiale rechten..............................................................................25
5.2 De werking van fundamentele rechten................................................26
5.2.1 Rechtstreekse werking......................................................................26
5.2.2 Verticale en horizontale werking.......................................................26
,5.3 De voornaamste fundamentele rechten..............................................26
5.3.1 De bescherming van de fysieke integriteit.......................................26
5.3.1.1 Het recht op leven.........................................................................26
5.3.1.2 Het verbod op forteling..................................................................27
5.3.1.3 Het verbod slavernij en dwangarbeid............................................27
5.3.2 Het recht op gelijke behandeling......................................................27
5.3.3 Intellectuele vrijheden......................................................................27
5.3.3.1 De vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van de media..........27
5.3.3.2 Vrijheid van vergadering en van vereniging..................................27
5.3.3.3 van gedachte, geweten en godsdienst..........................................27
5.3.3.4 Vrijheid van onderwijs....................................................................29
5.3.3.5 Vrijheid van taalgebruik.................................................................29
5.3.4 Politieke/democratische rechten.......................................................29
5.3.4.1 Recht op vrije en geheime verkiezingen........................................29
5.3.4.2 Petitierecht.....................................................................................29
5.3.4.3 Recht op openbaarheid van bestuur..............................................29
5.3.5 Rechten tijdens de rechtspleging......................................................31
5.3.5.1 Recht op toegang tot de rechter / eerlijk proces............................31
5.3.5.2 Rechten eigen aan de strafrechtspleging......................................31
5.3.5.2.1 Recht op vrijheid.........................................................................31
5.3.5.2.1.1 Vrije verplaatsing en verblijf....................................................31
5.3.5.2.1.2 De vrijheid om niet vastgehouden te worden..........................31
5.3.5.2.2 Geen misdrijf/straf zonder wet: je mag vloeken zonder een straf
te krijgen.....................................................................................31
5.3.5.2.3 Vermoeden onschuld en de rechten van verdediging.................31
5.3.5.2.4 Het recht op een tweede aanleg.................................................32
5.3.5.2.5 Het recht op schadeloosstelling in geval van gerechtelijk dwaling
....................................................................................................32
5.3.5.2.6 Geen tweemaal berechting of bestraffing (non bis in idem).......32
5.3.6 De bescherming van de private levenssfeer.....................................32
5.3.6.1 Bescherming privé-, gezins- en familieleven.................................32
5.3.6.2 De bescherming van de private levenssfeer bij strafvervolging....32
5.3.6.2.1 De onschendbaarheid van de woning.........................................32
5.3.6.2.2 Bescherming van de private communicatie................................32
5.3.7 Rechten verbonden met materiële levensomstandigheden.............32
, 5.3.7.1 Het recht op eigendom..................................................................32
5.3.7.2 Socio-economische en culturele rechten.......................................32
5.3.8 Kinderrechten...................................................................................33
5.4 Beperking van fundamentele rechten..................................................34
5.4.1 In normale omstandigheden.............................................................34
5.4.1.1 De beperkingen van burgerlijke en politieke rechten....................34
5.4.1.1.1 Beoordeling van een inmenging met een grondrecht in het
algemeen....................................................................................34
5.4.1.1.1.1 Bij (voldoende precieze) wet voorzien.....................................34
5.4.1.1.1.2 Een wettig of legitiem doel dienen...........................................35
5.4.1.1.1.3 Noodzakelijk zijn in een democratische samenleving –
evenredigheid.............................................................................35
5.4.1.1.2 Beoordeling van een inmenging met het gelijkheidsbeginsel in
het bijzonder...............................................................................35
5.4.1.2 De beperking van economische, sociale en culturele grondrechten
....................................................................................................36
5.4.2 In tijden van noodtoestand...............................................................36
5.4.3 Misbruik van grondrechten...............................................................36
6 Wat is een democratie?.........................................................37
6.1 Inleiding...............................................................................................37
6.2 Democratische ruimten........................................................................39
6.2.1 De (federale) staat België.................................................................39
6.2.2 Vlaanderen en andere deelstaten.....................................................39
6.2.3 De Europese Unie..............................................................................41
6.2.4 De Vlaamse lokale besturen.............................................................43
6.2.4.1.1 Gemeenten en provincies...........................................................43
6.2.4.2 Andere territoriale decentraliseerde entiteiten..............................44
7 Het wetgevende proces.........................................................46
7.1 Debatteren en organiseren..................................................................46
7.2 Verkiezingen en vertegenwoordigen....................................................46
7.2.1 Op federaal niveau............................................................................48
7.2.1.1 De kamer van volksvertegenwoordigers........................................48
7.2.1.1.1 De verkiezing..............................................................................48
7.2.1.1.2 De samenstelling en indeling......................................................48
7.2.1.2 De senaat.......................................................................................48
7.2.1.3 Rechtspositie van de leden van het federaal parlement................48
