Aardrijkskunde hoofdstuk 2 §1 t/m 7
§1 De opbouw van de aarde.
Mensen dachten dat de aarde sinds het begin als hete vloeibare bol zou zijn afgekoeld en daarbij
gekrompen. Zo zouden de gebergtes en oceaanbekken zijn ontstaan. Maar onderzoek van de
oceaanbodem maakte duidelijk dat de continenten en oceaanplaten bewegen.
Oceaanbodem:
- Ligt gemiddeld 4 kilometer lager dan de continentale korst. Wordt veroorzaakt door het
verschil in samenstelling.
- Bestaat vooral uit basalt. Heeft een grotere dichtheid en is veel zwaarder dan gesteenten
waaruit de continentale korst bestaat.
- Door verschil in gewicht zakt de oceaanbodem verder weg in de aarde.
- Onder water ontstaan ook gebergtes: midoceanische ruggen. De oceaan is hier veel minder
diep dan op andere stukken.
- Ook zijn er diepe kloven in de oceaanbodem ontdekt: diepzeetroggen.
Continentale korst:
- Bestaat uit graniet.
- Drijft als het ware op de aardmantel.
De aarde wordt onderzocht via de trillingen van aardbevingen. De snelheid en richting van deze
trillingen worden beïnvloed door eigenschappen van gesteenten, zoals de temperatuur, dichtheid en
vloeibaarheid.
Korst: vergeleken met het gesteente in de aardmantel bestaat de aardkost uit licht gesteente dat
drijft op de aardmantel. De oceanische korst is dunner (gemiddeld 8 kilometer) dan de continentale
korst (gemiddeld 40 kilometer.
Mantel: de mantel bestaat uit zwaarder gesteente dan de aardkorst. Vanuit de aardkern wordt het
gesteente in de aardmantel verwarmd. Om deze warmte kwijt te kunnen, komt het materiaal in
beweging. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, bestaat de mantel niet uit vloeibaar
gesteente, maar uit vast gesteente. Ondanks de hoge temperatuur is het niet gesmolteb, aangezien
de hoge druk smeltpunt verhogend werkt. Dit vaste gesteente beweegt echter, op de lange termijn
gezien, heel traag. Het gaat hier om zogenaamde convectiestromen. Zo transporteert de mantel de
warmte uit de kern naar het aardoppervlak. Alleen op een diepte tussen 100 en 200 kilometer
bevindt zich een laag die voor een klein deel gesmolten is; deze laag noemen we de asthenosfeer. Al
het vaste gesteente hierboven, inclusief dat van de aardkorst, wordt de lithosfeer genoemd.
Kern: de aardkern bestaat grotendeels uit ijzer. Radioactieve elementen in de kern, zoals uranium,
produceren warmte. De binnenkern is vast en de buitenkern is door de warmte vloeibaar.
, §2 Platentektoniek.
Grenzen tussen de platen zijn ‘seismisch’ bepaald: de smalle zones met aardbevingen vormen de
grenzen tussen de aardplaten.
Soorten bewegingen:
1. Convergente plaatgrenzen: 2 aardplaten botsen tegen elkaar. Wanneer een stuk
oceaanbodem botst op een stuk continent, duikt de zwaardere oceaanbodem onder het
continent de mantel in. Dit proces heet subductie, hierbij ontstaan diepzeetroggen.
2. Divergente plaatgrenzen: 2 aardplaten bewegen uit elkaar. Er ontstaat een scheur in de
aardkorst die direct wordt opgevuld met lava. Door het stollen hiervan ontstaat nieuwe
aardkorst, die op deze manier langzaam aangroeit vanuit de midoceanische rug, ook wel de
spreidingszone genoemd.
3. Transforme plaatgrenzen: 2 aardplaten bewegen langs elkaar. Het gaat dan om 2 aardplaten
die in tegengestelde richting bewegen of 2 aardplaten die met verschillende snelheden in
dezelfde richting bewegen.
- Het aangroeien van oceaanbodem rond een midoceanische rug wordt gecompenseerd door
het verdwijnen van oceaanbodem bij een subductiezone.
- Opvallend is dat oceaanbodem continu ontstaat en weer verdwijnt, terwijl continenten
blijven bestaan en zelfs aangroeien.
- De continenten, die uit licht gesteente bestaan, gedragen zich als een soort vlot dat met geen
mogelijkheid zinkt. Ze groeien zelfs aan. Dat gebeurt dankzij subductie: een deel van het
wegduikende basalt wordt samen met water omgesmolten tot een nieuw, lichter gesteente,
dat opstijgt en wordt toegevoegd aan het continent.
Duwkracht: ontstaat als gevolg van lava dat bij een midoceanische rug uit de aarde vloeit. Deze
duwkracht zorgt er samen met de zwaartekracht voor dat de oceanische plaat in beweging komt.
Trekkracht: bij subductie wordt de oceaanbodem door het gewicht naar beneden getrokken.
Actualiteitsprincipe: de veronderstelling dat de aardplaten vroeger ook met een snelheid van 1 tot 20
centimeter per jaar bewogen. Hiermee kunnen we reconstrueren waar de continenten op
verschillende tijdstippen lagen.
§1 De opbouw van de aarde.
Mensen dachten dat de aarde sinds het begin als hete vloeibare bol zou zijn afgekoeld en daarbij
gekrompen. Zo zouden de gebergtes en oceaanbekken zijn ontstaan. Maar onderzoek van de
oceaanbodem maakte duidelijk dat de continenten en oceaanplaten bewegen.
Oceaanbodem:
- Ligt gemiddeld 4 kilometer lager dan de continentale korst. Wordt veroorzaakt door het
verschil in samenstelling.
- Bestaat vooral uit basalt. Heeft een grotere dichtheid en is veel zwaarder dan gesteenten
waaruit de continentale korst bestaat.
- Door verschil in gewicht zakt de oceaanbodem verder weg in de aarde.
- Onder water ontstaan ook gebergtes: midoceanische ruggen. De oceaan is hier veel minder
diep dan op andere stukken.
- Ook zijn er diepe kloven in de oceaanbodem ontdekt: diepzeetroggen.
Continentale korst:
- Bestaat uit graniet.
- Drijft als het ware op de aardmantel.
De aarde wordt onderzocht via de trillingen van aardbevingen. De snelheid en richting van deze
trillingen worden beïnvloed door eigenschappen van gesteenten, zoals de temperatuur, dichtheid en
vloeibaarheid.
Korst: vergeleken met het gesteente in de aardmantel bestaat de aardkost uit licht gesteente dat
drijft op de aardmantel. De oceanische korst is dunner (gemiddeld 8 kilometer) dan de continentale
korst (gemiddeld 40 kilometer.
Mantel: de mantel bestaat uit zwaarder gesteente dan de aardkorst. Vanuit de aardkern wordt het
gesteente in de aardmantel verwarmd. Om deze warmte kwijt te kunnen, komt het materiaal in
beweging. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, bestaat de mantel niet uit vloeibaar
gesteente, maar uit vast gesteente. Ondanks de hoge temperatuur is het niet gesmolteb, aangezien
de hoge druk smeltpunt verhogend werkt. Dit vaste gesteente beweegt echter, op de lange termijn
gezien, heel traag. Het gaat hier om zogenaamde convectiestromen. Zo transporteert de mantel de
warmte uit de kern naar het aardoppervlak. Alleen op een diepte tussen 100 en 200 kilometer
bevindt zich een laag die voor een klein deel gesmolten is; deze laag noemen we de asthenosfeer. Al
het vaste gesteente hierboven, inclusief dat van de aardkorst, wordt de lithosfeer genoemd.
Kern: de aardkern bestaat grotendeels uit ijzer. Radioactieve elementen in de kern, zoals uranium,
produceren warmte. De binnenkern is vast en de buitenkern is door de warmte vloeibaar.
, §2 Platentektoniek.
Grenzen tussen de platen zijn ‘seismisch’ bepaald: de smalle zones met aardbevingen vormen de
grenzen tussen de aardplaten.
Soorten bewegingen:
1. Convergente plaatgrenzen: 2 aardplaten botsen tegen elkaar. Wanneer een stuk
oceaanbodem botst op een stuk continent, duikt de zwaardere oceaanbodem onder het
continent de mantel in. Dit proces heet subductie, hierbij ontstaan diepzeetroggen.
2. Divergente plaatgrenzen: 2 aardplaten bewegen uit elkaar. Er ontstaat een scheur in de
aardkorst die direct wordt opgevuld met lava. Door het stollen hiervan ontstaat nieuwe
aardkorst, die op deze manier langzaam aangroeit vanuit de midoceanische rug, ook wel de
spreidingszone genoemd.
3. Transforme plaatgrenzen: 2 aardplaten bewegen langs elkaar. Het gaat dan om 2 aardplaten
die in tegengestelde richting bewegen of 2 aardplaten die met verschillende snelheden in
dezelfde richting bewegen.
- Het aangroeien van oceaanbodem rond een midoceanische rug wordt gecompenseerd door
het verdwijnen van oceaanbodem bij een subductiezone.
- Opvallend is dat oceaanbodem continu ontstaat en weer verdwijnt, terwijl continenten
blijven bestaan en zelfs aangroeien.
- De continenten, die uit licht gesteente bestaan, gedragen zich als een soort vlot dat met geen
mogelijkheid zinkt. Ze groeien zelfs aan. Dat gebeurt dankzij subductie: een deel van het
wegduikende basalt wordt samen met water omgesmolten tot een nieuw, lichter gesteente,
dat opstijgt en wordt toegevoegd aan het continent.
Duwkracht: ontstaat als gevolg van lava dat bij een midoceanische rug uit de aarde vloeit. Deze
duwkracht zorgt er samen met de zwaartekracht voor dat de oceanische plaat in beweging komt.
Trekkracht: bij subductie wordt de oceaanbodem door het gewicht naar beneden getrokken.
Actualiteitsprincipe: de veronderstelling dat de aardplaten vroeger ook met een snelheid van 1 tot 20
centimeter per jaar bewogen. Hiermee kunnen we reconstrueren waar de continenten op
verschillende tijdstippen lagen.
