Leerdoelen AFP
College AFP Gerontologie en geriatrie
De student verpleegkunde kan:
Uitleggen welke gezondheidsproblemen/ziekten vaak voorkomen bij ouderen (1)
Bij kwetsbare ouderen staan gezondheidsproblemen natuurlijk voorop. Veel ouderen hebben last
van de veroudering, zoals: minder mobiel, minder uithoudingsvermogen, stofwisseling daalt,
seksuologische veranderingen etc.
Gerontologie = de studie die zich bezighoudt met de normale veroudering.
Geriatrie = geneeskunde gericht op ziekten die samenhangen met veroudering.
De 5 I’s (geriatrische reuzen) zijn de aandoeningen die het vaakst voorkomen bij ouderen, ze bestaan
uit:
- Immobiliteit: slecht kunnen bewegen
- Instabiliteit: instabiel zijn
- Incontinentie: moeite met het ophouden van ontlasting
- Intellectuele achteruitgang: achteruitgang in de algemene kennis
- iatrogene nevenwerkingen van medicijnen: negatieve bijwerkingen van medicijnen
Alle reuzen hebben negatieve invloed op het dagelijkse leven van een oudere. Ze komen vaak voor
bij ouderen, waardoor het leven lastiger wordt.
Dan heb je ook nog de veelvoorkomende afwijkingen bij ouderen, die vaak voorkomen:
- Gevolgen van arteriosclerose: slagaderverharding, de slagaders worden minder elastisch.
Hierdoor kunnen de slagaders zich minder goed aanpassen als er bv. bij inspanning meer
bloed nodig is. Gevolgen hiervan zijn: hartfalen, CVA (beroerte).
- Artrose van de wervelkolom: gewrichtsslijtage. De gevolgen zijn: heupen en knieën met pijn,
slechte mobiliteit wat leidt tot spierzwakte en afhankelijkheid.
- Osteoporose: zwakker worden van het bot. Dit komt vooral voor bij vrouwen. Ze krijgen
daardoor veel rugpijn en een verhoogde kans op fracturen.
- Diabetes Mellitus type 2: dit type komt vaak voor op latere leeftijd door een ongezonde
levensstijl. De cellen maken geen insuline meer aan, waardoor de bloedsuikerspiegel hoog is.
- COPD: longziekte waarbij de longen zijn beschadigd.
- Infecties van luchtwegen of urinewegen: blaasontsteking of andere infecties
- Afwijkingen in het maag-darmkanaal: denk hierbij aan buikpijn e.d.
- Slechte visus en gehoor: zintuigelijk nemen de functies af, waardoor er een beperking
ontstaat
- Neurologische aandoeningen: CVA, ziekte van Parkinson, evenwichtsstoornis, vallen.
- Delier, dementie en depressie: de drie d’s. Het is belangrijk dat je deze diagnoses niet door
elkaar haalt, dit is een veelvoorkomende fout. Neem dus een juiste anamnese af.
Toelichten welke aandachtspunten gelden bij de behandeling van kwetsbare ouderen met
veel voorkomende gezondheidsproblemen en psychiatrische aandoeningen (1)
Het is belangrijk dat je goed kijkt naar iemand zijn problemen. Sommigen klachten worden namelijk
onder het kopje veroudering geplaats, terwijl dat hier niet helemaal van toepassing is. Belangrijk om
te weten is dat een geriatrische patiënt vaak wel oud is, maar niet alle ouderen die ziek worden zijn
standaard geriatrisch.
Vaak is er sprake van onder rapportage bij geriatrische patiënten. Klachten worden namelijk niet
gekoppeld en ouderen schrijven hun klachten toe bij de veroudering.
,De aandachtspunten bij geriatrische patiënten beginnen als eerste bij de anamnese. Klachten
worden onjuist geformuleerd en gekoppeld (1). Veel ouderen spelen hun klachten ook op de
normale veroudering: “het hoort erbij” wordt er dan gezegd (2). Dit is niet altijd juist, want vaak is er
wel iets anders ook aan de hand. Ook kan het zijn dat de symptomen van bepaalde
aandoeningen/problemen bij iedereen anders kan zijn (3). De ene krijgt wel koorts bij een
longontsteking en de ander weer niet.
Voor de rest is het heel belangrijk dat je de afkomst niet door elkaar gaat halen. Dit wordt ook wel
somato-psycho-sociale verwevenheid genoemd. Een probleem kan dan ontstaan vanuit lichamelijke,
psychische als sociale factoren. Kijk goed vanuit welk perspectief het probleem ontstaat.
Ook is het van belang dat je bij geneesmiddelen met ouderen op een paar punten let. Ouderen zijn
namelijk gevoeliger voor medicijnen. Ouderen hebben vaak te maken met meerder aandoeningen en
krijgen daardoor vaak veel medicijnen door elkaar, dit kan alleen gevolgen hebben:
- Gevoeliger receptoren: ouderen reageren sneller en heftiger op medicijnen.
- Verandering verhouding spieren, water en vet: water neemt af, vet neemt toe.
- Afname nierfunctie: medicijnen worden minder snel opgenomen en uitgescheiden.
- Afname leverfunctie: belangrijk voor het afbreken van medicijnen.
Medicijnen hebben dus vaak grote gevolgen voor een oudere. De bijwerkingen kunnen groot zijn. En
omdat het vaak veel medicatie is, weten ouderen niet precies hoe ze het moeten gebruiken,
waardoor er sprake is van onjuist gebruik. Maar wat kan jij dan doen als verpleegkundige:
1. Prioriteiten stellen: niet alle klachten hoeven op gelost te worden met medicijnen.
2. Samenwerken met verschillende artsen.
3. Zo min mogelijk
4. Zo kort mogelijk
5. Doseringsschema simpel houden, goede instructie. Waardoor ouderen het beter begrijpen
6. Gemakkelijk toe te dienen vorm
7. Pillendoos
8. Effecten monitoren: bijhouden hoe de patiënt op bepaalde medicatie reageert.
, Werkgroep AFP 1
De student verpleegkunde kan:
Kan veel voorkomende psychiatrische aandoeningen bij ouderen beschrijven en uitleggen
hoe deze gediagnosticeerd en behandeld kunnen worden: delier, dementie, stemmings- en
angststoornissen (1)
Psychische stoornissen komen natuurlijk ook vaak voor bij ouderen. Hierbij wijken het gedrag en
ervaringen af van de normale norm. Om dit vast te stellen moet je aan een aantal criteria voldoen:
1. Er is sprake van afwijkend gedrag, afwijkend van de norm in een bepaalde samenleving.
2. De patiënt en/of de omgeving heeft klachten/last.
3. De klachten of verschijnselen zijn officieel omschreven als een psychische stoornis, zoals ze in
de DSM-5 staan.
Onder psychische stoornissen vallen heel veel dingen, denk hierbij aan: depressie, eetstoornis,
angststoornis, ADHD, dwangstoornis, bipolair etc. Maar om te achterhalen of iemand nou een
psychische stoornis heeft is het belangrijk dat je de volgende stappen goed onderneemt:
- Probleemverheldering en speciale anamnese
- Biografische anamnese: factoren die iemand heeft, man of vrouw etc.
- Sociale anamnese: hoe leven mensen, hebben ze een vriend etc.
- Vragen naar ziektes, behandeling, medicatie
- Psychiatrische anamnese: op alle vlakken wordt er gekeken.
Op een psychische ziekte te behandelen kan je gebruik maken van medicijnen. Wat doet elk
medicijn. Aantal op een rijtje:
- Antipsychotica: bij halicunaties en wanen: blokkade van dopamine-effecten in de synaps.
- Antidepressiva: bij depressieve stemming en angststoornis: verhoging van serotonine in de
synaps.
- Anxiolytica: kortdurend bij angst, onrust en slaapproblemen: versterken GABA, zijn wel heel
verslavend.
! EXTRA
Wat doet elke stoornis nou met de neurotransmitters in ons hoofd:
Psychose dopamine omhoog
Depressie serotonine omlaag en noradrenaline omlaag
Angst serotonine omlaag en GABA omlaag
Dementie acetylcholine omlaag
Delier dopamine omhoog en acetylcholine omlaag
Uitleggen welke gezondheidsproblemen/ziekten vaak voorkomen bij ouderen (1)
Eerder al besproken zijn er een paar gezondheidsproblemen/ziekten die vaak voorkomen bij
ouderen. In dit leerdoel gaan we er iets specifieker op door.
- Neurocognitieve stoornissen: hierbij spelen er veranderingen in de hersenen.
Denk hierbij aan stoornissen in aandacht, concentratie, inprenting, geheugen, planning,
overzicht, aangeleerde vaardigheden. Maar vergeet hier zeker ook VALLEN niet bij.
Voorbeelden:
Delier Acute verwardheid Treedt vaak op na een
blaasontsteking
Dementie De hersenen verwerken niet Veel verschillende soorten
College AFP Gerontologie en geriatrie
De student verpleegkunde kan:
Uitleggen welke gezondheidsproblemen/ziekten vaak voorkomen bij ouderen (1)
Bij kwetsbare ouderen staan gezondheidsproblemen natuurlijk voorop. Veel ouderen hebben last
van de veroudering, zoals: minder mobiel, minder uithoudingsvermogen, stofwisseling daalt,
seksuologische veranderingen etc.
Gerontologie = de studie die zich bezighoudt met de normale veroudering.
Geriatrie = geneeskunde gericht op ziekten die samenhangen met veroudering.
De 5 I’s (geriatrische reuzen) zijn de aandoeningen die het vaakst voorkomen bij ouderen, ze bestaan
uit:
- Immobiliteit: slecht kunnen bewegen
- Instabiliteit: instabiel zijn
- Incontinentie: moeite met het ophouden van ontlasting
- Intellectuele achteruitgang: achteruitgang in de algemene kennis
- iatrogene nevenwerkingen van medicijnen: negatieve bijwerkingen van medicijnen
Alle reuzen hebben negatieve invloed op het dagelijkse leven van een oudere. Ze komen vaak voor
bij ouderen, waardoor het leven lastiger wordt.
Dan heb je ook nog de veelvoorkomende afwijkingen bij ouderen, die vaak voorkomen:
- Gevolgen van arteriosclerose: slagaderverharding, de slagaders worden minder elastisch.
Hierdoor kunnen de slagaders zich minder goed aanpassen als er bv. bij inspanning meer
bloed nodig is. Gevolgen hiervan zijn: hartfalen, CVA (beroerte).
- Artrose van de wervelkolom: gewrichtsslijtage. De gevolgen zijn: heupen en knieën met pijn,
slechte mobiliteit wat leidt tot spierzwakte en afhankelijkheid.
- Osteoporose: zwakker worden van het bot. Dit komt vooral voor bij vrouwen. Ze krijgen
daardoor veel rugpijn en een verhoogde kans op fracturen.
- Diabetes Mellitus type 2: dit type komt vaak voor op latere leeftijd door een ongezonde
levensstijl. De cellen maken geen insuline meer aan, waardoor de bloedsuikerspiegel hoog is.
- COPD: longziekte waarbij de longen zijn beschadigd.
- Infecties van luchtwegen of urinewegen: blaasontsteking of andere infecties
- Afwijkingen in het maag-darmkanaal: denk hierbij aan buikpijn e.d.
- Slechte visus en gehoor: zintuigelijk nemen de functies af, waardoor er een beperking
ontstaat
- Neurologische aandoeningen: CVA, ziekte van Parkinson, evenwichtsstoornis, vallen.
- Delier, dementie en depressie: de drie d’s. Het is belangrijk dat je deze diagnoses niet door
elkaar haalt, dit is een veelvoorkomende fout. Neem dus een juiste anamnese af.
Toelichten welke aandachtspunten gelden bij de behandeling van kwetsbare ouderen met
veel voorkomende gezondheidsproblemen en psychiatrische aandoeningen (1)
Het is belangrijk dat je goed kijkt naar iemand zijn problemen. Sommigen klachten worden namelijk
onder het kopje veroudering geplaats, terwijl dat hier niet helemaal van toepassing is. Belangrijk om
te weten is dat een geriatrische patiënt vaak wel oud is, maar niet alle ouderen die ziek worden zijn
standaard geriatrisch.
Vaak is er sprake van onder rapportage bij geriatrische patiënten. Klachten worden namelijk niet
gekoppeld en ouderen schrijven hun klachten toe bij de veroudering.
,De aandachtspunten bij geriatrische patiënten beginnen als eerste bij de anamnese. Klachten
worden onjuist geformuleerd en gekoppeld (1). Veel ouderen spelen hun klachten ook op de
normale veroudering: “het hoort erbij” wordt er dan gezegd (2). Dit is niet altijd juist, want vaak is er
wel iets anders ook aan de hand. Ook kan het zijn dat de symptomen van bepaalde
aandoeningen/problemen bij iedereen anders kan zijn (3). De ene krijgt wel koorts bij een
longontsteking en de ander weer niet.
Voor de rest is het heel belangrijk dat je de afkomst niet door elkaar gaat halen. Dit wordt ook wel
somato-psycho-sociale verwevenheid genoemd. Een probleem kan dan ontstaan vanuit lichamelijke,
psychische als sociale factoren. Kijk goed vanuit welk perspectief het probleem ontstaat.
Ook is het van belang dat je bij geneesmiddelen met ouderen op een paar punten let. Ouderen zijn
namelijk gevoeliger voor medicijnen. Ouderen hebben vaak te maken met meerder aandoeningen en
krijgen daardoor vaak veel medicijnen door elkaar, dit kan alleen gevolgen hebben:
- Gevoeliger receptoren: ouderen reageren sneller en heftiger op medicijnen.
- Verandering verhouding spieren, water en vet: water neemt af, vet neemt toe.
- Afname nierfunctie: medicijnen worden minder snel opgenomen en uitgescheiden.
- Afname leverfunctie: belangrijk voor het afbreken van medicijnen.
Medicijnen hebben dus vaak grote gevolgen voor een oudere. De bijwerkingen kunnen groot zijn. En
omdat het vaak veel medicatie is, weten ouderen niet precies hoe ze het moeten gebruiken,
waardoor er sprake is van onjuist gebruik. Maar wat kan jij dan doen als verpleegkundige:
1. Prioriteiten stellen: niet alle klachten hoeven op gelost te worden met medicijnen.
2. Samenwerken met verschillende artsen.
3. Zo min mogelijk
4. Zo kort mogelijk
5. Doseringsschema simpel houden, goede instructie. Waardoor ouderen het beter begrijpen
6. Gemakkelijk toe te dienen vorm
7. Pillendoos
8. Effecten monitoren: bijhouden hoe de patiënt op bepaalde medicatie reageert.
, Werkgroep AFP 1
De student verpleegkunde kan:
Kan veel voorkomende psychiatrische aandoeningen bij ouderen beschrijven en uitleggen
hoe deze gediagnosticeerd en behandeld kunnen worden: delier, dementie, stemmings- en
angststoornissen (1)
Psychische stoornissen komen natuurlijk ook vaak voor bij ouderen. Hierbij wijken het gedrag en
ervaringen af van de normale norm. Om dit vast te stellen moet je aan een aantal criteria voldoen:
1. Er is sprake van afwijkend gedrag, afwijkend van de norm in een bepaalde samenleving.
2. De patiënt en/of de omgeving heeft klachten/last.
3. De klachten of verschijnselen zijn officieel omschreven als een psychische stoornis, zoals ze in
de DSM-5 staan.
Onder psychische stoornissen vallen heel veel dingen, denk hierbij aan: depressie, eetstoornis,
angststoornis, ADHD, dwangstoornis, bipolair etc. Maar om te achterhalen of iemand nou een
psychische stoornis heeft is het belangrijk dat je de volgende stappen goed onderneemt:
- Probleemverheldering en speciale anamnese
- Biografische anamnese: factoren die iemand heeft, man of vrouw etc.
- Sociale anamnese: hoe leven mensen, hebben ze een vriend etc.
- Vragen naar ziektes, behandeling, medicatie
- Psychiatrische anamnese: op alle vlakken wordt er gekeken.
Op een psychische ziekte te behandelen kan je gebruik maken van medicijnen. Wat doet elk
medicijn. Aantal op een rijtje:
- Antipsychotica: bij halicunaties en wanen: blokkade van dopamine-effecten in de synaps.
- Antidepressiva: bij depressieve stemming en angststoornis: verhoging van serotonine in de
synaps.
- Anxiolytica: kortdurend bij angst, onrust en slaapproblemen: versterken GABA, zijn wel heel
verslavend.
! EXTRA
Wat doet elke stoornis nou met de neurotransmitters in ons hoofd:
Psychose dopamine omhoog
Depressie serotonine omlaag en noradrenaline omlaag
Angst serotonine omlaag en GABA omlaag
Dementie acetylcholine omlaag
Delier dopamine omhoog en acetylcholine omlaag
Uitleggen welke gezondheidsproblemen/ziekten vaak voorkomen bij ouderen (1)
Eerder al besproken zijn er een paar gezondheidsproblemen/ziekten die vaak voorkomen bij
ouderen. In dit leerdoel gaan we er iets specifieker op door.
- Neurocognitieve stoornissen: hierbij spelen er veranderingen in de hersenen.
Denk hierbij aan stoornissen in aandacht, concentratie, inprenting, geheugen, planning,
overzicht, aangeleerde vaardigheden. Maar vergeet hier zeker ook VALLEN niet bij.
Voorbeelden:
Delier Acute verwardheid Treedt vaak op na een
blaasontsteking
Dementie De hersenen verwerken niet Veel verschillende soorten
