JEUGDRECHT
Luk Versteylen
[DATUM]
CARO DIERICKX
Erasmus Hogeschool Brussel
,2MW Luk Versteylen ‘20-‘21
Inhoudsopgave
1 De bescherming van het kind en de kinderrechten..................................................................................1
1.1 Het internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind .................................................................. 1
1.1.1 Aarde van het verdrag ....................................................................................................................... 1
1.1.2 Basisrechten ...................................................................................................................................... 1
1.2 Andere verdragen................................................................................................................................... 1
1.3 De Belgische grondwet en de doorwerking van het IVRK in België ........................................................ 2
2 De diverse takken van het jeugdrecht – overzicht ...................................................................................3
2.1 De burgerrechterlijke dossiers ................................................................................................................ 3
2.1.1 Afstamming........................................................................................................................................ 3
2.1.1.1 Begrip ........................................................................................................................................ 3
2.1.1.2 Erkenning .................................................................................................................................. 3
2.1.1.3 Betwisting ................................................................................................................................. 3
2.1.1.4 Onderzoek ................................................................................................................................. 4
2.1.2 Adoptie .............................................................................................................................................. 4
2.1.2.1 Begrip en soorten...................................................................................................................... 4
2.1.2.2 Voorwaarden ............................................................................................................................ 4
2.1.2.3 Procedure .................................................................................................................................. 5
2.1.3 Ouderlijk gezag, verblijf en financiële regeling .................................................................................. 5
2.1.3.1 Ouderlijk gezag.......................................................................................................................... 5
2.1.3.2 De ouderlijke plicht tot onderhoud........................................................................................... 6
3 Het toezicht door de jeugdrechter ..........................................................................................................7
3.1 De rol van de Vlaamse Gemeenschap .................................................................................................... 7
3.2 De MOF-dossiers .................................................................................................................................... 7
3.2.1 Algemeen ........................................................................................................................................... 7
3.2.2 Wetgeving .......................................................................................................................................... 7
3.2.3 De jeugdrechtbank ............................................................................................................................ 7
3.2.4 Specifieke procedure voor MOF-zaken.............................................................................................. 7
3.2.4.1 Vorderingsmonopolie van het openbaar ministerie ................................................................. 8
3.2.4.2 Hoorplicht ................................................................................................................................. 8
3.2.4.3 Procedure in twee fasen ........................................................................................................... 8
3.2.4.4 Territoriale bevoegdheid .......................................................................................................... 8
3.2.4.5 Afzonderlijke behandeling ........................................................................................................ 8
3.2.4.6 De aard van de op te leggen maatregelen ................................................................................ 9
3.2.5 Nieuwe bevoegdheden van de jeugdrechter..................................................................................... 9
3.2.6 De Everbergwet ............................................................................................................................... 10
3.2.7 De procedure voor de jeugdrechtbank ............................................................................................ 10
3.2.7.1 De voorbereidende rechtspleging........................................................................................... 10
3.2.7.2 De behandeling van de grond van de zaak ............................................................................. 13
3.2.7.3 De herziening .......................................................................................................................... 14
3.2.8 De rol van de sociale dienst bij de jeugrechtbank ........................................................................... 14
3.2.9 Herstelrecht ..................................................................................................................................... 14
3.2.10 De uithandengeving .................................................................................................................... 14
3.2.10.1 Algemeen ............................................................................................................................ 14
3.2.10.2 Rechtspleging...................................................................................................................... 15
3.2.10.3 De bijzondere jeugdkamer.................................................................................................. 15
3.3 De integrale jeugdhulp ......................................................................................................................... 15
3.3.1 Algemeen ......................................................................................................................................... 15
3.3.2 Belangrijke principes........................................................................................................................ 16
3.3.3 Schematische voorstelling ............................................................................................................... 16
,2MW Luk Versteylen ‘20-‘21
3.3.4 Hulpvraag of VOS ............................................................................................................................. 16
3.3.5 Vrijwilligheid of dwang .................................................................................................................... 16
3.3.6 Toegankelijkheid van de jeugdhulpverlening .................................................................................. 17
3.3.6.1 Rechtstreekse of onrechtstreekse toegang ............................................................................ 17
3.3.6.2 De eerstelijns jeugdhulpaanbieders ........................................................................................ 17
3.3.6.3 De toegangspoort ................................................................................................................... 17
3.3.6.4 Uitzondering............................................................................................................................ 17
3.3.7 Verontrustende opvoedingssituatie ................................................................................................ 18
3.3.7.1 Gemandateerde voorzieningen .............................................................................................. 18
3.3.7.2 Ondersteuningscentrum jeugdzorg ........................................................................................ 18
3.3.7.3 Vertrouwenscentrum kindermishandeling ............................................................................. 18
3.3.8 Prioriteit, urgentie en crisisjeugdhulpverlening .............................................................................. 19
3.3.8.1 Hoogste prioriteit .................................................................................................................... 19
3.3.8.2 Urgentie .................................................................................................................................. 19
3.3.8.3 Crisisjeugdhulpverlening ......................................................................................................... 19
3.4 De gerechtelijke jeugdhulpverlening .................................................................................................... 20
3.4.1 Tussenkomst van de rechter ............................................................................................................ 20
3.4.2 Vorderingsgronden .......................................................................................................................... 20
3.4.3 Bijstand door een advocaat ............................................................................................................. 20
3.4.4 De mogelijke maatregelen ............................................................................................................... 20
3.4.4.1 Algemeen ................................................................................................................................ 20
3.4.4.2 De maatregelen die in alle VOS-zaken kunnen opgelegd worden .......................................... 20
3.4.4.3 Maatregelen die niet bij hoogdringendheid kunnen worden opgelegd ................................. 21
3.4.5 Time-out .......................................................................................................................................... 21
3.4.6 Samenloop tussen burgerrechterlijke en protectionele procedure ................................................ 22
4 Andere bevoegdheden van de jeugdrechter.......................................................................................... 22
5 Beroepsgeheim ..................................................................................................................................... 23
5.1 Algemeen ............................................................................................................................................. 23
5.2 Uitzonderingen ..................................................................................................................................... 23
5.2.1 Getuigenis in rechte ......................................................................................................................... 23
5.2.2 Verplichte bekendmaking ................................................................................................................ 23
5.2.3 Artikel 458bis Strafwetboek ............................................................................................................ 23
,2MW Luk Versteylen ‘20-‘21
1 De bescherming van het kind en de kinderrechten
1.1 Het internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind
1.1.1 Aarde van het verdrag
EVRM: Europees Verdrag ter bescherming van de Rechten van de Mens
- Democratische rechtsstaat
- Rechten waaronder: recht op eerlijk proces, binnen een redelijke termijn, bescherming van privéleven
- Tot stand in Raad van Europa en heeft directe werking
- EHRM: Europees Hof ter bescherming van de Rechten van de Mens
Ø Ziet toe op de correcte toepassing van de verdragsregels
Ø Een uitspraak heeft geen direct gevolg voor de burger, maar voor verdragsstaat
Ø Betrekking op alle burgers van aangesloten verdragsstaten
IVRK: Internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind (1989)
- In kader van Verenigde Naties
- Directe werking, maar geen toezicht door rechtsinstantie, wel door Comité
1.1.2 Basisrechten
Onderverdeling:
- Rechten op voorzieningen (onderwijs, gezondheidszorg, …)
- Rechten op bescherming en participatierechten (recht op zelfbeschikking, recht op inspraak, …)
Ø = niet-discriminatiebeginsel, belang v/h kind, recht op leven en ontwikkeling & recht op eigen
mening
1.2 Andere verdragen
EHRM: kindvriendelijke rechtspraak (ook IVRK)
- Verbod op foltering
- Recht op vrijheid
- Recht op eerlijk proces
- Recht op eerbiediging van privéleven
Internationaal verdrag tot bescherming van de burgerlijke en politieke rechten (BuPo) 1966
- Verenigde Naties
- Inhoud: doodstraf niet bij minderjarigen, uitzonderg op openbaarheid van rechterlijke uitspraken voor
-18
- Directe werking
Latere verdragen Verenigde Naties à invloed IVRK
- Verdrag inzake berscherming van personen met een handicap
- Verdrag inzake kinderarbeid
- Verdrag inzake rekrutering van kinderen voor militaire doeleinden
EHRM moet IVRK als bron mensenrechten zien
1
, 2MW Luk Versteylen ‘20-‘21
1.3 De Belgische grondwet en de doorwerking van het IVRK in België
Belgische Grondwet:
Wel vermeld: Niet vermeld:
Recht op ontwikkeling Non-discriminatiebeginsel (wel in andere artikelen
Belang v/h kind van Grondwet)
Recht op eigen mening
Rechtstreeks rechten uit IVRK: rechter bepaalt of verdragsbepaling al dan niet directe werking heeft
Hof van Cassatie directe werking aangenomen:
- Bepalingen over het gezin
- Bepalingen over eerbiediging v/h privéleven
- Bepalingen over opvoeding en ontwikkeling
- Bepalingen over verbod op foltering en onrechtmatige vrijheidsberoving
- Bepalingen over recht op een eerlijk proces
2
Luk Versteylen
[DATUM]
CARO DIERICKX
Erasmus Hogeschool Brussel
,2MW Luk Versteylen ‘20-‘21
Inhoudsopgave
1 De bescherming van het kind en de kinderrechten..................................................................................1
1.1 Het internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind .................................................................. 1
1.1.1 Aarde van het verdrag ....................................................................................................................... 1
1.1.2 Basisrechten ...................................................................................................................................... 1
1.2 Andere verdragen................................................................................................................................... 1
1.3 De Belgische grondwet en de doorwerking van het IVRK in België ........................................................ 2
2 De diverse takken van het jeugdrecht – overzicht ...................................................................................3
2.1 De burgerrechterlijke dossiers ................................................................................................................ 3
2.1.1 Afstamming........................................................................................................................................ 3
2.1.1.1 Begrip ........................................................................................................................................ 3
2.1.1.2 Erkenning .................................................................................................................................. 3
2.1.1.3 Betwisting ................................................................................................................................. 3
2.1.1.4 Onderzoek ................................................................................................................................. 4
2.1.2 Adoptie .............................................................................................................................................. 4
2.1.2.1 Begrip en soorten...................................................................................................................... 4
2.1.2.2 Voorwaarden ............................................................................................................................ 4
2.1.2.3 Procedure .................................................................................................................................. 5
2.1.3 Ouderlijk gezag, verblijf en financiële regeling .................................................................................. 5
2.1.3.1 Ouderlijk gezag.......................................................................................................................... 5
2.1.3.2 De ouderlijke plicht tot onderhoud........................................................................................... 6
3 Het toezicht door de jeugdrechter ..........................................................................................................7
3.1 De rol van de Vlaamse Gemeenschap .................................................................................................... 7
3.2 De MOF-dossiers .................................................................................................................................... 7
3.2.1 Algemeen ........................................................................................................................................... 7
3.2.2 Wetgeving .......................................................................................................................................... 7
3.2.3 De jeugdrechtbank ............................................................................................................................ 7
3.2.4 Specifieke procedure voor MOF-zaken.............................................................................................. 7
3.2.4.1 Vorderingsmonopolie van het openbaar ministerie ................................................................. 8
3.2.4.2 Hoorplicht ................................................................................................................................. 8
3.2.4.3 Procedure in twee fasen ........................................................................................................... 8
3.2.4.4 Territoriale bevoegdheid .......................................................................................................... 8
3.2.4.5 Afzonderlijke behandeling ........................................................................................................ 8
3.2.4.6 De aard van de op te leggen maatregelen ................................................................................ 9
3.2.5 Nieuwe bevoegdheden van de jeugdrechter..................................................................................... 9
3.2.6 De Everbergwet ............................................................................................................................... 10
3.2.7 De procedure voor de jeugdrechtbank ............................................................................................ 10
3.2.7.1 De voorbereidende rechtspleging........................................................................................... 10
3.2.7.2 De behandeling van de grond van de zaak ............................................................................. 13
3.2.7.3 De herziening .......................................................................................................................... 14
3.2.8 De rol van de sociale dienst bij de jeugrechtbank ........................................................................... 14
3.2.9 Herstelrecht ..................................................................................................................................... 14
3.2.10 De uithandengeving .................................................................................................................... 14
3.2.10.1 Algemeen ............................................................................................................................ 14
3.2.10.2 Rechtspleging...................................................................................................................... 15
3.2.10.3 De bijzondere jeugdkamer.................................................................................................. 15
3.3 De integrale jeugdhulp ......................................................................................................................... 15
3.3.1 Algemeen ......................................................................................................................................... 15
3.3.2 Belangrijke principes........................................................................................................................ 16
3.3.3 Schematische voorstelling ............................................................................................................... 16
,2MW Luk Versteylen ‘20-‘21
3.3.4 Hulpvraag of VOS ............................................................................................................................. 16
3.3.5 Vrijwilligheid of dwang .................................................................................................................... 16
3.3.6 Toegankelijkheid van de jeugdhulpverlening .................................................................................. 17
3.3.6.1 Rechtstreekse of onrechtstreekse toegang ............................................................................ 17
3.3.6.2 De eerstelijns jeugdhulpaanbieders ........................................................................................ 17
3.3.6.3 De toegangspoort ................................................................................................................... 17
3.3.6.4 Uitzondering............................................................................................................................ 17
3.3.7 Verontrustende opvoedingssituatie ................................................................................................ 18
3.3.7.1 Gemandateerde voorzieningen .............................................................................................. 18
3.3.7.2 Ondersteuningscentrum jeugdzorg ........................................................................................ 18
3.3.7.3 Vertrouwenscentrum kindermishandeling ............................................................................. 18
3.3.8 Prioriteit, urgentie en crisisjeugdhulpverlening .............................................................................. 19
3.3.8.1 Hoogste prioriteit .................................................................................................................... 19
3.3.8.2 Urgentie .................................................................................................................................. 19
3.3.8.3 Crisisjeugdhulpverlening ......................................................................................................... 19
3.4 De gerechtelijke jeugdhulpverlening .................................................................................................... 20
3.4.1 Tussenkomst van de rechter ............................................................................................................ 20
3.4.2 Vorderingsgronden .......................................................................................................................... 20
3.4.3 Bijstand door een advocaat ............................................................................................................. 20
3.4.4 De mogelijke maatregelen ............................................................................................................... 20
3.4.4.1 Algemeen ................................................................................................................................ 20
3.4.4.2 De maatregelen die in alle VOS-zaken kunnen opgelegd worden .......................................... 20
3.4.4.3 Maatregelen die niet bij hoogdringendheid kunnen worden opgelegd ................................. 21
3.4.5 Time-out .......................................................................................................................................... 21
3.4.6 Samenloop tussen burgerrechterlijke en protectionele procedure ................................................ 22
4 Andere bevoegdheden van de jeugdrechter.......................................................................................... 22
5 Beroepsgeheim ..................................................................................................................................... 23
5.1 Algemeen ............................................................................................................................................. 23
5.2 Uitzonderingen ..................................................................................................................................... 23
5.2.1 Getuigenis in rechte ......................................................................................................................... 23
5.2.2 Verplichte bekendmaking ................................................................................................................ 23
5.2.3 Artikel 458bis Strafwetboek ............................................................................................................ 23
,2MW Luk Versteylen ‘20-‘21
1 De bescherming van het kind en de kinderrechten
1.1 Het internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind
1.1.1 Aarde van het verdrag
EVRM: Europees Verdrag ter bescherming van de Rechten van de Mens
- Democratische rechtsstaat
- Rechten waaronder: recht op eerlijk proces, binnen een redelijke termijn, bescherming van privéleven
- Tot stand in Raad van Europa en heeft directe werking
- EHRM: Europees Hof ter bescherming van de Rechten van de Mens
Ø Ziet toe op de correcte toepassing van de verdragsregels
Ø Een uitspraak heeft geen direct gevolg voor de burger, maar voor verdragsstaat
Ø Betrekking op alle burgers van aangesloten verdragsstaten
IVRK: Internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind (1989)
- In kader van Verenigde Naties
- Directe werking, maar geen toezicht door rechtsinstantie, wel door Comité
1.1.2 Basisrechten
Onderverdeling:
- Rechten op voorzieningen (onderwijs, gezondheidszorg, …)
- Rechten op bescherming en participatierechten (recht op zelfbeschikking, recht op inspraak, …)
Ø = niet-discriminatiebeginsel, belang v/h kind, recht op leven en ontwikkeling & recht op eigen
mening
1.2 Andere verdragen
EHRM: kindvriendelijke rechtspraak (ook IVRK)
- Verbod op foltering
- Recht op vrijheid
- Recht op eerlijk proces
- Recht op eerbiediging van privéleven
Internationaal verdrag tot bescherming van de burgerlijke en politieke rechten (BuPo) 1966
- Verenigde Naties
- Inhoud: doodstraf niet bij minderjarigen, uitzonderg op openbaarheid van rechterlijke uitspraken voor
-18
- Directe werking
Latere verdragen Verenigde Naties à invloed IVRK
- Verdrag inzake berscherming van personen met een handicap
- Verdrag inzake kinderarbeid
- Verdrag inzake rekrutering van kinderen voor militaire doeleinden
EHRM moet IVRK als bron mensenrechten zien
1
, 2MW Luk Versteylen ‘20-‘21
1.3 De Belgische grondwet en de doorwerking van het IVRK in België
Belgische Grondwet:
Wel vermeld: Niet vermeld:
Recht op ontwikkeling Non-discriminatiebeginsel (wel in andere artikelen
Belang v/h kind van Grondwet)
Recht op eigen mening
Rechtstreeks rechten uit IVRK: rechter bepaalt of verdragsbepaling al dan niet directe werking heeft
Hof van Cassatie directe werking aangenomen:
- Bepalingen over het gezin
- Bepalingen over eerbiediging v/h privéleven
- Bepalingen over opvoeding en ontwikkeling
- Bepalingen over verbod op foltering en onrechtmatige vrijheidsberoving
- Bepalingen over recht op een eerlijk proces
2
