OMGEVINGSRECHT 2020-2021
HOOFDSTUK 1
Omgevingsrecht en het recht
Milieurechten combineert verschillende rechtstakken en heeft een toenemende invloed op het
privaatrecht (vb bodemattest bij verkoop onroerend goed). Omgevingsrecht bestaat uit het
milieurecht en het ruimtelijk bestuursrecht.
Milieurecht:
• Milieuhygiëne: bestrijding van verontreiniging (vb fijn stof, meststoffen)
• Milieubeheer: beheer natuurlijke rijkdommen (grondwater, steenkool, aardolie, …)
• Natuurbeheer: behoud natuurgebieden, wilde flora en fauna
Ruimtelijke ordening:
• Bestemming van de ruimte (toekennen van functies aan gebieden à vb voor landbouw,
woongebied, …)
• Beleid inzake onroerend erfgoed (monumenten, ...)
Energierecht:
• Behoort niet tot het omgevingsrecht maar hangt er nauw mee samen
• Regulering mbt het transport, productie, verbruik van energie, …
ONTWIKKELING VAN HET MILIEURECHT EN RUIMTELIJK ORDENINGSRECHT IN BELGIE
Lange tijd was er een ad hoc benadering van het milieubeleid. Als er eens een ramp was dan
werden pas maatregelen genomen. Exploitatievergunning is een gegeven die al lang bestaat.
Vooral vanaf de jaren ’70 is men gegaan voor een meer sectorale benadering (lucht, grond, …).
Onze ruimtelijke ordening kwam pas erg laat op gang ivm andere landen. Alles wat
omgevingsrecht aanbelangt is nu grotendeels (vb ruimtelijke ordening, …) een gewestelijke
bevoegdheid door de verschillende staatshervormingen. We hebben een grote invloed van de
Europese Unie. De ruimtelijke ordeningswetgeving wordt onrechtstreeks beïnvloed omdat
binnen de EU voor ruimtelijke ordeningswetgeving unanimiteit vereist is wat maakt dat daar
bijna niets wordt gedaan.
TENDENS NAAR INTEGRATIE EN CODIFICATIE IN HET MILIEURECHT EN RUIMTELIJK
ORDENINGSRECHT
Zo vermindert men de last voor de overheid. Nu moet men niet 15 verschillende vergunningen
vragen aan de overheid itt vroeger maar is men gaan integreren. De term van omgevingsrecht is
eigenlijk de term die kenmerkend is voor de integratie. Het omgevingsrecht bevat nl het
milieurecht en ruimtelijk ordeningsrecht. Het milieurecht is de laatste tijd aan het verzwakken
omdat de politiekers het zien als een hinderpaal voor hun beleid.
MILIEURECHT EN RUIMTELIJK ORDENINGSRECHT ALS VAKGEBIED
Zijn erg jonge vakgebieden. Het recht wordt hier gebruikt als middel om een beleid te voeren.
1
,BELANGRIJKE DINGEN DIE TE ONTHOUDEN ZIJN UIT HET BESTUURSRECHT
2
,HOOFDSTUK 2
Milieu, ruimte, beleid en recht
NOOD AAN BELEID
Toenemende aantasting van het milieu. Mens oefent veel invloed uit op zijn omgeving (vb.
kappen bossen, industrialisatie. Dit komt doordat de mens streeft naar het ‘goede’, economische
wenst en daardoor worden soms nadelen afgewenteld op de gemeenschap.
Er is een nadelig juridisch statuut van het milieu. Tragedy of the commons à vb lucht, wilde
dieren/planten, … de zorg hiervoor wordt overgedragen aan de gemeenschap. Hierdoor is
milieubeleid en ruimtelijke ordening nodig;
• Art 544 en 714 BW à verwijzen naar regulerend optrede van de overheid tav eigendom
en gemene zaken
• Art 7bis GW à streven naar een duurzame ontwikkeling
• Art 23, 4° GW à recht op bescherming gezond leefmilieu
• Sociale verzorgingsstaat à legitimeert milieu- en ruimtelijk ordeningbeleid
STREVEN NAAR EEN DUURZAME ONTWIKKELING
• Ontwikkeling die voorziet in behoeften van de huidige generatie zonder de mogelijkeden
in gevaar te brengen voor toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien
o Brundtland commissie 1789
o SDG’s
o Streven als mens naar een duurzame ontwikkeling ipv economische groei
o Idee van inter- en intragenerationele billijkheid
§ Inter: tussen generaties
§ Intra: als wij alles opmaken gaan de mensen naast ons (de derde wereld,
ontwikkelingslanden) niets hebben
o Heeft naast een milieudimensie ook een soc en eco dimensie à je moet in AL
uw activiteiten ernaar streven
o Operationalisering van het concept is erg moeilijk
EVOLUTIE IN DE UITWERKING VAN WAT EEN DUURZAME ONTWIKKELING INHOUDT
Richtlijnen hieromtrent richten zich niet alleen op mileu. SDG’s richt zich bv ook op armoede. Bij
de SDG’s zijn we zelf de dieren vergeten (vleesproductie leidt ertoe dat heel veel bos moet
verdwijnen). Recent is er meer aandacht voor de ecologische basis van ons bestaan. We zijn in
het westen bezig met alles op te gebruiken (bv aardolie, zuiver water).
FUNCTIES VAN HET OMGEVINGSRECHT
• Verwezenlijking van de ruimtelijke ordening, het milieubeleid door:
o Regulering van het menselijk handelen (vb vergunningsplicht)
o Organisatie van de besluitvorming in de overheid en de rechtsbescherming van
de burger (vb vergunningsprocedure)
o Organisatie van de handhaving (vb maatregelen bij niet-naleving van de
vergunningsplicht)
3
, • Instrumenten van het omgevingsbeleid
o Directe en indirecte regulering (vb verbod)
§ Directe regulering of ‘command and control’
è Gedetailleerde gedragsregels vs. doelvoorschriften of
open normen (vb ‘je mag geen hinder veroorzaken’)
è Gedrag voorgeschreven door de wet
è Vb; vergunningen, stedenbouwkundige voorschriften
(zonering) en beschermingsvoorschriften,
productnormen, milieuaffectrepportage,
milieukwaliteitsnormen en emissienormen
§ Indirecte regulering (vb milieuheffingen)
INSTRUMENTEN TOEGEPAST OP AUTOVERKEER – LUCHTKWALITEIT/KLIMAAT
• Definities te zien in de cursus
• Uitstoot van dieselwagens is vervuilend (meer fijn stof, kankerverwekkende stoffen),
uitstoot van benzinewagens is minder veruilend maar beide dragen bij tot CO2-uitstoot
en dus klimaatverandering
• Regulering gebeurt op 2 manieren
o Luchtkwaliteitsnormen via EU-richtlijnen, maar de lidstaten mogen wel strenger
optreden
§ Relatief succesvol maar we halen nog steeds de norm van het WHO niet
§ In Vlaanden is er een decreet algemene bepalingen milieubeleid (DABM).
Deze bevat een kader voor het opstellen van de regels.
o Emissienormen in de vorm van productnormen (bij op de markt brengen) en van
gebruiksnormen (tijdens gebruik) van wagens, eveneens via EU, waarbij de
lidstaten niet strenger mogen optreden (bescherming interne markt)
§ Geregeld verstrenging, maar veel gelobby dus veel minder succesvol
(zeker voor de dieselwagens)
§ ‘Dieselgate’: de software gaf een bepaalde uitstoot aan maar de
werkelijke uitstoot was veel groter à in strijd met EU-wetgeving
o Vele steden in Europa hebben een ‘lage-emissiezone’ (LEZ) of ‘milieuzone’
waarin ‘oude’ dieselwagens niet meer mogen ondanks dat ze bij aankoop aan alle
(Europese) normen voldeden
• Verbod op ‘oude’ dieselwagens in stadskern
§ Vb Gent
• Verbod op alle dieselwagens in (kleinere) stadskern
§ Vb Hamburg
• Andere maatregelen
§ Vb verbod op alle dieselwagens in het land (Noorwegen 2025)
§ Vb verbod op alle autoverkeer in (kleinere) stadskern
§ Vb vergunning om te mogen rijden in de stadskern
§ Vb Alternerend rijden in de stad (pare/onpare nummerplaat)
§ Vb tolheffingen
4
HOOFDSTUK 1
Omgevingsrecht en het recht
Milieurechten combineert verschillende rechtstakken en heeft een toenemende invloed op het
privaatrecht (vb bodemattest bij verkoop onroerend goed). Omgevingsrecht bestaat uit het
milieurecht en het ruimtelijk bestuursrecht.
Milieurecht:
• Milieuhygiëne: bestrijding van verontreiniging (vb fijn stof, meststoffen)
• Milieubeheer: beheer natuurlijke rijkdommen (grondwater, steenkool, aardolie, …)
• Natuurbeheer: behoud natuurgebieden, wilde flora en fauna
Ruimtelijke ordening:
• Bestemming van de ruimte (toekennen van functies aan gebieden à vb voor landbouw,
woongebied, …)
• Beleid inzake onroerend erfgoed (monumenten, ...)
Energierecht:
• Behoort niet tot het omgevingsrecht maar hangt er nauw mee samen
• Regulering mbt het transport, productie, verbruik van energie, …
ONTWIKKELING VAN HET MILIEURECHT EN RUIMTELIJK ORDENINGSRECHT IN BELGIE
Lange tijd was er een ad hoc benadering van het milieubeleid. Als er eens een ramp was dan
werden pas maatregelen genomen. Exploitatievergunning is een gegeven die al lang bestaat.
Vooral vanaf de jaren ’70 is men gegaan voor een meer sectorale benadering (lucht, grond, …).
Onze ruimtelijke ordening kwam pas erg laat op gang ivm andere landen. Alles wat
omgevingsrecht aanbelangt is nu grotendeels (vb ruimtelijke ordening, …) een gewestelijke
bevoegdheid door de verschillende staatshervormingen. We hebben een grote invloed van de
Europese Unie. De ruimtelijke ordeningswetgeving wordt onrechtstreeks beïnvloed omdat
binnen de EU voor ruimtelijke ordeningswetgeving unanimiteit vereist is wat maakt dat daar
bijna niets wordt gedaan.
TENDENS NAAR INTEGRATIE EN CODIFICATIE IN HET MILIEURECHT EN RUIMTELIJK
ORDENINGSRECHT
Zo vermindert men de last voor de overheid. Nu moet men niet 15 verschillende vergunningen
vragen aan de overheid itt vroeger maar is men gaan integreren. De term van omgevingsrecht is
eigenlijk de term die kenmerkend is voor de integratie. Het omgevingsrecht bevat nl het
milieurecht en ruimtelijk ordeningsrecht. Het milieurecht is de laatste tijd aan het verzwakken
omdat de politiekers het zien als een hinderpaal voor hun beleid.
MILIEURECHT EN RUIMTELIJK ORDENINGSRECHT ALS VAKGEBIED
Zijn erg jonge vakgebieden. Het recht wordt hier gebruikt als middel om een beleid te voeren.
1
,BELANGRIJKE DINGEN DIE TE ONTHOUDEN ZIJN UIT HET BESTUURSRECHT
2
,HOOFDSTUK 2
Milieu, ruimte, beleid en recht
NOOD AAN BELEID
Toenemende aantasting van het milieu. Mens oefent veel invloed uit op zijn omgeving (vb.
kappen bossen, industrialisatie. Dit komt doordat de mens streeft naar het ‘goede’, economische
wenst en daardoor worden soms nadelen afgewenteld op de gemeenschap.
Er is een nadelig juridisch statuut van het milieu. Tragedy of the commons à vb lucht, wilde
dieren/planten, … de zorg hiervoor wordt overgedragen aan de gemeenschap. Hierdoor is
milieubeleid en ruimtelijke ordening nodig;
• Art 544 en 714 BW à verwijzen naar regulerend optrede van de overheid tav eigendom
en gemene zaken
• Art 7bis GW à streven naar een duurzame ontwikkeling
• Art 23, 4° GW à recht op bescherming gezond leefmilieu
• Sociale verzorgingsstaat à legitimeert milieu- en ruimtelijk ordeningbeleid
STREVEN NAAR EEN DUURZAME ONTWIKKELING
• Ontwikkeling die voorziet in behoeften van de huidige generatie zonder de mogelijkeden
in gevaar te brengen voor toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien
o Brundtland commissie 1789
o SDG’s
o Streven als mens naar een duurzame ontwikkeling ipv economische groei
o Idee van inter- en intragenerationele billijkheid
§ Inter: tussen generaties
§ Intra: als wij alles opmaken gaan de mensen naast ons (de derde wereld,
ontwikkelingslanden) niets hebben
o Heeft naast een milieudimensie ook een soc en eco dimensie à je moet in AL
uw activiteiten ernaar streven
o Operationalisering van het concept is erg moeilijk
EVOLUTIE IN DE UITWERKING VAN WAT EEN DUURZAME ONTWIKKELING INHOUDT
Richtlijnen hieromtrent richten zich niet alleen op mileu. SDG’s richt zich bv ook op armoede. Bij
de SDG’s zijn we zelf de dieren vergeten (vleesproductie leidt ertoe dat heel veel bos moet
verdwijnen). Recent is er meer aandacht voor de ecologische basis van ons bestaan. We zijn in
het westen bezig met alles op te gebruiken (bv aardolie, zuiver water).
FUNCTIES VAN HET OMGEVINGSRECHT
• Verwezenlijking van de ruimtelijke ordening, het milieubeleid door:
o Regulering van het menselijk handelen (vb vergunningsplicht)
o Organisatie van de besluitvorming in de overheid en de rechtsbescherming van
de burger (vb vergunningsprocedure)
o Organisatie van de handhaving (vb maatregelen bij niet-naleving van de
vergunningsplicht)
3
, • Instrumenten van het omgevingsbeleid
o Directe en indirecte regulering (vb verbod)
§ Directe regulering of ‘command and control’
è Gedetailleerde gedragsregels vs. doelvoorschriften of
open normen (vb ‘je mag geen hinder veroorzaken’)
è Gedrag voorgeschreven door de wet
è Vb; vergunningen, stedenbouwkundige voorschriften
(zonering) en beschermingsvoorschriften,
productnormen, milieuaffectrepportage,
milieukwaliteitsnormen en emissienormen
§ Indirecte regulering (vb milieuheffingen)
INSTRUMENTEN TOEGEPAST OP AUTOVERKEER – LUCHTKWALITEIT/KLIMAAT
• Definities te zien in de cursus
• Uitstoot van dieselwagens is vervuilend (meer fijn stof, kankerverwekkende stoffen),
uitstoot van benzinewagens is minder veruilend maar beide dragen bij tot CO2-uitstoot
en dus klimaatverandering
• Regulering gebeurt op 2 manieren
o Luchtkwaliteitsnormen via EU-richtlijnen, maar de lidstaten mogen wel strenger
optreden
§ Relatief succesvol maar we halen nog steeds de norm van het WHO niet
§ In Vlaanden is er een decreet algemene bepalingen milieubeleid (DABM).
Deze bevat een kader voor het opstellen van de regels.
o Emissienormen in de vorm van productnormen (bij op de markt brengen) en van
gebruiksnormen (tijdens gebruik) van wagens, eveneens via EU, waarbij de
lidstaten niet strenger mogen optreden (bescherming interne markt)
§ Geregeld verstrenging, maar veel gelobby dus veel minder succesvol
(zeker voor de dieselwagens)
§ ‘Dieselgate’: de software gaf een bepaalde uitstoot aan maar de
werkelijke uitstoot was veel groter à in strijd met EU-wetgeving
o Vele steden in Europa hebben een ‘lage-emissiezone’ (LEZ) of ‘milieuzone’
waarin ‘oude’ dieselwagens niet meer mogen ondanks dat ze bij aankoop aan alle
(Europese) normen voldeden
• Verbod op ‘oude’ dieselwagens in stadskern
§ Vb Gent
• Verbod op alle dieselwagens in (kleinere) stadskern
§ Vb Hamburg
• Andere maatregelen
§ Vb verbod op alle dieselwagens in het land (Noorwegen 2025)
§ Vb verbod op alle autoverkeer in (kleinere) stadskern
§ Vb vergunning om te mogen rijden in de stadskern
§ Vb Alternerend rijden in de stad (pare/onpare nummerplaat)
§ Vb tolheffingen
4
