Samenvatting ethiek
§1 Wat is ethiek
Ethiek (ethòs – gewoonten) probeert erachter te komen wat de moraal van ons verlangt en is een
systematische reflectie op de moraal (mores – gewoonten).
De moraal is een verzameling van normen (gedragsregels) en waarden (persoonlijke idealen.)
Normen en waarden zijn plaats- en tijdsgebonden, zo mogen wij in Nederland zelf kiezen met wie
we trouwen, maar is dat in Afghanistan niet zo, daar wordt de partner gekozen door de ouders.
Als je amoreel bent sta je buiten de moraal(baby) als je immoreel bent handel je tegen de moraal in.
De moraal heeft betrekking op normatieve randvoorwaarden dat zijn voorschrijvende grenzen of te
wel de rand over hoe we met elkaar omgaan, hierin zijn veel zaken vrij, maar toch verwachten we dat
iedereen deze randvoorwaarden naleeft. Hierbij is het belangrijk de je gerechtvaardigde
verwachtingen hebt, dus dat je niet alles kan verwachten van iemand.
§2 Consequentialisme
Het consequentialisme let op de consequentia (gevolgen) voor anderen van een handeling.
Binnen het consequentialisme hebben we het utilisme uitgedacht door Jeremy Bentham en John
Stuart Mill. Het utilisme is een leer die van oordeel is dat al ons handelen van nut moet zijn voor alle
betrokkenen, zo moeten we het grootste geluk voor het grootste aantal kiezen.
Jeremy Bentham vond dat geluk bestaat uit ervaringen van genot en gebruikte de hedonistische
calculus om beslissingen te nemen.
Intensiteit – hoe hevig en diepgaand is het genot?
Duur – hoelang duurt het genot?
Zekerheid – hoe zeker ben je van je genot?
Nabijheid – hoelang duurt het voordat het genot kan worden beleefd?
Productiviteit – hoeveel genotsmomenten brengt dit genot nog meer mee?
Zuiverheid – tot op welke hoogte is dit genot vrij van pijn?
Reikwijdte – hoeveel mensen zullen dit genot meebeleven?
John Stuart Mill vond dat genot plaats moest maken voor geluk en kwantiteit voor kwaliteit. Het is
volgens Mill beter om een ontevreden mens te zijn dan om een tevreden zwijn te zijn.
Intrinsieke waarde: op zichzelf waardevol à geluk
Instrumentele waarden: streven mensen na, omdat ze bijdragen aan intrinsieke waarde
Het utilisme is universalistisch en onpartijdig, aangezien het he geluk van alle betrokkenen wilt
maximaliseren. De eudaimonische strekking binnen het utilisme is dat iets pas goed en waardevol
wordt beschouwd als het mensen gelukkig maakt.
Tegen het utilisme
- minderheid heeft het altijd niet
- het is niet zomaar een rekensom
- genot is onmeetbaar
- je kan de toekomst niet voorspellen
- geen recht op eigen projecten
- negatieve verantwoordelijkheid: je bent ook verantwoordelijk voor alles wat je niet doet
, §3 Deontologie
Kant: onvoorwaardelijk, het gaat om de intentie en niet om de uitkomst
Integer= juiste à hoe moet ik willen? Waar sta ik achter? à categorisch (altijd) imperatief (bevel)
Kant vindt dat je moet handelen volgens maximes (gedragsregels) waarvan je tegelijk kunt willen dar
ze een algemene wet zijn. Kant is voor de categorisch imperatief, maar tegen het hypothetisch
imperatief (als… dan dat à voorwaarde.)
Volgens Kant handel je goed als je:
- Autonoom
- Handelt volgens verstand
- Je neigingen niet volgt
- Je het goede doet om het goede te doen = plicht
- ‘’Goede wil is het enige wat onvoorwaardelijk goed kan zijn’’
Drie formuleringen van het categorisch imperatief
1) Handelen volgens maximes (gedragsregels) waarvan je tegelijk kunt willen dar ze een algemene
wet zijn.
2) Handel volgens zodanige maximen, dat uw zichzelf tegelijk als algemeen-wetgevend kan
beschouwen.
3) Handel zo dat je de mensheid, zowel in je eigen persoon als in de persoon van ieder ander dit als
louter middel benadert, maar ook altijd als doel.
Liegen kan geen algemene wet worden door contradictie (tegenspraak) als iedereen mag liegen dan
bestaat er geen waarheid meer en dan is liegen ook niet meer het niet spreken van de waarheid.
Het morele narcisme is een valkuil in de deontologie, zo wordt men onder druk gezet om zich druk te
maken over de zuiverheid van hun motieven. Dit zorgt ervoor dat men nooit voor een dilemma kan
staan wanneer ze door immoreel gedrag ellende kunnen voorkomen, of wanneer ze door moreel
gedrag ellende veroorzaken. Mensen moeten daarom altijd hun morele integriteit bewaren.
§4 Deugdenethiek
Deugden is doen waarvoor je gemaakt bent. Een mens heeft een telos (doel) en ieder mens moet
worden wat in zich zit (eikel à eikenboom.) Deugd is een karakterhouding om een weloverwogen
keuze te maken die in het midden ligt (niet te veel en niet te weinig.) Dit wordt bepaald door een
rationeel beginsel (doordacht idee) op de manier dat je het op een praktische manier zou benaderen.
Mensbeeld Aristoteles
- Vegetatief, sensitief en rationele ziel
- Animal rationale (ratio moet sturen)
- Streven is lichamelijk en denken is ziel
Eudai monia: een gelukkig mens is gelukt
Karakter deugden: karaktereigenschappen die iemand tot een goed mens maken.
Kardinale deugden zijn de kerndeugden waaruit alle andere deugden worden afgeleid
Rechtvaardigheid, wijsheid (rede), moed (wil) en matigheid (verlangens onderdrukken)
Rechtvaardigheid is de overkoepelende en sociale deugd.
Poiesis: handelingen met een extern doel (je stopt als je doel is gelukt)
Praxis: doel ligt in de handeling zelf
Volgens Aristoteles (en zijn boek nicomachische ethiek) zit je doel ‘’leven’’ in de handeling
§1 Wat is ethiek
Ethiek (ethòs – gewoonten) probeert erachter te komen wat de moraal van ons verlangt en is een
systematische reflectie op de moraal (mores – gewoonten).
De moraal is een verzameling van normen (gedragsregels) en waarden (persoonlijke idealen.)
Normen en waarden zijn plaats- en tijdsgebonden, zo mogen wij in Nederland zelf kiezen met wie
we trouwen, maar is dat in Afghanistan niet zo, daar wordt de partner gekozen door de ouders.
Als je amoreel bent sta je buiten de moraal(baby) als je immoreel bent handel je tegen de moraal in.
De moraal heeft betrekking op normatieve randvoorwaarden dat zijn voorschrijvende grenzen of te
wel de rand over hoe we met elkaar omgaan, hierin zijn veel zaken vrij, maar toch verwachten we dat
iedereen deze randvoorwaarden naleeft. Hierbij is het belangrijk de je gerechtvaardigde
verwachtingen hebt, dus dat je niet alles kan verwachten van iemand.
§2 Consequentialisme
Het consequentialisme let op de consequentia (gevolgen) voor anderen van een handeling.
Binnen het consequentialisme hebben we het utilisme uitgedacht door Jeremy Bentham en John
Stuart Mill. Het utilisme is een leer die van oordeel is dat al ons handelen van nut moet zijn voor alle
betrokkenen, zo moeten we het grootste geluk voor het grootste aantal kiezen.
Jeremy Bentham vond dat geluk bestaat uit ervaringen van genot en gebruikte de hedonistische
calculus om beslissingen te nemen.
Intensiteit – hoe hevig en diepgaand is het genot?
Duur – hoelang duurt het genot?
Zekerheid – hoe zeker ben je van je genot?
Nabijheid – hoelang duurt het voordat het genot kan worden beleefd?
Productiviteit – hoeveel genotsmomenten brengt dit genot nog meer mee?
Zuiverheid – tot op welke hoogte is dit genot vrij van pijn?
Reikwijdte – hoeveel mensen zullen dit genot meebeleven?
John Stuart Mill vond dat genot plaats moest maken voor geluk en kwantiteit voor kwaliteit. Het is
volgens Mill beter om een ontevreden mens te zijn dan om een tevreden zwijn te zijn.
Intrinsieke waarde: op zichzelf waardevol à geluk
Instrumentele waarden: streven mensen na, omdat ze bijdragen aan intrinsieke waarde
Het utilisme is universalistisch en onpartijdig, aangezien het he geluk van alle betrokkenen wilt
maximaliseren. De eudaimonische strekking binnen het utilisme is dat iets pas goed en waardevol
wordt beschouwd als het mensen gelukkig maakt.
Tegen het utilisme
- minderheid heeft het altijd niet
- het is niet zomaar een rekensom
- genot is onmeetbaar
- je kan de toekomst niet voorspellen
- geen recht op eigen projecten
- negatieve verantwoordelijkheid: je bent ook verantwoordelijk voor alles wat je niet doet
, §3 Deontologie
Kant: onvoorwaardelijk, het gaat om de intentie en niet om de uitkomst
Integer= juiste à hoe moet ik willen? Waar sta ik achter? à categorisch (altijd) imperatief (bevel)
Kant vindt dat je moet handelen volgens maximes (gedragsregels) waarvan je tegelijk kunt willen dar
ze een algemene wet zijn. Kant is voor de categorisch imperatief, maar tegen het hypothetisch
imperatief (als… dan dat à voorwaarde.)
Volgens Kant handel je goed als je:
- Autonoom
- Handelt volgens verstand
- Je neigingen niet volgt
- Je het goede doet om het goede te doen = plicht
- ‘’Goede wil is het enige wat onvoorwaardelijk goed kan zijn’’
Drie formuleringen van het categorisch imperatief
1) Handelen volgens maximes (gedragsregels) waarvan je tegelijk kunt willen dar ze een algemene
wet zijn.
2) Handel volgens zodanige maximen, dat uw zichzelf tegelijk als algemeen-wetgevend kan
beschouwen.
3) Handel zo dat je de mensheid, zowel in je eigen persoon als in de persoon van ieder ander dit als
louter middel benadert, maar ook altijd als doel.
Liegen kan geen algemene wet worden door contradictie (tegenspraak) als iedereen mag liegen dan
bestaat er geen waarheid meer en dan is liegen ook niet meer het niet spreken van de waarheid.
Het morele narcisme is een valkuil in de deontologie, zo wordt men onder druk gezet om zich druk te
maken over de zuiverheid van hun motieven. Dit zorgt ervoor dat men nooit voor een dilemma kan
staan wanneer ze door immoreel gedrag ellende kunnen voorkomen, of wanneer ze door moreel
gedrag ellende veroorzaken. Mensen moeten daarom altijd hun morele integriteit bewaren.
§4 Deugdenethiek
Deugden is doen waarvoor je gemaakt bent. Een mens heeft een telos (doel) en ieder mens moet
worden wat in zich zit (eikel à eikenboom.) Deugd is een karakterhouding om een weloverwogen
keuze te maken die in het midden ligt (niet te veel en niet te weinig.) Dit wordt bepaald door een
rationeel beginsel (doordacht idee) op de manier dat je het op een praktische manier zou benaderen.
Mensbeeld Aristoteles
- Vegetatief, sensitief en rationele ziel
- Animal rationale (ratio moet sturen)
- Streven is lichamelijk en denken is ziel
Eudai monia: een gelukkig mens is gelukt
Karakter deugden: karaktereigenschappen die iemand tot een goed mens maken.
Kardinale deugden zijn de kerndeugden waaruit alle andere deugden worden afgeleid
Rechtvaardigheid, wijsheid (rede), moed (wil) en matigheid (verlangens onderdrukken)
Rechtvaardigheid is de overkoepelende en sociale deugd.
Poiesis: handelingen met een extern doel (je stopt als je doel is gelukt)
Praxis: doel ligt in de handeling zelf
Volgens Aristoteles (en zijn boek nicomachische ethiek) zit je doel ‘’leven’’ in de handeling
