Uitgebreide samenvatting Aardrijkskunde 5vwo - hoofdstuk 2 - Aarde

Introductie
 Aardplaten – Delen van de aardkorst die als geheel bewegen
 Delta – Nieuw land in zee dat ontstaat waar een rivier in zee uitmondt en sediment ophoopt
 Endogene processen – Processen die ‘van binnenuit’ op de aardkorst inwerken, zoals
aardbevingen, vulkanisme, platentektoniek en gebergtevorming
 Exogene processen – Processen die van ‘buitenaf’ op de aardkorst inwerken, zoals verwering,
erosie en sedimentatie
 Plooiingsgebergte – Gebergte dat ontstaat door de druk in de aardkorst waarbij gesteente
geplooid en opgeheven wordt
 Sediment – Het losse materiaal dat door stromend water, wind of bewegend ijs wordt
meegenomen
 Stroomgebied – Gebied waarbinnen al het regen- en smelt- water via één hoofdrivier naar zee
stroomt
 Epicentrum – Punt op het aardoppervlak direct boven de haard van de aardbeving waar de
meeste beweging door een aardbeving plaatsvindt
 Vulkaankegel – Een berg die ontstaan is door de lagen as en lava van een reeks uitbarstingen

,2.1 De opbouw van de aarde
 Vroeger dacht men dat de aarde als hete vloeibare bol was afgekoeld en zo was gekrompen
o Door het krimpen zouden oceaanbekkens en gebergte zijn ontstaan
o Door wereldkaarten kwamen er theorieën over beweging van continenten

 Nu vormen kustlijnen, fossielen, gesteenten en bergen aanwijzingen voor continent beweging
o Continenten en de oceaanbodem bewegen allebei

 Grootste deel van aardkorst wordt gevormd door oceaanbodem
o Oceaanbodem ligt 4 kilometer lager dan continentale korst
o Oceaanbodem bestaat uit basalt, een zwaar gesteente met een hogere dichtheid
o Continentale korst bestaat uit graniet, een licht gesteenten met een lage dichtheid

 De Midoceanische rug is een onderwatergebergte met hoogte verschillen
o Hij is wel 75 000km lang

 Diepzeetroggen zijn diepe kloven in de oceaanbodem
o Ze liggen langs de randen van de Grote Oceaan

 Het is niet mogelijk om dieper dan 10 kilometer de aarde in te gaan dus zijn er manieren bedacht
om de opbouw van de aarde te onderzoeken:
o Alle gegevens over de aarde zijn indirect waargenomen gegevens
o Scannen van de aarde is mogelijk
 Hiervoor maakt men gebruik van trillingen van elke aardbeving die overal op
de wereld worden opgevangen en geregistreerd
 Snelheid en richting van trillingen wordt beïnvloed door eigenschappen van
gesteente zoals
 De temperatuur
 De dichtheid
 De vloeibaarheid
o Door duizenden aardbevingen te analyseren weten seismologen hoe de aarde er van
binnen uitziet




De aardkorst bestaat uit licht
gesteente dat drijft op de
aardmantel

De aardmantel bestaat uit zwaarder
gesteente dan de aardkorst

De aardkern bestaat grotendeels uit
ijzer en radioactieve deeltjes

, 2.2 Platentektoniek

 De aardkorst is verdeeld in platen, de grenzen zijn seismisch bepaald
 Bewegingen van aardkorst onderscheiden in de volgende typen
1. Convergente plaatgrenzen
 2 aardplaten botsen tegen elkaar
 Als een oceaanbodem botst met continent, duikt oceaanbodem onder het
continent de mantel in
 Dit proces heet Subductie
2. Divergente plaatgrenzen
 2 aardplaten bewegen uit elkaar
 Er ontstaat een scheur in de aardkorst die wordt opgevuld met lava
 Stolling veroorzaakt nieuwe oceaanbodem
 Groeit langzaam vanuit Midoceanische rug
 Ook wel de Spreidingszone genoemd
3. Transforme plaatgrenzen
 2 aardplaten bewegen langs elkaar
 Tegengestelde richting of verschil in snelheid in dezelfde richting

 Aangroei oceaanbodem Midoceanische rug wordt gecompenseerd door verdwijnen
oceaanbodem bij een subductiezone

 Continenten blijven bestaan en groeien aan
o Ze bestaan uit licht gesteente
o Een vlot dat niet zinkt
o Door Subductie smelt basalt met water samen tot een lichter gesteente
 Het gesteente stijgt op en wordt toegevoegd aan het continent



 Platentektoniek – de snelheden waarmee de platen jaarlijks bewegen verschillen
o Door convectiestromen bewegen platen mee met de stroming van het magma in de
aardmantel
o Door lava die de aardmantel uitvloeit ontstaat er een soort duwkracht
o Duwkracht met zwaartekracht zorgt voor beweging van de oceanische plaat
o Bij de subductiezone is de oceaanbodem oud, afgekoeld en zwaarder door het krimpen
 bij Subductie wordt de zware korst door zijn gewicht naar beneden
getrokken
 Het gevolg hiervan is een trekkracht op de rest van de oceanische
plaat



 Aardplaten bewegen met 1-20cm per jaar, wetenschappers denken dat dat vroeger ook zo was
o Dit heet het actualiteitsprincipe, een reconstructie van hoe het vroeger was
o Elke 250 miljoenjaar begint de cyclus opnieuw
o Eerste continent heette Pangea