Inhoudsopgave
Week 1 systeemtheorie..........................................................................................................................1
Systeemdenken..................................................................................................................................1
Territoriumtheorie..............................................................................................................................4
Het contextuele denken.....................................................................................................................4
Territoriumtheorie..............................................................................................................................7
Week 2 ICF-model................................................................................................................................13
ICF model – classificaties..................................................................................................................21
ICF powerpoint.................................................................................................................................23
Week 2 Activeren & participeren.........................................................................................................29
Week 2 universele verklaring van de rechten van de mens.................................................................31
Week 3 Groeps- gezinsgericht werken.................................................................................................36
groeps-, gezinsgericht, Klimaat.........................................................................................................36
Week 4 Leerpaden beperkingen...........................................................................................................42
Stoornissen.......................................................................................................................................46
Het geraamte en spierstelsel & fysieke beperkingen...........................................................................49
Het oog & visuele beperkingen............................................................................................................54
Het oor & auditieve beperkingen.........................................................................................................58
Week 5 Reframing challenging behaviour............................................................................................63
Gedragsstoornissen en emotionele problemen...............................................................................63
Reframing challenging behaviour.....................................................................................................65
Artikel herkaderen van gedrag.........................................................................................................66
Week 5 Leertheorie..............................................................................................................................68
Cognitieve leertheorie: Over plasticiteit en mediatie.......................................................................68
Week 6 sociale emotionele ontwikkeling en begeleidingsstijl..............................................................75
Week 7 Seksualiteit..............................................................................................................................80
Leerpad seksualiteit..........................................................................................................................88
Week 8 fysieke beperking.....................................................................................................................89
Leerpad verwerking beperkingen.....................................................................................................94
Week 1 systeemtheorie
Systeemdenken
Algemene systeemtheorie
Systeemtheorie Communicatietheorie
o.m. systeemkenmerken o.m. Watzlawick
1
, SYSTEEMTHERAPIE= gezinstherapie vanuit systeem- en communicatietheorie
Structurele stroming: Strategische stroming:
focus : grenzen, hiërarchie, coalities focus : communicatie
Hulpverlening (aan gezinnen) gefundeerd vanuit systeemtheorie, communicatietheorie en
systeemtherapie = Hulpverlening vanuit een systeemtheoretische benadering
Algemene systeemkenmerken bij gezinnen
CIRCULARITEIT: Niet-eenzijdigheid
TOTALITEIT : ‘niet-optelbaarheid’ en ‘niet-
eenzijdigheid’
EVENWICHTSPROCESSEN:
HOMEOSTASE : Een systeem heeft de neiging tot een
dynamisch evenwicht
FEEDBACK
o POSITIEVE FEEDBACK : bevordert de
ontwikkeling van een systeem
o NEGATIEVE FEEDBACK : remt de
ontwikkeling van een systeem
EQUIFINALITEIT: verschillende begintoestanden
kunnen leiden tot eenzelfde eindtoestand en omgekeerd (proceskarakter van een
open systeem)
GRENZEN: Afbakening van het systeem
Systeemtheoretische benadering
SYSTEEMTHEORIE COMMUNICATIETHEORIE
ALGEMENE SYSTEEMKENMERKEN o.m. WATZLAWICK
KENMERKEN
SPECIFIEKE SYSTEEM-
KENMERKEN m.b.t. GEZINNEN
SYSTEEMTHERAPIE
= (gezins)therapie vanuit systeem- en communicatietheorie
STRUCTURELE STROMING STRATEGISCHE STROMING
(focus: grenzen, hiërarchie, coalities) (focus: communicatie)
olgens de territoriumtheorie is het kind eigendom van de ouders. Van daaruit moeten we de
reactie van de vader dan ook begrijpen ten opzichte
HULPVERLENING van de hulpverlening. Hij moet zijn kind
(AAN GEZINNEN)
'uit handen geven'. Zodra
GEFUNDEERD de instelling
VANUIT aangeeft
SYSTEEMTHEORIE, dat ze goed voor
COMMUNICATIETHEORIE ENJelle zullen zorgen lijkt
SYSTEEMTHERAPIE
vader al meteen wat=geruster. Hij ervaart
HULPVERLENING Jelle
VANUIT EEN als iemand waarBENADERING
SYSTEEMTHEORETISCHE hij bevoegd voor is en
verantwoordelijkheid voor draagt. Jelle zijn territorium bestaat uit zijn privé gebied en het
publieke gebied. Zijn privé terrein omvat zijn privé-schuilplaats. Dit houd al zijn gedachten,
fantasieën, wensen en lichamelijkheid in. Het is alles wat hij denkt. daarnaast is er ook zijn
persoonlijke ruimte. De publieke arena bestaat uit de psychologische ruimte (manieren
waarop mensen aandacht trekken) en de actieterreinen waarbinnen hij actief is (gezin,
2
,leefgroep,..). Jelle loopt weg en wordt kwaad of trekt zich enorm terug als reactie om
aandacht te trekken. Hij verdedigt daarmee zijn eigen territorium en geeft waarschuwingen
om zijn territorium niet in te perken. Zijn plaats binnen de instelling is een co-territorium. Hij
kan daar niet zomaar doen en laten wat hij wil, maar moet leven volgens de regels en
normen van de instelling. Wanneer Jelle het gevoel heeft dat de begeleider territorium afpakt
kan dit leiden tot conflicten en daarbij gaat Jelle lopen of krijgt hij een emotionele uitbarsting.
De instelling zou kunnen inzetten op de communicatie met Jelle, vermits dit erg belangrijk is
bij de interactie met zijn omgeving. Uit de casus kan ik ook niet afleiden dat hij een hobby
heeft, daar zou hij bijvoorbeeld meer zelfvertrouwen door kunnen ontwikkelen. Het lijkt mij
ook belangrijk om te werken rond impulscontrole en de socio-emotionele ontwikkeling te
stimuleren.
De vader gebruikt het wapen spot, humor, sarcasme, cynisme wanneer hij afscheid neemt
van zijn zoon. We weten dat Jelle verbaal fel kan reageren maar er wordt niet vermeld wat hij
precies zegt. Daardoor kan ik niet precies bepalen welk wapen hij gebruikt.
Je moet er rekening mee houden dat wanneer een bewoner of cliënt in een gesloten
instelling wordt opgenomen ze veel verliezen. De privé schuilplaats e, de persoonlijke ruimte
worden vaak geschonden (onbedoeld). De actieterreinen veranderen en worden
omgevormd. Jelle gaat het verlies van territorium proberen te compenseren in de
psychologische ruimte. Hij doet dat door weg te lopen, boos te worden of net heel droevig te
worden. Dat is eigenlijk een vraag van Jelle om hem die ruimte te geven. Elke overgang is
daarnaast ook nog is een crisismoment waarbij iedereen opnieuw een plaats moet vinden en
zich opnieuw moet aanpassen. Je moet meerzijdig partijdig blijven in deze situatie. Het
gevaar bestaat erin dat te veel verlies kan leiden tot vijandigheid, wat dan weer leid tot
destructiviteit waarbij geen belang meer is bij het territorium.
Stromingen
STRATEGISCHE STROMING
vertegenwoordigers Watzlawick, Haley
de focus ligt op COMMUNICATIE
Kritieken:
o te weinig aandacht voor individuele kenmerken leidt tot psycho-educatie als
nieuwe stroming
o te weinig aandacht voor maatschappelijke en culturele factoren leidt tot
constructivisme als nieuwe stroming
Axioma’s van Watzlawick
1. Je kan niet niet communiceren – Alle gedrag is communicatie
2. Elke communicatie bezit een inhouds- en betrekkingsaspect. –Mensen beïnvloeden
met woorden en vooral zonder woorden
3. Wat ik bedoel is niet perse waar voor een ander – De waarheid bestaat niet – Elk zijn
waarheid)
4. Als ik wat zeg, zeg ik iets over hoe ik wil dat de ander met mij omgaat (Je spreekt
altijd dubbel)
5. Wie heeft het voor het zeggen? Wie laat het voor het zeggen hebben?
Structurele stroming
Vertegenwoordigers Minuchin, Compernolle
Focus op GRENZEN, HIËRARCHIE en COALITIES
3
, Specifieke systeemkenmerken bij gezinnen
‘Regelgeleid’ systeem
Allianties & coalities
Hiërarchie en parentificatie
Een regelgeleid systeem
Het functioneren van de individuele leden van een groep is alleen maar te begrijpen
vanuit de regels en het proces van het systeem.
Het gedrag van elke speler wordt pas duidelijk als je de regels voor het spel door
hebt
In een systeem zijn de regels belangrijker dan de spelers
Er zijn duidelijke regels in verband met de grenzen
Allianties en coalities
Subsystemen gaan een alliantie aan als zij een gemeenschappelijk belang hebben.
Zij gaan dan meer samenhangen.
Dit wordt een coalitie als dit zich tegen een derde richt.
Dit wordt destructief als de coalitie(/alliantie) langdurig blijft bestaan.
ALS JE DEZE NIET ZIET IN DE CASUS VERMELD DIT! Omdat je geen
aanknopingspunten heb om daar iets over te zeggen. “niet duidelijk te zien”
Hiërarchie en parentificatie
Bepaalde subsystemen oefenen meer invloed uit dan andere binnen een systeem.
Er is een duidelijke grens tussen oudersubsysteem en kindersubsysteem.
Als een kind als co-ouder gaat fungeren spreekt men van parentificatie.
Territoriumtheorie
Beheer, verwerving en verdediging van territoria
Menselijk reacties
Gebruik van wapens en reactie op ‘wapens’
Wapens en reactie
Wapens:
o Geleidelijke infiltratie
o “Het is in het belang van uw kind”
o Het benadrukken van de competentie van de hulpverleners
o Schuldinductie
o Zogenaamde psychoanalyse
o ‘Rookgordijn’ of ‘mist’
Reactie:
o De zelfverzekerde reactie
o De vijandige reactie
Het contextuele denken
Kinderen en jongeren en hun context?
Wat is “context”?
Wat bepaalt een context?
Wat zijn contexten in een orthopedagogische praktijk?
4
Week 1 systeemtheorie..........................................................................................................................1
Systeemdenken..................................................................................................................................1
Territoriumtheorie..............................................................................................................................4
Het contextuele denken.....................................................................................................................4
Territoriumtheorie..............................................................................................................................7
Week 2 ICF-model................................................................................................................................13
ICF model – classificaties..................................................................................................................21
ICF powerpoint.................................................................................................................................23
Week 2 Activeren & participeren.........................................................................................................29
Week 2 universele verklaring van de rechten van de mens.................................................................31
Week 3 Groeps- gezinsgericht werken.................................................................................................36
groeps-, gezinsgericht, Klimaat.........................................................................................................36
Week 4 Leerpaden beperkingen...........................................................................................................42
Stoornissen.......................................................................................................................................46
Het geraamte en spierstelsel & fysieke beperkingen...........................................................................49
Het oog & visuele beperkingen............................................................................................................54
Het oor & auditieve beperkingen.........................................................................................................58
Week 5 Reframing challenging behaviour............................................................................................63
Gedragsstoornissen en emotionele problemen...............................................................................63
Reframing challenging behaviour.....................................................................................................65
Artikel herkaderen van gedrag.........................................................................................................66
Week 5 Leertheorie..............................................................................................................................68
Cognitieve leertheorie: Over plasticiteit en mediatie.......................................................................68
Week 6 sociale emotionele ontwikkeling en begeleidingsstijl..............................................................75
Week 7 Seksualiteit..............................................................................................................................80
Leerpad seksualiteit..........................................................................................................................88
Week 8 fysieke beperking.....................................................................................................................89
Leerpad verwerking beperkingen.....................................................................................................94
Week 1 systeemtheorie
Systeemdenken
Algemene systeemtheorie
Systeemtheorie Communicatietheorie
o.m. systeemkenmerken o.m. Watzlawick
1
, SYSTEEMTHERAPIE= gezinstherapie vanuit systeem- en communicatietheorie
Structurele stroming: Strategische stroming:
focus : grenzen, hiërarchie, coalities focus : communicatie
Hulpverlening (aan gezinnen) gefundeerd vanuit systeemtheorie, communicatietheorie en
systeemtherapie = Hulpverlening vanuit een systeemtheoretische benadering
Algemene systeemkenmerken bij gezinnen
CIRCULARITEIT: Niet-eenzijdigheid
TOTALITEIT : ‘niet-optelbaarheid’ en ‘niet-
eenzijdigheid’
EVENWICHTSPROCESSEN:
HOMEOSTASE : Een systeem heeft de neiging tot een
dynamisch evenwicht
FEEDBACK
o POSITIEVE FEEDBACK : bevordert de
ontwikkeling van een systeem
o NEGATIEVE FEEDBACK : remt de
ontwikkeling van een systeem
EQUIFINALITEIT: verschillende begintoestanden
kunnen leiden tot eenzelfde eindtoestand en omgekeerd (proceskarakter van een
open systeem)
GRENZEN: Afbakening van het systeem
Systeemtheoretische benadering
SYSTEEMTHEORIE COMMUNICATIETHEORIE
ALGEMENE SYSTEEMKENMERKEN o.m. WATZLAWICK
KENMERKEN
SPECIFIEKE SYSTEEM-
KENMERKEN m.b.t. GEZINNEN
SYSTEEMTHERAPIE
= (gezins)therapie vanuit systeem- en communicatietheorie
STRUCTURELE STROMING STRATEGISCHE STROMING
(focus: grenzen, hiërarchie, coalities) (focus: communicatie)
olgens de territoriumtheorie is het kind eigendom van de ouders. Van daaruit moeten we de
reactie van de vader dan ook begrijpen ten opzichte
HULPVERLENING van de hulpverlening. Hij moet zijn kind
(AAN GEZINNEN)
'uit handen geven'. Zodra
GEFUNDEERD de instelling
VANUIT aangeeft
SYSTEEMTHEORIE, dat ze goed voor
COMMUNICATIETHEORIE ENJelle zullen zorgen lijkt
SYSTEEMTHERAPIE
vader al meteen wat=geruster. Hij ervaart
HULPVERLENING Jelle
VANUIT EEN als iemand waarBENADERING
SYSTEEMTHEORETISCHE hij bevoegd voor is en
verantwoordelijkheid voor draagt. Jelle zijn territorium bestaat uit zijn privé gebied en het
publieke gebied. Zijn privé terrein omvat zijn privé-schuilplaats. Dit houd al zijn gedachten,
fantasieën, wensen en lichamelijkheid in. Het is alles wat hij denkt. daarnaast is er ook zijn
persoonlijke ruimte. De publieke arena bestaat uit de psychologische ruimte (manieren
waarop mensen aandacht trekken) en de actieterreinen waarbinnen hij actief is (gezin,
2
,leefgroep,..). Jelle loopt weg en wordt kwaad of trekt zich enorm terug als reactie om
aandacht te trekken. Hij verdedigt daarmee zijn eigen territorium en geeft waarschuwingen
om zijn territorium niet in te perken. Zijn plaats binnen de instelling is een co-territorium. Hij
kan daar niet zomaar doen en laten wat hij wil, maar moet leven volgens de regels en
normen van de instelling. Wanneer Jelle het gevoel heeft dat de begeleider territorium afpakt
kan dit leiden tot conflicten en daarbij gaat Jelle lopen of krijgt hij een emotionele uitbarsting.
De instelling zou kunnen inzetten op de communicatie met Jelle, vermits dit erg belangrijk is
bij de interactie met zijn omgeving. Uit de casus kan ik ook niet afleiden dat hij een hobby
heeft, daar zou hij bijvoorbeeld meer zelfvertrouwen door kunnen ontwikkelen. Het lijkt mij
ook belangrijk om te werken rond impulscontrole en de socio-emotionele ontwikkeling te
stimuleren.
De vader gebruikt het wapen spot, humor, sarcasme, cynisme wanneer hij afscheid neemt
van zijn zoon. We weten dat Jelle verbaal fel kan reageren maar er wordt niet vermeld wat hij
precies zegt. Daardoor kan ik niet precies bepalen welk wapen hij gebruikt.
Je moet er rekening mee houden dat wanneer een bewoner of cliënt in een gesloten
instelling wordt opgenomen ze veel verliezen. De privé schuilplaats e, de persoonlijke ruimte
worden vaak geschonden (onbedoeld). De actieterreinen veranderen en worden
omgevormd. Jelle gaat het verlies van territorium proberen te compenseren in de
psychologische ruimte. Hij doet dat door weg te lopen, boos te worden of net heel droevig te
worden. Dat is eigenlijk een vraag van Jelle om hem die ruimte te geven. Elke overgang is
daarnaast ook nog is een crisismoment waarbij iedereen opnieuw een plaats moet vinden en
zich opnieuw moet aanpassen. Je moet meerzijdig partijdig blijven in deze situatie. Het
gevaar bestaat erin dat te veel verlies kan leiden tot vijandigheid, wat dan weer leid tot
destructiviteit waarbij geen belang meer is bij het territorium.
Stromingen
STRATEGISCHE STROMING
vertegenwoordigers Watzlawick, Haley
de focus ligt op COMMUNICATIE
Kritieken:
o te weinig aandacht voor individuele kenmerken leidt tot psycho-educatie als
nieuwe stroming
o te weinig aandacht voor maatschappelijke en culturele factoren leidt tot
constructivisme als nieuwe stroming
Axioma’s van Watzlawick
1. Je kan niet niet communiceren – Alle gedrag is communicatie
2. Elke communicatie bezit een inhouds- en betrekkingsaspect. –Mensen beïnvloeden
met woorden en vooral zonder woorden
3. Wat ik bedoel is niet perse waar voor een ander – De waarheid bestaat niet – Elk zijn
waarheid)
4. Als ik wat zeg, zeg ik iets over hoe ik wil dat de ander met mij omgaat (Je spreekt
altijd dubbel)
5. Wie heeft het voor het zeggen? Wie laat het voor het zeggen hebben?
Structurele stroming
Vertegenwoordigers Minuchin, Compernolle
Focus op GRENZEN, HIËRARCHIE en COALITIES
3
, Specifieke systeemkenmerken bij gezinnen
‘Regelgeleid’ systeem
Allianties & coalities
Hiërarchie en parentificatie
Een regelgeleid systeem
Het functioneren van de individuele leden van een groep is alleen maar te begrijpen
vanuit de regels en het proces van het systeem.
Het gedrag van elke speler wordt pas duidelijk als je de regels voor het spel door
hebt
In een systeem zijn de regels belangrijker dan de spelers
Er zijn duidelijke regels in verband met de grenzen
Allianties en coalities
Subsystemen gaan een alliantie aan als zij een gemeenschappelijk belang hebben.
Zij gaan dan meer samenhangen.
Dit wordt een coalitie als dit zich tegen een derde richt.
Dit wordt destructief als de coalitie(/alliantie) langdurig blijft bestaan.
ALS JE DEZE NIET ZIET IN DE CASUS VERMELD DIT! Omdat je geen
aanknopingspunten heb om daar iets over te zeggen. “niet duidelijk te zien”
Hiërarchie en parentificatie
Bepaalde subsystemen oefenen meer invloed uit dan andere binnen een systeem.
Er is een duidelijke grens tussen oudersubsysteem en kindersubsysteem.
Als een kind als co-ouder gaat fungeren spreekt men van parentificatie.
Territoriumtheorie
Beheer, verwerving en verdediging van territoria
Menselijk reacties
Gebruik van wapens en reactie op ‘wapens’
Wapens en reactie
Wapens:
o Geleidelijke infiltratie
o “Het is in het belang van uw kind”
o Het benadrukken van de competentie van de hulpverleners
o Schuldinductie
o Zogenaamde psychoanalyse
o ‘Rookgordijn’ of ‘mist’
Reactie:
o De zelfverzekerde reactie
o De vijandige reactie
Het contextuele denken
Kinderen en jongeren en hun context?
Wat is “context”?
Wat bepaalt een context?
Wat zijn contexten in een orthopedagogische praktijk?
4
