volledige samenvatting van cellen

Samenvatting Cellen 1e BA BMW 2019-2020

Celbiologie = studie van de cel
Relevantie met celbiologie:
 Alle ziektes ontstaan op celniveau
 Nieuwe diagnostische & therapeutische strategieën
 Maatschappij relevante onderwerpen
 Voedingsindustrie

1 Opbouw van de cel
1.1 Cellulaire diversiteit
De cel is de functionele en structurele basiseenheid in de biologie (celtheorie Schwann &
Schleiden)
 Cel is bouwsteen alle levende wezens. Alle organismen uit 1 of meerdere cellen
 Cel is functionele eenheid van leven
 Cel is oorspronkelijke deel, dus alle cellen komen uit cellen

Gemeenschappelijke typische eigenschappen van een cel:
 Identiteit: cel is gesloten compartiment met membraan
 Groei & reproductie: cel kan selectief materiaal opnemen & vermenigvuldiging en
seksuele voortplanting
 Metabolisme: opgenomen stoffen omzetten in eigen bouwstenen & energiebronnen
o Proteïnen:
 Functionele tools van de cel
 Sequentie bepaald door mRNA
 Bestaan uit AZ
 Gemaakt in ribosomen
 Locatie: vrij in het cytoplasma of gebonden op ER
 Signalen bepalen sortering
 Biochemie: alle cellen gebruiken dezelfde basisbouwstenen
 Respons: reactie op externe stimuli
 Centrale dogma: DNA  mRNA  proteïne
Diverse celtypen met uiteenlopende morfologie en functie
 Eukaryoten
o DNA in kern
o Verschillende organellen
o Complex cytoskelet
o Exo- en endocytose
o Mitose of meïose
o Uni- of multicellulair
 Prokaryoten
o DNA circulair
o Geen organellen
o Primitief cytoskelet
o Geen exo- & endocytose
o Binaire splitsing
o Meestal unicellulair
o klassen: Bacteriën en archaea (1 zelfde oercel?)

1

,Samenvatting Cellen 1e BA BMW 2019-2020

1.2 Eukaryote celstructuur
Sterk gecompartimentaliseerd en georganiseerd
 Plasmamembraan
o Beschermt en omsluit celinhoud
o Dubbele lipidemembraan  dynamisch, vloeibaar 2D continuüm, dient als
selectieve filter
 Buitenzijde is bedekt met suikerlaag = glycocalyx
 Celkern
o Bevat DNA & syntheseapparaat voor RNA
o Bevat ook kernlichaampjes (bv synthese ribosomen)
o Kernmebraan heeft dubbele lipidelaag
 Cytoskelet
o = intern netwerk van proteïnen dat instaat voor vorm & krachtweerstand cel
+ positionering organellen
o Cytoskelet is soort kabelbaan voor vervoer van geïnternaliseerde of te
secreteren vesikels
o Bestaat uit microtubuli en actinefilamenten + intermediaire filamenten
 Ribosomen
o = eiwitsynthese apparaat
o Vrij of gebonden op RER in cytoplasma
 Endoplasmatisch reticulum
o Tubulair, membranair netwerk vlakbij kern uit ruw en glad gedeelte
o Startpunt van membraansynthese (lipiden en proteïnen)
o Belangrijke rol in eiwitsynthese, -maturatie, -modificatie
 Golgi-apparaat
o Uit groepje afgeplatte cisternen, omgeven door membraan
o Zorgt ervoor dat pas gesynthetiseerde eiwitten naar juiste plaats in cel gaan
(door membraanvesikels afsnoering)
o In Golgi, eiwitten verder gemodificeerd
 Lysosomen
o = cellulaire vertering
o Zure vesikels (pH = 5) met vele afbraakenzymes
o Fagocytose & pinocytose & autofagie
 Peroxisomen
o Zelfreplicerend <-> lysosomen
o Vertering van vetten, hoge concentratie vetzuurverterende enzymen
o Afbraak peroxides naar H2O en O2
 Mitochondrion
o Celademhaling
o Dubbele membraan & invaginaties
 Chloroplast
o Eigen structuur met eigen DNA
o Enkel in planten  fotosynthese
o Chlorofyl is pigment dat zonlicht absorbeert
 Signaaltransductie
o Algemene signaaltransductie/pathway uit 3 stappen

2

, Samenvatting Cellen 1e BA BMW 2019-2020

Ontvangst signaal door cytoplasmatisch of membraangebonden
receptor
 Intracellulaire communicatie van signaal
 Effectieve celrespons
o Respons kan snel/traag zijn

2 Membranen
2.1 Functie van membranen
 Compartimentalisatie
 Lokalisatie van functie
 Selectief transport
 Signaaldetectie
 Intercellulaire communicatie
2.2 Membraanstructuur
Ijsbergtheorie: Membraan = viskeuze lipidendubbellaag + mozaïek van proteïnen
Fluïditeit van membraan; lipiden & eiwitten, continu in beweging
Complexe microdomeinen (lipide-proteïnen) = lipid rafts
2.3 Lipidendubbellaag
Membraanlipiden hebben amfipatisch karakter = hydrofiel & hydrofoob
 in waterige omgeving spontaan vorming van micellen/dubbellagen  altijd meest
stabiele structuur (sfeer/liposoom)

Hoofdbestanddelen:
 Fosfolipiden
o Fosfoglyceriden: fosfatidylcholine, fosfatidylethanolamine
o Sfingolipiden: sfingomyeline (enkel in dierlijke)
 Sterolen
o Cholesterol  stabiliseert membraan
 Glycolipiden
o = Suikerhoudende lipiden
o Buitenkant membraan op basis van H-brugvorming via suikerdeel &
hydrofobe interacties met lange, onverzadigde koolwaterstofdeel
o Cel-cel herkenning, antigenen in imuunreacties

Eigenschappen membraan:
 Viskeus
o Laterale diffusie, axiale rotatie & flip-flop
o Fluïditeit varieert met T
 Transitietemp. Tm waarbij ze van vloeibaar naar gelachtige toestand 
voor correcte werking vloeibaar blijven
 Tm verlaagt bij:
 Meer onverzadigde vetzuren
 Kortere vetzuurketens
 Meer cholesterol
 Zelf temp op peil houden is must!  homeoviskeuze adaptatie
 Heterogeen

3