ROMEINS RECHT: INLEIDING
1. ONTWIKKELING VAN EEN HISTORISCH BEWUSTZIJN
• Aandacht voor het dynamische karakter van het recht
• Huidige recht ≠ de enig mogelijke oplossing
• Kritische functie van de rechtsgeschiedenis
Het Romeins recht helpt te verklaren hoe recht is zoals het is en waarom het ergens
anders, anders is.
2. RR ALS COMPONENT VAN HET UNIVERSITAIRE DENKEN
De ideeën van joods christelijke theologie al sterk verwerven met RR.
Het griekse denken pas later-> het komt in juridisch denken terecht vanaf 13 e eeuw
dankzij het werk van Aristoteles.
Boethius: geboeid door Grieks wetenschappelijke denken (werk van Aristoteles). Vertaalt
zijn werk naar het Latijns. Maar het werd vernietigd dus het is niet door hem in het
juridische denken gekomen.
Het kwam wel al in het juridische denken door Al Farabi en Al-Kindi: vertalen en
commenteren werk Aristoteles in het Arabisch.
Hun arabische vertaling werd vervolgens bestudeerd door Avicenna (Iran). Hij las de
arabische vertaling en ontwikkelde Aristotische denken verder.
Averroes (Andalousie): vertaalde veel teksten van Aristoteles naar het Latijns, zoals
Maimonides.
Zo komt Aristotische denken via hele omweg aan Thomas van Aquino die het gaat
integreren in rechtsdenken (vanaf 18e eeuw geïncorporeerd in RR).
,Aryabatha (India) vertaald en commenteert in sanskret.
3. BELANG VAN GEDEELDE (RECHTS)HISTORISCHE WORTELS VAN HET
EUROPESE CONTINENT
• Deel van het Romeinse Rijk
• Doorleven van de Romeinse droom
• Ontwikkeling van een ius commune: Het Europese gemene recht dat uit het
Romeinse recht gerecipieerd werd
• Invloed van gedeelde wortels tot vandaag
Het RR is niet enkel in het belgische recht aanwezig, maar ook in Frankrijk, Nederland,
Duitsland,… Je kan met Italiaanse jurist over eigendom en vruchtgebruik bv spreken
dankzij romeinsrechtelijke tradities.
En zelfs nog veel ruimer dan Europa =>
Voorbeeld 1: Ethiopië
• Arabische vertalingen van Romeinsrechtelijke teksten in islamitische regio’s
• In 15e eeuw op vraag van de Ethiopische keizer Zar’a Ya’qob (1434-1468) vertaald
naar het Ge’ez = Fetḥa Nagaśt
Zo werd het een belangrijke tekst voor het Ethiopische rechtssysteem.
Voorbeeld 2: Japan
• Late 19de eeuw: introductie Frans en Duits burgerlijk recht in Japan – indirect grote
invloed RR
• Studie RR vanaf 1874 aan universiteit van Tokyo volgens de
Pandektenwissenschaft
belangrijk voor interpretatie van het Japanse recht
Voorbeeld 3: Congo
• 1954: Stichting universiteit ‘Lovanium’ in Belgisch-Congo
• RR als één van de verplichte opleidingsonderdelen
• Nu: Université catholique du Congo + Université de Kinshasa
Kolonisering Congo zorgde voor implementering RR
4. STRUCTUUR EN BASISBEGINSELEN
ROMEINS RECHT ALS EEN WETENSCHAP
1. APPLICATIVE LEGAL HISTORY VS CONTEMPLATIVE LEGAL HISTORY
Het manier waarop men wetenschap aanpakt (bestuderen van RR teksten) verschilt:
applicative & contemplative.
,Guillaume Durand (1230-1296) was een franse clericus. Hij kreeg de bevoegdheid om
pauselijke rechtbanken te doen functioneren. Hij ging te rade bij RR (de collectie van
Justinianus) om de 13e eeuwse procesrecht in Rome te vormen.
Bartolus de Saxoferrato (1313-1357): midden 14e eeuw breekt pestepidemie. Naar
aanleiding hiervan werden veel vragen gesteld bv. wordt je vrijgesteld van huur
handelspand die hierdoor gesloten is? Hij beantwoordde die vragen door voortdurend te
verwijzen naar RR (teksten van Justinianus).
Hugo de Groot (1583-1645): pleitte voor vrije zee (doorgang alle boten) door te verwijzen
naar RR. Hij schreef boek ‘Over recht van oorlog en vrede’: probeert recht van diplomatie
aan te wijzen door zich te inspireren van RR. Hij gebruikt de teksten van Justinianus om
recht van eigen tijd vorm te geven.
= applicative legal history: niet om oudheid te begrijpen, maar om eigen recht mee
vorm te geven -> om problemen van vandaag op te lossen.
De humanisten (15e-16e eeuw) gebruikten teksten van Justinianus om tijden van Justianus
beter te begrijpen (om het verleden beter te begrijpen).
Tegenreactie van de verlichting en vooral van Kant: het recht hoeft niet voortdurend te
evolueren. Het recht is er al en we mieten het gewoon ontdekken o.b.v. de rede. We
moeten niet zoveel aandacht geven aan de geschiedenis.
Tegen de verlichting weer tegenreactie historische school -> Friedrich Carl von Savigny
(1779-1861): het recht evolueert en het is belangrijk om rechtsgeschiedenis te kennen
om het huidige recht beter te begrijpen.
= Contemplative legal history: Het Romeinse recht bestuderen om ook het recht van
toen te begrijpen, om de geschiedenis beter te begrijpen
Andere wetenschappen nodig om het RR te begrijpen:
KLASSIEKE FILOLOGIE
Studie van het Latijn, Grieks, Koptische schrift om teksten te begrijpen.
WERKEN MET BRONNEN
Archeologie: Archeologen helpen ook om teksten boven te halen -> toont voorlopigheid
van resultaat aan, er zijn namelijk altijd nieuwe ontdekkingen.
Paleografie: studie van het ontcijferen van handschriften.
Codicologie: studie van hoe die verschillende papieren aan elkaar verbonden zijn.
, Tekstkritiek: men is op zoek naar de oorspronkelijke tekst. Men moet de tekst in de
juiste context plaatsen en het ook in die context interpreteren
• Kopie of origineel?
• Diverse versies in omloop?
• Handschriftenfamilies?
• => nood aan een teksteditie
1. ONTWIKKELING VAN EEN HISTORISCH BEWUSTZIJN
• Aandacht voor het dynamische karakter van het recht
• Huidige recht ≠ de enig mogelijke oplossing
• Kritische functie van de rechtsgeschiedenis
Het Romeins recht helpt te verklaren hoe recht is zoals het is en waarom het ergens
anders, anders is.
2. RR ALS COMPONENT VAN HET UNIVERSITAIRE DENKEN
De ideeën van joods christelijke theologie al sterk verwerven met RR.
Het griekse denken pas later-> het komt in juridisch denken terecht vanaf 13 e eeuw
dankzij het werk van Aristoteles.
Boethius: geboeid door Grieks wetenschappelijke denken (werk van Aristoteles). Vertaalt
zijn werk naar het Latijns. Maar het werd vernietigd dus het is niet door hem in het
juridische denken gekomen.
Het kwam wel al in het juridische denken door Al Farabi en Al-Kindi: vertalen en
commenteren werk Aristoteles in het Arabisch.
Hun arabische vertaling werd vervolgens bestudeerd door Avicenna (Iran). Hij las de
arabische vertaling en ontwikkelde Aristotische denken verder.
Averroes (Andalousie): vertaalde veel teksten van Aristoteles naar het Latijns, zoals
Maimonides.
Zo komt Aristotische denken via hele omweg aan Thomas van Aquino die het gaat
integreren in rechtsdenken (vanaf 18e eeuw geïncorporeerd in RR).
,Aryabatha (India) vertaald en commenteert in sanskret.
3. BELANG VAN GEDEELDE (RECHTS)HISTORISCHE WORTELS VAN HET
EUROPESE CONTINENT
• Deel van het Romeinse Rijk
• Doorleven van de Romeinse droom
• Ontwikkeling van een ius commune: Het Europese gemene recht dat uit het
Romeinse recht gerecipieerd werd
• Invloed van gedeelde wortels tot vandaag
Het RR is niet enkel in het belgische recht aanwezig, maar ook in Frankrijk, Nederland,
Duitsland,… Je kan met Italiaanse jurist over eigendom en vruchtgebruik bv spreken
dankzij romeinsrechtelijke tradities.
En zelfs nog veel ruimer dan Europa =>
Voorbeeld 1: Ethiopië
• Arabische vertalingen van Romeinsrechtelijke teksten in islamitische regio’s
• In 15e eeuw op vraag van de Ethiopische keizer Zar’a Ya’qob (1434-1468) vertaald
naar het Ge’ez = Fetḥa Nagaśt
Zo werd het een belangrijke tekst voor het Ethiopische rechtssysteem.
Voorbeeld 2: Japan
• Late 19de eeuw: introductie Frans en Duits burgerlijk recht in Japan – indirect grote
invloed RR
• Studie RR vanaf 1874 aan universiteit van Tokyo volgens de
Pandektenwissenschaft
belangrijk voor interpretatie van het Japanse recht
Voorbeeld 3: Congo
• 1954: Stichting universiteit ‘Lovanium’ in Belgisch-Congo
• RR als één van de verplichte opleidingsonderdelen
• Nu: Université catholique du Congo + Université de Kinshasa
Kolonisering Congo zorgde voor implementering RR
4. STRUCTUUR EN BASISBEGINSELEN
ROMEINS RECHT ALS EEN WETENSCHAP
1. APPLICATIVE LEGAL HISTORY VS CONTEMPLATIVE LEGAL HISTORY
Het manier waarop men wetenschap aanpakt (bestuderen van RR teksten) verschilt:
applicative & contemplative.
,Guillaume Durand (1230-1296) was een franse clericus. Hij kreeg de bevoegdheid om
pauselijke rechtbanken te doen functioneren. Hij ging te rade bij RR (de collectie van
Justinianus) om de 13e eeuwse procesrecht in Rome te vormen.
Bartolus de Saxoferrato (1313-1357): midden 14e eeuw breekt pestepidemie. Naar
aanleiding hiervan werden veel vragen gesteld bv. wordt je vrijgesteld van huur
handelspand die hierdoor gesloten is? Hij beantwoordde die vragen door voortdurend te
verwijzen naar RR (teksten van Justinianus).
Hugo de Groot (1583-1645): pleitte voor vrije zee (doorgang alle boten) door te verwijzen
naar RR. Hij schreef boek ‘Over recht van oorlog en vrede’: probeert recht van diplomatie
aan te wijzen door zich te inspireren van RR. Hij gebruikt de teksten van Justinianus om
recht van eigen tijd vorm te geven.
= applicative legal history: niet om oudheid te begrijpen, maar om eigen recht mee
vorm te geven -> om problemen van vandaag op te lossen.
De humanisten (15e-16e eeuw) gebruikten teksten van Justinianus om tijden van Justianus
beter te begrijpen (om het verleden beter te begrijpen).
Tegenreactie van de verlichting en vooral van Kant: het recht hoeft niet voortdurend te
evolueren. Het recht is er al en we mieten het gewoon ontdekken o.b.v. de rede. We
moeten niet zoveel aandacht geven aan de geschiedenis.
Tegen de verlichting weer tegenreactie historische school -> Friedrich Carl von Savigny
(1779-1861): het recht evolueert en het is belangrijk om rechtsgeschiedenis te kennen
om het huidige recht beter te begrijpen.
= Contemplative legal history: Het Romeinse recht bestuderen om ook het recht van
toen te begrijpen, om de geschiedenis beter te begrijpen
Andere wetenschappen nodig om het RR te begrijpen:
KLASSIEKE FILOLOGIE
Studie van het Latijn, Grieks, Koptische schrift om teksten te begrijpen.
WERKEN MET BRONNEN
Archeologie: Archeologen helpen ook om teksten boven te halen -> toont voorlopigheid
van resultaat aan, er zijn namelijk altijd nieuwe ontdekkingen.
Paleografie: studie van het ontcijferen van handschriften.
Codicologie: studie van hoe die verschillende papieren aan elkaar verbonden zijn.
, Tekstkritiek: men is op zoek naar de oorspronkelijke tekst. Men moet de tekst in de
juiste context plaatsen en het ook in die context interpreteren
• Kopie of origineel?
• Diverse versies in omloop?
• Handschriftenfamilies?
• => nood aan een teksteditie
