MANAGEMENT
ACCOUNTING
+ANALYTISCH
BOEKHOUDEN
Voor Accountancy-fiscaliteit Arteveldehogeschool: Gedoceerd door Luc
Aercus
2025-2026
Mariana Piekhotska
Gebaseerd op Aercus. L. (2025) Management Accounting:2025-26 S1
(Canvas-Cursus) Arteveldehogeschool. CANVAS
,Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
Inhoudsopgave
HOOFDSTUK1: DE TECHNIEK VAN KOSTPRIJSCALCULATIE .................................................................. 4
MEDEDELING W EEK 3: ...................................................................................................................................... 4
INLEIDING ......................................................................................................................................................... 4
UITGANGSVOORBEELD ...................................................................................................................................... 5
BEGRIP KOSTPRIJS............................................................................................................................................ 5
VASTE EN VARIABELE KOST................................................................................................................................ 9
DIRECTE EN INDIRECTE KOSTEN ....................................................................................................................... 11
MARGINALE OF DIFFERENTIËLE KOSTEN ........................................................................................................... 12
INTEGRALE KOSTPRIJS OF PARTIËLE KOSTPRIJS ................................................................................................ 13
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 13
HOOFDSTUK 2: SPECIFIEKE WAARDERINGSPROBLEMEN .................................................................... 15
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 15
W AARDERING MATERIAALVERBRUIK ................................................................................................................. 15
W AARDERING AFSCHRIJVINGEN ....................................................................................................................... 16
RENTE OP EV EN VV....................................................................................................................................... 17
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 17
HOOFDSTUK 5: DE KOSTENPLAATSENMETHODE................................................................................... 18
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 18
KOSTENPLAATSENMETHODE ............................................................................................................................ 18
HOMOGENE KOSTENPLAATSEN ........................................................................................................................ 19
SOORTEN KOSTENPLAATSEN ........................................................................................................................... 20
ANALYTISCHE BOEKHOUDING ........................................................................................................................... 20
UITGANGSVOORBEELD .................................................................................................................................... 20
FABRICAGEKOSTPRIJS VERSUS VERKOOPKOSTPRIJS ......................................................................................... 21
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 22
HOOFDSTUK 6: KOSTPRIJSCALCULATIE EN RESULTAATBEPALING BIJ MASSAPRODUCTIE ........ 23
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 23
KENMERKEN VAN MASSAPRODUCTIE ................................................................................................................ 24
KOSTPRIJSCALCULATIE BIJ MASSAPRODUCTIE .................................................................................................. 24
W AARDERING VAN GOEDEREN IN BEWERKING ................................................................................................... 24
VOORBEELD: ER IS GEEN BEGINVOORRAAD GOEDEREN IN BEWERKING ............................................................... 25
VOORBEELD: ER IS WEL BEGINVOORRAAD GOEDEREN IN BEWERKING ............................................................... 28
VOORRAADWAARDERINGSSYSTEEM: FIFO, LIFO I.P.V. GEMIDDELDE WAARDE NIET TE KENNEN! ........................... 30
KOSTPRIJS VAN DE GEPRODUCEERDE GOEDEREN VERSUS KOSTPRIJS VAN DE VERKOCHTE GOEDEREN. .............. 30
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 31
HOOFDSTUK 7: ORDERCALCULATIE: KOSTPRIJSCALCULATIE EN RESULTAATBEPALING ............ 33
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 33
KENMERKEN VAN PRODUCTIE OP ORDER .......................................................................................................... 34
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 34
BELANG VAN DE KOSTPRIJSCALCULATIE BIJ PRODUCTIE OP ORDER .................................................................... 34
VOORCALCULATIE: STANDAARDKOSTPRIJSCALCULATIE ............................................................................... 34
NAGECALCULEERDE KOSTPRIJS ....................................................................................................................... 36
RESULTAATSBEPALING OVER DE PERIODE. ............................................................................................... 38
OEFENING ...................................................................................................................................................... 39
BUDGETTEREN .............................................................................................................................................. 39
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 39
TERMINOLOGIE ............................................................................................................................................... 40
VERKOOPBUDGET ........................................................................................................................................... 41
1
,Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
FIETSEN W ALTER G GEGEVENS: ...................................................................................................................... 41
PRODUCTIEBUDGET, GRONDSTOFFENBUDGET EN ARBEIDSBUDGET .................................................................... 42
PRODUCTIEBUDGET, GRONDSTOFFENBUDGET EN ARBEIDSBUDGET .................................................................... 43
BUDGET VOOR INDIRECTE PRODUCTIEKOSTEN .................................................................................................. 44
BUDGET VOOR INDIRECTE BEHEERS- EN VERKOOPKOSTEN ................................................................................ 44
GEBUDGETTEERDE RESULTATENREKENING ...................................................................................................... 45
GEBUDGETTEERDE BALANS ............................................................................................................................. 45
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 45
ANALYTISCH BOEKHOUDEN: EENVOUDIGE VOORBEELD ..................................................................... 48
HOE GAAT ANALYTISCH BOEKHOUDEN TE WERK? .............................................................................................. 48
REKENINGSTELSEL ANALYTISCH BOEKHOUDEN: ................................................................................................ 48
HOOFDSTUK 3: ACTIVITY-BASED COSTING ............................................................................................. 49
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 49
RATIONELE VS. IRRATIONELE VERDELING VAN DE INDIRECTE KOSTEN ................................................................ 50
KEUZE VAN DE VERDEELSLEUTEL BIJ TOEREKENING VAN DE INDIRECTE KOSTEN ................................................. 50
KEUZE VERDEELSLEUTEL BIJ TOEREKENING VAN DE INDIRECTE KOSTEN ............................................................ 52
TEKORTKOMING VAN DE TRADITIONELE KOSTPRIJSCALCULATIE .......................................................................... 52
KOSTPRIJSBEPALING OP BASIS VAN ACTIVITEITEN ............................................................................................. 52
IDENTIFICATIE VAN DE ACTIVITEITEN ................................................................................................................. 53
BEPALING VAN DE KOSTEN VAN DE ACTIVITEITEN............................................................................................... 53
BEPALING VAN DE ‘ACTIVITY COST DRIVERS’ VAN DE ACTIVITEITEN ..................................................................... 54
BEPALING VAN HET VOLUME VAN DE ‘ACTIVITY COST DRIVERS’ .......................................................................... 54
BEPALING VAN HET TARIEF PER EENHEID ‘ACTIVITY COST DRIVER’ VOOR ELKE ACTIVITEIT .................................... 54
BEREKENING VAN DE EENHEIDSKOSTPRIJS PER PRODUCT (OF DIENST)............................................................... 56
KOSTENHIËRARCHIE ........................................................................................................................................ 56
SOORTEN ‘ACTIVITY COST DRIVERS’ ................................................................................................................. 56
W INSTGEVENDHEIDSANALYSE OP BASIS VAN ACTIVITY-BASED COSTING ............................................................. 57
OEFENINGEN: ................................................................................................................................................. 57
HOOFDSTUK 11: BREAK-EVENANALYSE .................................................................................................. 60
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 60
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 60
METHODES OM HET BREAK-EVENPUNT TE BEPALEN........................................................................................... 60
TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN VAN DE BREAK-EVEN ANALYSE .......................................................................... 62
IMPLICIETE VERONDERSTELLINGEN VAN DE BREAK-EVEN ANALYSE ..................................................................... 63
OEFENINGEN: ................................................................................................................................................. 65
HOOFDSTUK 10: BELANGRIJKE BEGRIPPEN BIJ BESLISSINGSCALCULATIES ................................. 66
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 66
RELEVANTE KOSTEN EN OPBRENGSTEN............................................................................................................ 66
DIFFERENTIËLE KOSTEN, INCREMENTELE KOSTEN ............................................................................................ 67
OPPORTUNITEITSKOST .................................................................................................................................... 67
CONTRIBUTIEMARGE ....................................................................................................................................... 68
KORTE TERMIJN VERSUS LANGE TERMIJN ......................................................................................................... 68
HOOFDSTUK 12: SPECIALE ORDERS MET LAGE VERKOOPPRIJS ....................................................... 69
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 69
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 69
ONDERBEZETTING OF VOLLEDIGE BESETTING ................................................................................................... 69
ONDERBEZETTING........................................................................................................................................... 70
VOORWAARDEN VOOR HET AANVAARDEN VAN EEN SPECIAAL ORDER MET EEN VERKOOPPRIJS ONDER DE INTEGRALE
KOSTPRIJS ...................................................................................................................................................... 70
VOLLEDIGE BESETTING .................................................................................................................................... 71
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 71
2
,Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
HOOFDSTUK 13 – DE ‘MAKE-OR-BUY’ BESLISSING ................................................................................ 72
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 72
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 72
SITUATIE GEBONDEN ....................................................................................................................................... 72
SITUATIE 1: DE VRIJGEKOMEN CAPACITEIT WORDT NIET BENUT. ......................................................................... 73
SITUATIE 2: DE VRIJGEKOMEN CAPACITEIT WORDT BENUT.................................................................................. 73
SITUATIE 3: VERVANGING VAN DE MACHINE. ...................................................................................................... 74
KWALITATIEVE FACTOREN................................................................................................................................ 74
OEFENINGEN: ................................................................................................................................................. 74
HOOFDSTUK 14 – DE VERKOOPPRIJSBESLISSING ................................................................................. 75
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 75
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 75
BEÏNVLOEDENDE FACTOREN BIJ DE VERKOOPPRIJSBESLISSING.......................................................................... 75
VERKOOPPRIJSBEPALING GEBASEERD OP DE KOSTPRIJS (COST-BASED PRICING)................................................ 76
AFNEMERSGERICHTE PRIJSBEPALING (BUYER-BASED PRICING). ......................................................................... 78
PRIJSBEPALING OP BASIS VAN DE PRIJS VAN DE CONCURRENTIE (COMPETITION-BASED PRICING). ........................ 78
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 78
HOOFDSTUK 17: KOSTENBEHEERSING D.M.V. VERSCHILLENANALYSE ............................................ 79
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 79
VAN KOSTENBEREKENING NAAR KOSTENBEHEERSING ....................................................................................... 79
VERSCHILLENANALYSE VAN DE DIRECTE KOSTEN.............................................................................................. 81
HOEVEELHEIDSVERSCHIL ................................................................................................................................ 82
PRIJSVERSCHIL ............................................................................................................................................... 82
VERSCHILLENANALYSE MOTOR ........................................................................................................................ 83
VERSCHILLENANALYSE BEDRADING .................................................................................................................. 83
VERSCHILLENANALYSE ANDERE ONDERDELEN .................................................................................................. 83
VERSCHILLENANALYSE DIRECTE LONEN............................................................................................................ 83
VERSCHILLENANALYSE VARIABELE INDIRECTE KOSTEN ..................................................................................... 84
VERSCHILLENANALYSE VASTE INDIRECTE PRODUCTIEKOSTEN ........................................................................... 84
VERSCHILLENANALYSE VASTE BEHEERSKOSTEN ............................................................................................... 84
UITSPLITSING VAN HET GLOBAAL VERSCHIL....................................................................................................... 85
ALTERNATIEVE VOORSTELLING VOOR DE VERSCHILLENANALYSE VOOR DE INDIRECTE KOSTEN -> NIET KENNEN ... 85
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 85
H16 DE INVESTERINGSBESLISSING .......................................................................................................... 86
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 86
PROBLEEMSTELLING: RATIONALISATIE-INVESTERING ......................................................................................... 86
STAPPEN IN HET INVESTERINGSBESLISSINGSPROCES ........................................................................................ 86
INLEIDENDE BEGRIPPEN................................................................................................................................... 87
BEOORDELINGSMETHODEN BIJ INVESTERINGEN ................................................................................................ 87
BEOORDELINGSMETHODE BIJ INVESTERINGEN: GEMIDDELD BOEKHOUDKUNDIG RENDEMENT ............................... 87
BEOORDELINGSMETHODE BIJ INVESTERINGEN: TERUGVERDIENMETHODE........................................................... 88
BEOORDELINGSMETHODE BIJ INVESTERINGEN: NETTO CONTANTE WAARDE ........................................................ 88
BEOORDELINGSMETHODE BIJ INVESTERINGEN: INTERNE RENDEMENTSGRAAD .................................................... 89
UITBREIDING VAN DE PROBLEEMSTELLING: BELASTINGSEFFECT ........................................................................ 90
UITBREIDING VAN DE PROBLEEMSTELLING: HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE VERKOOPWAARDE VAN ACTIVE ................. 90
UITBREIDING VAN DE PROBLEEMSTELLING: VERANDEREND NETTO BEDRIJFSKAPITAAL ......................................... 91
SENSITIVITEITSANALYSE .................................................................................................................................. 92
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 92
OVERZICHT EXAMENINFO ........................................................................................................................... 94
3
,Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
Hoofdstuk1: De techniek van kostprijscalculatie
Mededeling Week 3:
H10 van analytisch boekhouding laten vallen!
H9 -> Verrekenrekeningen ook laten vallen
Inleiding
We proberen met beperkte middelen maximale winst te bereiken
• Elke bedrijf heeft beperkte middelen (geld, tijd, personeel, vaste aciva,..) maar wil haar winst
maximaliseren;
• Wanneer we middelen inzetten (gebruiken) krijgen we kosten.
• Een kost is dus de vertaling van het gebruik van een middel.
We willen weten hoeveel dat er een bepaalde product kost?
Alle kostprijzen verzamelen en een kostprijs creeeren om winst te kunnen maken.
Management accounting wordt intern gebruikt
• Management accounting wordt intern gebruikt voor het nemen van bedrijfsbeslissingen
• Financial accounting wordt door externen gebruikt bij het bepalen van belastingen, het toekennen
van leningen …
• Management accounting is niet verplicht
Management accounting dient om interne beslissingen te vergemakkelijken
• Management accounting betreft:
• Informatie voor de interne gebruikers;
• Rapporten, overzichten,.. opgesteld wanneer de interne gebruikers dit nodig hebben om..
• Het nemen van een beslissing te faciliteren!
• Beslissingen zoals: gaan we producten zelf maken? Wat is een aanvaardbare verkoopprijs,
stoppen we de productie? Moeten we extra personeel aanwerven…
4
,Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
Uitgangsvoorbeeld
We werken het voorbeeld van een motorfiets uit (p.
3)
Maar wat is de “kostprijs” nu?
Marketing ja of neen?
Indirecte kosten?
Motor is een directe kost ( nodig om een motorfiets te maken )
In totaal 30 arbeidsuren = 20 +10
Indirecte arbeiders zorgen ervoor dat de machines altijd blijven werken.
Alle directe of indirecte kosten -> fabrikage kostprijs
Alle kosten die te maken hebben met verkoop -> verkoopkostprijs
Begrip kostprijs
• De kostprijs is de som van de kosten nodig voor het realiseren van een bepaalde prestatie
(verschil tussen fabricagekostprijs en verkoopkostprijs).
• Kosten zijn de in geldwaarde uitgedrukte offers van ingezette middelen.
• Concreet, antwoord op de vragen:
o Wat is de inhoud van de prestatie, het kostenobject?
o Welke kostensoorten zijn nodig voor deze prestatie?
o Hoe bepalen we de waarde van de kosten?
Staat los van onze uitgaven!
Bij het bepalen van de kostprijs moeten we een kostenobject
hebben
• De prestatie of het kostenobject moet eerst bepaald worden?
Waarvoor maken we de kosten?
5
,Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
• Betreft het een productieproces of een verkoopproces?
• De fabricagekostprijs is het geheel van de in geldwaarde uitgedrukte productiemiddelen die nodig
zijn om een afgewerkt product of een dienst te produceren:
o Productieonderneming: alle kosten tussen aankoop en aanwezigheid in het magazijn, nog
niet de marketingkosten!
o Handelsonderneming: alle kosten vanaf de aankoop tot het afleveren van eindproduct
o Dienstenorganisatie: alle kosten tijdens het proces tot het aanbieden van de dienst
We gaan ons vooral focussen op de fabrikagekostprijs.
Voor verkoopkostprijs houden we rekening met productie- en verkoopkosten.
We spreken van een verkoopkostprijs als de prestatie het verkochte product of dienst is, deze omvat dus
naast de kosten voor het productieproces ook de kosten voor het verkoopproces.
We werken het voorbeeld van een motorfiets uit
Fabricagekostprijs = produceren:
• Directe productiekosten
• Indirecte productiekosten
• Een deel! van de beheerskosten
Verkoopkostprijs = produceren + verkopen:
• Commissie
• Een deel! van de beheerskosten
Is dit ook de verkoopprijs?
Neen, want we willen ook winst maken verkoopprijs ≠
verkoopkostprijs
Verkoopprijs = verkoopkostprijs + stukje winst.
Kosten vinden plaats bij gebruik, uitgaven bij de betaling.
We registreren kosten wanneer we het “offer” brengen in het
productie proces. De uitgave registeren we wanneer we geld
uitgeven.
Een kost heeft dus te maken met het productie of
verkoopproces. Een uitgave met onze kas of onze bank.
6
, Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
Pas wanneer dat ik die motor maak gaat een kost in de kostprijs.
Op 15 januari kopen en betalen we grondstoffen, deze grondstoffen gebruiken we pas op 7 april. Wanneer
erkennen we een kost?
Opbrengsten vinden plaats bij de verkoop/productie, inkomsten bij betaling.
We registreren opbrengsten wanneer we het ons kostenobject realiseren (verkoop of productie). De
inkomsten registeren we wanneer we geld ontvangen.
Een opbrengst is het resultaat van het verkopen of produceren van onze kostenobjecten. Een inkomst
heeft te maken met liquide middelen (cash, bankrekeningen,..)
Op 13 februari verkopen we een motorfiets. De klant betaalt echter pas op 28 februari. Wanneer erkennen
we een opbrengst?
We kunnen drie kosten onderscheiden:
Verkoop-, beheers- en productiekosten
Van rechts naar links
Het is moeilijk te bepalen welk deel van de beheerskosten fabricage of verkoop zijn.
De verkoopkostprijs zijn de fabricagekosten + verkoopkosten.
De fabricagekosten zijn de productiekosten + deel van de beheerskosten (welk deel van het beheer gaat
naar productie?)
De verkoopkosten zijn de specifieke verkoopkosten + deel van de beheerskosten (welk deel van het
beheer gaat naar verkoop?)
7
ACCOUNTING
+ANALYTISCH
BOEKHOUDEN
Voor Accountancy-fiscaliteit Arteveldehogeschool: Gedoceerd door Luc
Aercus
2025-2026
Mariana Piekhotska
Gebaseerd op Aercus. L. (2025) Management Accounting:2025-26 S1
(Canvas-Cursus) Arteveldehogeschool. CANVAS
,Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
Inhoudsopgave
HOOFDSTUK1: DE TECHNIEK VAN KOSTPRIJSCALCULATIE .................................................................. 4
MEDEDELING W EEK 3: ...................................................................................................................................... 4
INLEIDING ......................................................................................................................................................... 4
UITGANGSVOORBEELD ...................................................................................................................................... 5
BEGRIP KOSTPRIJS............................................................................................................................................ 5
VASTE EN VARIABELE KOST................................................................................................................................ 9
DIRECTE EN INDIRECTE KOSTEN ....................................................................................................................... 11
MARGINALE OF DIFFERENTIËLE KOSTEN ........................................................................................................... 12
INTEGRALE KOSTPRIJS OF PARTIËLE KOSTPRIJS ................................................................................................ 13
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 13
HOOFDSTUK 2: SPECIFIEKE WAARDERINGSPROBLEMEN .................................................................... 15
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 15
W AARDERING MATERIAALVERBRUIK ................................................................................................................. 15
W AARDERING AFSCHRIJVINGEN ....................................................................................................................... 16
RENTE OP EV EN VV....................................................................................................................................... 17
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 17
HOOFDSTUK 5: DE KOSTENPLAATSENMETHODE................................................................................... 18
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 18
KOSTENPLAATSENMETHODE ............................................................................................................................ 18
HOMOGENE KOSTENPLAATSEN ........................................................................................................................ 19
SOORTEN KOSTENPLAATSEN ........................................................................................................................... 20
ANALYTISCHE BOEKHOUDING ........................................................................................................................... 20
UITGANGSVOORBEELD .................................................................................................................................... 20
FABRICAGEKOSTPRIJS VERSUS VERKOOPKOSTPRIJS ......................................................................................... 21
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 22
HOOFDSTUK 6: KOSTPRIJSCALCULATIE EN RESULTAATBEPALING BIJ MASSAPRODUCTIE ........ 23
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 23
KENMERKEN VAN MASSAPRODUCTIE ................................................................................................................ 24
KOSTPRIJSCALCULATIE BIJ MASSAPRODUCTIE .................................................................................................. 24
W AARDERING VAN GOEDEREN IN BEWERKING ................................................................................................... 24
VOORBEELD: ER IS GEEN BEGINVOORRAAD GOEDEREN IN BEWERKING ............................................................... 25
VOORBEELD: ER IS WEL BEGINVOORRAAD GOEDEREN IN BEWERKING ............................................................... 28
VOORRAADWAARDERINGSSYSTEEM: FIFO, LIFO I.P.V. GEMIDDELDE WAARDE NIET TE KENNEN! ........................... 30
KOSTPRIJS VAN DE GEPRODUCEERDE GOEDEREN VERSUS KOSTPRIJS VAN DE VERKOCHTE GOEDEREN. .............. 30
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 31
HOOFDSTUK 7: ORDERCALCULATIE: KOSTPRIJSCALCULATIE EN RESULTAATBEPALING ............ 33
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 33
KENMERKEN VAN PRODUCTIE OP ORDER .......................................................................................................... 34
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 34
BELANG VAN DE KOSTPRIJSCALCULATIE BIJ PRODUCTIE OP ORDER .................................................................... 34
VOORCALCULATIE: STANDAARDKOSTPRIJSCALCULATIE ............................................................................... 34
NAGECALCULEERDE KOSTPRIJS ....................................................................................................................... 36
RESULTAATSBEPALING OVER DE PERIODE. ............................................................................................... 38
OEFENING ...................................................................................................................................................... 39
BUDGETTEREN .............................................................................................................................................. 39
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 39
TERMINOLOGIE ............................................................................................................................................... 40
VERKOOPBUDGET ........................................................................................................................................... 41
1
,Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
FIETSEN W ALTER G GEGEVENS: ...................................................................................................................... 41
PRODUCTIEBUDGET, GRONDSTOFFENBUDGET EN ARBEIDSBUDGET .................................................................... 42
PRODUCTIEBUDGET, GRONDSTOFFENBUDGET EN ARBEIDSBUDGET .................................................................... 43
BUDGET VOOR INDIRECTE PRODUCTIEKOSTEN .................................................................................................. 44
BUDGET VOOR INDIRECTE BEHEERS- EN VERKOOPKOSTEN ................................................................................ 44
GEBUDGETTEERDE RESULTATENREKENING ...................................................................................................... 45
GEBUDGETTEERDE BALANS ............................................................................................................................. 45
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 45
ANALYTISCH BOEKHOUDEN: EENVOUDIGE VOORBEELD ..................................................................... 48
HOE GAAT ANALYTISCH BOEKHOUDEN TE WERK? .............................................................................................. 48
REKENINGSTELSEL ANALYTISCH BOEKHOUDEN: ................................................................................................ 48
HOOFDSTUK 3: ACTIVITY-BASED COSTING ............................................................................................. 49
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 49
RATIONELE VS. IRRATIONELE VERDELING VAN DE INDIRECTE KOSTEN ................................................................ 50
KEUZE VAN DE VERDEELSLEUTEL BIJ TOEREKENING VAN DE INDIRECTE KOSTEN ................................................. 50
KEUZE VERDEELSLEUTEL BIJ TOEREKENING VAN DE INDIRECTE KOSTEN ............................................................ 52
TEKORTKOMING VAN DE TRADITIONELE KOSTPRIJSCALCULATIE .......................................................................... 52
KOSTPRIJSBEPALING OP BASIS VAN ACTIVITEITEN ............................................................................................. 52
IDENTIFICATIE VAN DE ACTIVITEITEN ................................................................................................................. 53
BEPALING VAN DE KOSTEN VAN DE ACTIVITEITEN............................................................................................... 53
BEPALING VAN DE ‘ACTIVITY COST DRIVERS’ VAN DE ACTIVITEITEN ..................................................................... 54
BEPALING VAN HET VOLUME VAN DE ‘ACTIVITY COST DRIVERS’ .......................................................................... 54
BEPALING VAN HET TARIEF PER EENHEID ‘ACTIVITY COST DRIVER’ VOOR ELKE ACTIVITEIT .................................... 54
BEREKENING VAN DE EENHEIDSKOSTPRIJS PER PRODUCT (OF DIENST)............................................................... 56
KOSTENHIËRARCHIE ........................................................................................................................................ 56
SOORTEN ‘ACTIVITY COST DRIVERS’ ................................................................................................................. 56
W INSTGEVENDHEIDSANALYSE OP BASIS VAN ACTIVITY-BASED COSTING ............................................................. 57
OEFENINGEN: ................................................................................................................................................. 57
HOOFDSTUK 11: BREAK-EVENANALYSE .................................................................................................. 60
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 60
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 60
METHODES OM HET BREAK-EVENPUNT TE BEPALEN........................................................................................... 60
TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN VAN DE BREAK-EVEN ANALYSE .......................................................................... 62
IMPLICIETE VERONDERSTELLINGEN VAN DE BREAK-EVEN ANALYSE ..................................................................... 63
OEFENINGEN: ................................................................................................................................................. 65
HOOFDSTUK 10: BELANGRIJKE BEGRIPPEN BIJ BESLISSINGSCALCULATIES ................................. 66
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 66
RELEVANTE KOSTEN EN OPBRENGSTEN............................................................................................................ 66
DIFFERENTIËLE KOSTEN, INCREMENTELE KOSTEN ............................................................................................ 67
OPPORTUNITEITSKOST .................................................................................................................................... 67
CONTRIBUTIEMARGE ....................................................................................................................................... 68
KORTE TERMIJN VERSUS LANGE TERMIJN ......................................................................................................... 68
HOOFDSTUK 12: SPECIALE ORDERS MET LAGE VERKOOPPRIJS ....................................................... 69
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 69
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 69
ONDERBEZETTING OF VOLLEDIGE BESETTING ................................................................................................... 69
ONDERBEZETTING........................................................................................................................................... 70
VOORWAARDEN VOOR HET AANVAARDEN VAN EEN SPECIAAL ORDER MET EEN VERKOOPPRIJS ONDER DE INTEGRALE
KOSTPRIJS ...................................................................................................................................................... 70
VOLLEDIGE BESETTING .................................................................................................................................... 71
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 71
2
,Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
HOOFDSTUK 13 – DE ‘MAKE-OR-BUY’ BESLISSING ................................................................................ 72
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 72
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 72
SITUATIE GEBONDEN ....................................................................................................................................... 72
SITUATIE 1: DE VRIJGEKOMEN CAPACITEIT WORDT NIET BENUT. ......................................................................... 73
SITUATIE 2: DE VRIJGEKOMEN CAPACITEIT WORDT BENUT.................................................................................. 73
SITUATIE 3: VERVANGING VAN DE MACHINE. ...................................................................................................... 74
KWALITATIEVE FACTOREN................................................................................................................................ 74
OEFENINGEN: ................................................................................................................................................. 74
HOOFDSTUK 14 – DE VERKOOPPRIJSBESLISSING ................................................................................. 75
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 75
PROBLEEMSTELLING ....................................................................................................................................... 75
BEÏNVLOEDENDE FACTOREN BIJ DE VERKOOPPRIJSBESLISSING.......................................................................... 75
VERKOOPPRIJSBEPALING GEBASEERD OP DE KOSTPRIJS (COST-BASED PRICING)................................................ 76
AFNEMERSGERICHTE PRIJSBEPALING (BUYER-BASED PRICING). ......................................................................... 78
PRIJSBEPALING OP BASIS VAN DE PRIJS VAN DE CONCURRENTIE (COMPETITION-BASED PRICING). ........................ 78
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 78
HOOFDSTUK 17: KOSTENBEHEERSING D.M.V. VERSCHILLENANALYSE ............................................ 79
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 79
VAN KOSTENBEREKENING NAAR KOSTENBEHEERSING ....................................................................................... 79
VERSCHILLENANALYSE VAN DE DIRECTE KOSTEN.............................................................................................. 81
HOEVEELHEIDSVERSCHIL ................................................................................................................................ 82
PRIJSVERSCHIL ............................................................................................................................................... 82
VERSCHILLENANALYSE MOTOR ........................................................................................................................ 83
VERSCHILLENANALYSE BEDRADING .................................................................................................................. 83
VERSCHILLENANALYSE ANDERE ONDERDELEN .................................................................................................. 83
VERSCHILLENANALYSE DIRECTE LONEN............................................................................................................ 83
VERSCHILLENANALYSE VARIABELE INDIRECTE KOSTEN ..................................................................................... 84
VERSCHILLENANALYSE VASTE INDIRECTE PRODUCTIEKOSTEN ........................................................................... 84
VERSCHILLENANALYSE VASTE BEHEERSKOSTEN ............................................................................................... 84
UITSPLITSING VAN HET GLOBAAL VERSCHIL....................................................................................................... 85
ALTERNATIEVE VOORSTELLING VOOR DE VERSCHILLENANALYSE VOOR DE INDIRECTE KOSTEN -> NIET KENNEN ... 85
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 85
H16 DE INVESTERINGSBESLISSING .......................................................................................................... 86
INLEIDING ....................................................................................................................................................... 86
PROBLEEMSTELLING: RATIONALISATIE-INVESTERING ......................................................................................... 86
STAPPEN IN HET INVESTERINGSBESLISSINGSPROCES ........................................................................................ 86
INLEIDENDE BEGRIPPEN................................................................................................................................... 87
BEOORDELINGSMETHODEN BIJ INVESTERINGEN ................................................................................................ 87
BEOORDELINGSMETHODE BIJ INVESTERINGEN: GEMIDDELD BOEKHOUDKUNDIG RENDEMENT ............................... 87
BEOORDELINGSMETHODE BIJ INVESTERINGEN: TERUGVERDIENMETHODE........................................................... 88
BEOORDELINGSMETHODE BIJ INVESTERINGEN: NETTO CONTANTE WAARDE ........................................................ 88
BEOORDELINGSMETHODE BIJ INVESTERINGEN: INTERNE RENDEMENTSGRAAD .................................................... 89
UITBREIDING VAN DE PROBLEEMSTELLING: BELASTINGSEFFECT ........................................................................ 90
UITBREIDING VAN DE PROBLEEMSTELLING: HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE VERKOOPWAARDE VAN ACTIVE ................. 90
UITBREIDING VAN DE PROBLEEMSTELLING: VERANDEREND NETTO BEDRIJFSKAPITAAL ......................................... 91
SENSITIVITEITSANALYSE .................................................................................................................................. 92
OEFENINGEN .................................................................................................................................................. 92
OVERZICHT EXAMENINFO ........................................................................................................................... 94
3
,Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
Hoofdstuk1: De techniek van kostprijscalculatie
Mededeling Week 3:
H10 van analytisch boekhouding laten vallen!
H9 -> Verrekenrekeningen ook laten vallen
Inleiding
We proberen met beperkte middelen maximale winst te bereiken
• Elke bedrijf heeft beperkte middelen (geld, tijd, personeel, vaste aciva,..) maar wil haar winst
maximaliseren;
• Wanneer we middelen inzetten (gebruiken) krijgen we kosten.
• Een kost is dus de vertaling van het gebruik van een middel.
We willen weten hoeveel dat er een bepaalde product kost?
Alle kostprijzen verzamelen en een kostprijs creeeren om winst te kunnen maken.
Management accounting wordt intern gebruikt
• Management accounting wordt intern gebruikt voor het nemen van bedrijfsbeslissingen
• Financial accounting wordt door externen gebruikt bij het bepalen van belastingen, het toekennen
van leningen …
• Management accounting is niet verplicht
Management accounting dient om interne beslissingen te vergemakkelijken
• Management accounting betreft:
• Informatie voor de interne gebruikers;
• Rapporten, overzichten,.. opgesteld wanneer de interne gebruikers dit nodig hebben om..
• Het nemen van een beslissing te faciliteren!
• Beslissingen zoals: gaan we producten zelf maken? Wat is een aanvaardbare verkoopprijs,
stoppen we de productie? Moeten we extra personeel aanwerven…
4
,Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
Uitgangsvoorbeeld
We werken het voorbeeld van een motorfiets uit (p.
3)
Maar wat is de “kostprijs” nu?
Marketing ja of neen?
Indirecte kosten?
Motor is een directe kost ( nodig om een motorfiets te maken )
In totaal 30 arbeidsuren = 20 +10
Indirecte arbeiders zorgen ervoor dat de machines altijd blijven werken.
Alle directe of indirecte kosten -> fabrikage kostprijs
Alle kosten die te maken hebben met verkoop -> verkoopkostprijs
Begrip kostprijs
• De kostprijs is de som van de kosten nodig voor het realiseren van een bepaalde prestatie
(verschil tussen fabricagekostprijs en verkoopkostprijs).
• Kosten zijn de in geldwaarde uitgedrukte offers van ingezette middelen.
• Concreet, antwoord op de vragen:
o Wat is de inhoud van de prestatie, het kostenobject?
o Welke kostensoorten zijn nodig voor deze prestatie?
o Hoe bepalen we de waarde van de kosten?
Staat los van onze uitgaven!
Bij het bepalen van de kostprijs moeten we een kostenobject
hebben
• De prestatie of het kostenobject moet eerst bepaald worden?
Waarvoor maken we de kosten?
5
,Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
• Betreft het een productieproces of een verkoopproces?
• De fabricagekostprijs is het geheel van de in geldwaarde uitgedrukte productiemiddelen die nodig
zijn om een afgewerkt product of een dienst te produceren:
o Productieonderneming: alle kosten tussen aankoop en aanwezigheid in het magazijn, nog
niet de marketingkosten!
o Handelsonderneming: alle kosten vanaf de aankoop tot het afleveren van eindproduct
o Dienstenorganisatie: alle kosten tijdens het proces tot het aanbieden van de dienst
We gaan ons vooral focussen op de fabrikagekostprijs.
Voor verkoopkostprijs houden we rekening met productie- en verkoopkosten.
We spreken van een verkoopkostprijs als de prestatie het verkochte product of dienst is, deze omvat dus
naast de kosten voor het productieproces ook de kosten voor het verkoopproces.
We werken het voorbeeld van een motorfiets uit
Fabricagekostprijs = produceren:
• Directe productiekosten
• Indirecte productiekosten
• Een deel! van de beheerskosten
Verkoopkostprijs = produceren + verkopen:
• Commissie
• Een deel! van de beheerskosten
Is dit ook de verkoopprijs?
Neen, want we willen ook winst maken verkoopprijs ≠
verkoopkostprijs
Verkoopprijs = verkoopkostprijs + stukje winst.
Kosten vinden plaats bij gebruik, uitgaven bij de betaling.
We registreren kosten wanneer we het “offer” brengen in het
productie proces. De uitgave registeren we wanneer we geld
uitgeven.
Een kost heeft dus te maken met het productie of
verkoopproces. Een uitgave met onze kas of onze bank.
6
, Mariana Piekhotska 2025-2026 Student Accountancy-fiscaliteit
Pas wanneer dat ik die motor maak gaat een kost in de kostprijs.
Op 15 januari kopen en betalen we grondstoffen, deze grondstoffen gebruiken we pas op 7 april. Wanneer
erkennen we een kost?
Opbrengsten vinden plaats bij de verkoop/productie, inkomsten bij betaling.
We registreren opbrengsten wanneer we het ons kostenobject realiseren (verkoop of productie). De
inkomsten registeren we wanneer we geld ontvangen.
Een opbrengst is het resultaat van het verkopen of produceren van onze kostenobjecten. Een inkomst
heeft te maken met liquide middelen (cash, bankrekeningen,..)
Op 13 februari verkopen we een motorfiets. De klant betaalt echter pas op 28 februari. Wanneer erkennen
we een opbrengst?
We kunnen drie kosten onderscheiden:
Verkoop-, beheers- en productiekosten
Van rechts naar links
Het is moeilijk te bepalen welk deel van de beheerskosten fabricage of verkoop zijn.
De verkoopkostprijs zijn de fabricagekosten + verkoopkosten.
De fabricagekosten zijn de productiekosten + deel van de beheerskosten (welk deel van het beheer gaat
naar productie?)
De verkoopkosten zijn de specifieke verkoopkosten + deel van de beheerskosten (welk deel van het
beheer gaat naar verkoop?)
7
