PSYCHODIAGNOSTIEK: HISTORIEK SLIDES HOORCOLLEGE
Kennisclip 1
testontwikkeling: 3 bepaalde gebeurtenissen
1. verschijnen van de Binet-Simon test in 1905
2. Eerste Wereldoorlog in 1914
3. Tweede Wereldoorlog in 1940
Resulteren in 6 periodes
testontwikkeling: 6 grote periodes
periode 0: vroege voorlopers
o er werden nog geen testen gedaan
o gaat over oude invloeden op de testen die ontstaan zijn
periode 1: aanloop naar… (18de eeuw – 1905)
periode 2: eerste ontwikkelingen (1905 – 1914)
o geboorte van de eerste testen
periode 3: stroomversnelling (1914 – 1940)
periode 4: consolidatie (1940 – 1965)
o invloeden WO II: testen rekruteren leger verder inzetten en ontwikkelen
o meer tests inzetten om psychologische oorlogsgerelateerde trauma’s te vergelijken en
behandelen
o psychologische testen en theorie errond niet meer nieuw, maar domein blijft bloeien
o al meerdere testen vele jaren in omloop, maar nu nieuwe versies van bestaande testen
en nieuwe testen ontwikkeld
o constant in ontwikkeling en zeker theorie rond testen in bloei
o mooi weerspiegeld in vorm van pak samenvattende handboeken, waarin men
ging reflecteren over praktijk van de testen zelf en
technische/psychometrische aspecten
o voorbeeld: [afb dia 8 slide 1] handboek psychological testing (tweede versie; 1954 1 ste
x uitgebracht) door Anne Anastasi
periode 5: recente geschiedenis (1965 – 2000)
PERIODE 0: VROEGE VOORLOPERS (VOOR 1700)
Chinese Oudheid: selectiesysteem voor kandidaat-ambtenaren
o tot in 20ste eeuw; om de 3 jaar steeds allerbeste selecteren, oude promoveren of ontslaan
o selecties qua prestaties in verschillende domeinen, later ook schriftelijke examens
o high stakes selectie (hoge inzet, grote goede gevolgen)
o afgeschaft rond 1906
OUDE GRIEKEN
typologie van de lichaamsvochten (Hippocrates)
o 4 vochten hangen samen met persoonlijkheid
o (on)evenwicht heeft weerslag op iemand zijn persoonlijkheid
o bv. “die is heel zwartgallig” valt in melancholische type (teveel zwarte gal),
, “cholerisch type” gele gal,…
Aristoteles: de ziel en het lichaam ‘sympathiseren’/staan in verband met elkaar
o kenmerken lichaam ~ persoonlijkheidskenmerken persoon
o verandering ziel beïnvloedt ook lichaam en andersom
o bv. dik en kort haar man met sterke constitutie, maar ook leugenachtig en trots,
meer onnozel dan verstandig,…
MIDDELEEUWEN EN NIEUWE TIJD
Giambattista della Porta (1535-1615)
o zoölogische methode, gebaseerd op dierfysiognomie oude grieken
o persoonlijkheidskenmerken koppelen aan uiterlijke kenmerken of soms aan
kenmerken van dieren
- dierfysiognomie = het beoordelen van de natuur zegt iets over het beoordelen
van de mens
o bv. mensen lijken op roofvogels kenmerken roofvogel (brutaal en schaamteloos)
mensen lijken op ezel met lelijk, stomp hoofd stompzinniger
NIEUWERE TIJD
Johann Kaspar Lavater (1741-1801): fysiognomie
o heeft deze discipline enorm populair gemaakt
o = gelaatkunde: aan de hand van silhouette van gelaat persoonlijkheidskenmerken van
medemens afleiden
o heel veel populariteit en aandacht voor de fysiognomie
Franz Joseph Gall (ca. 1800): frenologie
o inspiratie voor later breinonderzoek (Broca, Wernicke) (Greenberg et al., 2013)
o gebaseerd op fysiognomie, maar toch iets anders
o bepaalde delen van de hersenen hebben vlak onder de schedel een specifieke plaats en
deze kan je dus ook voelen aan de vorm van de schedel
o bepaalde eigenschappen meer aanwezig voelen door bult op de schedel
o achterhaald meer zat wel dicht bij het feit dat verschillende delen van de hersenen een
verschillende functie hebben
o bv. “wiskundeknobbel”, “talenknobbel”
Césare Lombroso (1835-1909): criminele fysiognomie
o gebruik in de rechtbank
o schedel en vorm van gelaat zeggen iets over aanleg tot criminaliteit
o men ging zo mensen waarschuwen over random mensen (waar ze niet eens van weten
dat die crimineel is) door gezichten van al bestaande criminelen
VROEGE VOORLOPERS
dergelijke theorieën werden vanaf het begin van de 20 ste eeuw minder populair, onder meer ontstaan
van de psychologische test
toch… tot in recentere tijden uitlopers van theorieën over verband tussen lichamelijke kenmerken &
psychologische eigenschappen
bv. Ernst Kretschmer (1988-1964): lichaamstypologie
, Chiromantie (handlijnkunde): kenmerken hand vgl. met kenmerken persoonlijkheid
Carl Huter (1861-1912): psychofysiognomie gebaseerd op de kiembladentheorie
o meer gebaseerd op wetenschappelijke evidentie
o men ontwikkelt 3 kiembladen; adhv hoe men die ontwikkelt, zal uiten in kenmerken
van een persoon
PERIODE 1: AANLOOP (18e E – 1905)
STIMULANSEN VANUIT DE PSYCHIATRIE
Philippe Pinel (1745-1826)
o 1794: “Krankzinnigen zijn niet misdadig maar ziek”
o Onstaan van interesse voor geestelijke abnormaliteit en zwakzinnigheid
“niet al de krankzinnigen zijn crimineel, ze zijn ziek”
Jean-Etienne Esquirol (1772-1840)
o 1838: onderscheid tussen zwakzinnigheid en krankzinnigheid
o sommige mensen hadden geen bepaalde psychische diagnose, maar waren gewoon
mentaal beperkt (zoals we nu zouden zeggen “lage intelligentie”)
Edouard Séguin (1812-1880)
o student van Esquirol
o Training van zwakzinnige kinderen is wel mogelijk!
o Focus op motorische en sensorische functies
o Performantietest: séguin form board (vormen op juiste plaats bord leggen)
o dit is ook een voorloper van de allereerste intelligentietest, maar nog geen zoals nu
Charcot (1825-1893)
o grondlegger van de neurologie
o leidde een van de belangrijkste centra voor psychiatrie en neurologie in Europa:
Hôpital la Salpétrière in Parijs
1885: pogingen tot diagnose krankzinnigheid (vs. zwakzinnigheid) door Kraepelin ~ Esquirol
1897: Ebbinghaus
o probeerde psychische vermoeidheid te meten door test waarin onvolledige zinnen
aangevuld moesten worden
in werkelijkheid probeerde hij cognitieve vaardigheden op een rudimentaire
manier in kaart te brengen
o later één van de eerste die pogingen deed om een psychologisch hogere-orde construct
(geheugen) op meer wetenschappelijke wijze te gaan onderzoeken
STIMULANSEN VANUIT DE GENETICA
Francis Galton (1822-1911)
o antropometrisch laboratorium peilde vooral naar lichamelijke eigenschappen
o belangrijk bij onderzoek individuele verschillen
Kennisclip 1
testontwikkeling: 3 bepaalde gebeurtenissen
1. verschijnen van de Binet-Simon test in 1905
2. Eerste Wereldoorlog in 1914
3. Tweede Wereldoorlog in 1940
Resulteren in 6 periodes
testontwikkeling: 6 grote periodes
periode 0: vroege voorlopers
o er werden nog geen testen gedaan
o gaat over oude invloeden op de testen die ontstaan zijn
periode 1: aanloop naar… (18de eeuw – 1905)
periode 2: eerste ontwikkelingen (1905 – 1914)
o geboorte van de eerste testen
periode 3: stroomversnelling (1914 – 1940)
periode 4: consolidatie (1940 – 1965)
o invloeden WO II: testen rekruteren leger verder inzetten en ontwikkelen
o meer tests inzetten om psychologische oorlogsgerelateerde trauma’s te vergelijken en
behandelen
o psychologische testen en theorie errond niet meer nieuw, maar domein blijft bloeien
o al meerdere testen vele jaren in omloop, maar nu nieuwe versies van bestaande testen
en nieuwe testen ontwikkeld
o constant in ontwikkeling en zeker theorie rond testen in bloei
o mooi weerspiegeld in vorm van pak samenvattende handboeken, waarin men
ging reflecteren over praktijk van de testen zelf en
technische/psychometrische aspecten
o voorbeeld: [afb dia 8 slide 1] handboek psychological testing (tweede versie; 1954 1 ste
x uitgebracht) door Anne Anastasi
periode 5: recente geschiedenis (1965 – 2000)
PERIODE 0: VROEGE VOORLOPERS (VOOR 1700)
Chinese Oudheid: selectiesysteem voor kandidaat-ambtenaren
o tot in 20ste eeuw; om de 3 jaar steeds allerbeste selecteren, oude promoveren of ontslaan
o selecties qua prestaties in verschillende domeinen, later ook schriftelijke examens
o high stakes selectie (hoge inzet, grote goede gevolgen)
o afgeschaft rond 1906
OUDE GRIEKEN
typologie van de lichaamsvochten (Hippocrates)
o 4 vochten hangen samen met persoonlijkheid
o (on)evenwicht heeft weerslag op iemand zijn persoonlijkheid
o bv. “die is heel zwartgallig” valt in melancholische type (teveel zwarte gal),
, “cholerisch type” gele gal,…
Aristoteles: de ziel en het lichaam ‘sympathiseren’/staan in verband met elkaar
o kenmerken lichaam ~ persoonlijkheidskenmerken persoon
o verandering ziel beïnvloedt ook lichaam en andersom
o bv. dik en kort haar man met sterke constitutie, maar ook leugenachtig en trots,
meer onnozel dan verstandig,…
MIDDELEEUWEN EN NIEUWE TIJD
Giambattista della Porta (1535-1615)
o zoölogische methode, gebaseerd op dierfysiognomie oude grieken
o persoonlijkheidskenmerken koppelen aan uiterlijke kenmerken of soms aan
kenmerken van dieren
- dierfysiognomie = het beoordelen van de natuur zegt iets over het beoordelen
van de mens
o bv. mensen lijken op roofvogels kenmerken roofvogel (brutaal en schaamteloos)
mensen lijken op ezel met lelijk, stomp hoofd stompzinniger
NIEUWERE TIJD
Johann Kaspar Lavater (1741-1801): fysiognomie
o heeft deze discipline enorm populair gemaakt
o = gelaatkunde: aan de hand van silhouette van gelaat persoonlijkheidskenmerken van
medemens afleiden
o heel veel populariteit en aandacht voor de fysiognomie
Franz Joseph Gall (ca. 1800): frenologie
o inspiratie voor later breinonderzoek (Broca, Wernicke) (Greenberg et al., 2013)
o gebaseerd op fysiognomie, maar toch iets anders
o bepaalde delen van de hersenen hebben vlak onder de schedel een specifieke plaats en
deze kan je dus ook voelen aan de vorm van de schedel
o bepaalde eigenschappen meer aanwezig voelen door bult op de schedel
o achterhaald meer zat wel dicht bij het feit dat verschillende delen van de hersenen een
verschillende functie hebben
o bv. “wiskundeknobbel”, “talenknobbel”
Césare Lombroso (1835-1909): criminele fysiognomie
o gebruik in de rechtbank
o schedel en vorm van gelaat zeggen iets over aanleg tot criminaliteit
o men ging zo mensen waarschuwen over random mensen (waar ze niet eens van weten
dat die crimineel is) door gezichten van al bestaande criminelen
VROEGE VOORLOPERS
dergelijke theorieën werden vanaf het begin van de 20 ste eeuw minder populair, onder meer ontstaan
van de psychologische test
toch… tot in recentere tijden uitlopers van theorieën over verband tussen lichamelijke kenmerken &
psychologische eigenschappen
bv. Ernst Kretschmer (1988-1964): lichaamstypologie
, Chiromantie (handlijnkunde): kenmerken hand vgl. met kenmerken persoonlijkheid
Carl Huter (1861-1912): psychofysiognomie gebaseerd op de kiembladentheorie
o meer gebaseerd op wetenschappelijke evidentie
o men ontwikkelt 3 kiembladen; adhv hoe men die ontwikkelt, zal uiten in kenmerken
van een persoon
PERIODE 1: AANLOOP (18e E – 1905)
STIMULANSEN VANUIT DE PSYCHIATRIE
Philippe Pinel (1745-1826)
o 1794: “Krankzinnigen zijn niet misdadig maar ziek”
o Onstaan van interesse voor geestelijke abnormaliteit en zwakzinnigheid
“niet al de krankzinnigen zijn crimineel, ze zijn ziek”
Jean-Etienne Esquirol (1772-1840)
o 1838: onderscheid tussen zwakzinnigheid en krankzinnigheid
o sommige mensen hadden geen bepaalde psychische diagnose, maar waren gewoon
mentaal beperkt (zoals we nu zouden zeggen “lage intelligentie”)
Edouard Séguin (1812-1880)
o student van Esquirol
o Training van zwakzinnige kinderen is wel mogelijk!
o Focus op motorische en sensorische functies
o Performantietest: séguin form board (vormen op juiste plaats bord leggen)
o dit is ook een voorloper van de allereerste intelligentietest, maar nog geen zoals nu
Charcot (1825-1893)
o grondlegger van de neurologie
o leidde een van de belangrijkste centra voor psychiatrie en neurologie in Europa:
Hôpital la Salpétrière in Parijs
1885: pogingen tot diagnose krankzinnigheid (vs. zwakzinnigheid) door Kraepelin ~ Esquirol
1897: Ebbinghaus
o probeerde psychische vermoeidheid te meten door test waarin onvolledige zinnen
aangevuld moesten worden
in werkelijkheid probeerde hij cognitieve vaardigheden op een rudimentaire
manier in kaart te brengen
o later één van de eerste die pogingen deed om een psychologisch hogere-orde construct
(geheugen) op meer wetenschappelijke wijze te gaan onderzoeken
STIMULANSEN VANUIT DE GENETICA
Francis Galton (1822-1911)
o antropometrisch laboratorium peilde vooral naar lichamelijke eigenschappen
o belangrijk bij onderzoek individuele verschillen
