College-aantekeningen Historiografie

Algemeen
Bij historiografie doen we onderzoek naar hoe andere mensen keken naar het verleden: wat
bestudeerden ze, hoe deden ze dat, welke vragen stelden ze, welke keuzes maakten ze, etc.
Er zijn 3 belangrijke historiografische stromingen:
 Politieke Geschiedenis: dit heeft betrekking op macht: wie heeft macht en waarom.
 Economische, Sociale en Demografische geschiedenis: gaat over het zichtbaar maken
van het onzichtbare: welke sociale groepen waren er en wat was hun plek in de
maatschappij. Ze gebruiken veel kwantitatieve methoden
 Cultuurgeschiedenis: gaat over kunst, muziek en architectuur, maar ook andere
cultuuruitingen, zoals gedrag en intellectuele cultuur
! er bestaat wel overlap tussen deze 3

Twee mogelijke benaderingen, volgens Daniel Woolf:
 Historici kunnen kijken naar de historiografie van één specifiek onderwerp: bijv. de
Franse Revolutie: wat waren de oorzaken, gevolgen, belangrijkste actoren, etc.
 Historici kunnen ook kijken naar de langetermijnontwikkeling: hoe schreven mensen
over het algemeen geschiedenis en hoe ontwikkelde dit zich

Primaire en secundaire bronnen:
 Een bron kan zowel een primaire als een secundaire bron zijn, dit ligt eraan wat je
onderzoekt
 Neem bijv. Herfsttij der Middeleeuwen van Johan Huizinga:
o Dit is een primaire bron, als je onderzoekt hoe men in de 19 e eeuw schreef over
de middeleeuwen
o Dit is een secundaire bron, als jij ook de middeleeuwen onderzoekt en met
Huizinga in discussie gaat over hoe hij bep. dingen interpreteert

Waarom historiografie?
 Om je eigen identiteit als historicus te ontdekken: wat wil ik bestuderen, wat vind ik
belangrijk en hoe verhoud ik me tot dat wat al is geschreven?
 Kritische reflectie: je bewust worden van wat er allemaal is geschreven, en vooral ook
wat er niet is geschreven
 Je wordt je bewust van continuïteiten en breuken in de geschiedenis; welke stroming
was wanneer relevant?
 Je wordt je bewust van het belang van de maatschappelijke context van de
geschiedschrijving; dit bepaalt wie er schrijft, waarover, welke methodes, etc.

Historiografie begrijpen door:
 Genoeg kennis te hebben/op te doen van de maatschappelijke context
 Actie-reactie: geen enkele historicus schrijft in een vacuüm; ze nemen altijd wat van
hun voorgangers mee, laten bepaalde dingen achter en voegen iets van henzelf toe
 Kenmerken, breuken en continuïteiten identificeren

Oudheid
Grieken
Vroege Griekse historiografie
 Oorsprong van geschiedschrijving ligt in de epen (bijv. van Homerus)
 Er wordt nauwelijks onderscheid gemaakt tussen feiten en mythen
 Veel gebeurtenissen worden toegeschreven aan Tyche: de godin van het lot en het
toeval
 Er ontstaat een cyclisch beeld van de geschiedenis: gebeurtenissen herhalen zich
telkens weer, zonder zichtbare ontwikkeling
 Historici pogen om lessen te trekken uit het verleden (historia magistra vitae)

,  Er werd vooral geschreven in doorlopende narratieven, en weinig chronografische
werken
 Geschiedenis werd vooral geschreven door de geletterde elite

Herodotus
 Was als één van de eerste historici duidelijk aanwezig in de tekst: hij gaf zijn mening,
erkende zijn vooroordelen en beschreef zijn methoden
 Had niet alleen aandacht voor politieke gebeurtenissen, maar ook voor sociale en
culturele geschiedenis, en tradities en gewoonten van allerlei volkeren; hij schreef niet
alleen over de Grieken, maar ook over de ‘barbaren’
 Betrekt nog wel mythen in zijn geschiedschrijving, maar kijkt al kritisch naar
sommige mythen
 Reisde veel, en verzamelde veel getuigenverklaringen om op te nemen in zijn werk,
hoewel hij hier ook wel kritisch naar keek
 Geschiedenis was voor hem een literair genre, het moest leuk zijn om te lezen en voor
te dragen

Thucydides
 Was een Atheens politicus en generaal tijdens de Peloponnesische oorlog, waar hij
over schreef
 Gebruikte net als Herodotus veel getuigenverklaringen, maar alleen van insiders die
heel dicht bij de gebeurtenissen stonden  geschiedenis was voor hem een zaak van
mannen uit de hoogste kringen van de samenleving, die het vaakst dichtbij
gebeurtenissen stonden en dus wisten waar ze het over hadden
o Hij beperkte zich dan ook vooral tot politieke geschiedenis, de geschiedenis
van ‘grote mannen’
 Wilde, in tegenstelling tot Herodotus, vooral schrijven over recente geschiedenis,
want wat ver in het verleden gebeurde, is moeilijk terug te halen
 Bekritiseert Herodotus voor het gebruiken van mythen als verklaringen
 In zijn verlangen om een eenduidig verhaal te vertellen, negeert hij soms bewijs dat
zijn verhaal tegenspreekt
 Meer dan Herodotus vindt hij dat historici over geschiedenis moeten oordelen
 Geschiedenis was voor hem ook een literair genre
 Nam fictieve speeches op in zijn verhaal, net als veel historici uit die tijd; hij gaf zelf
toe dat de speeches fictief waren, maar het ging hem erom dat hij de essentie van het
gezegde erin kon overdragen

Late Griekse historiografie
 Verandering: Opkomst van tirannen en warlords  geschiedschrijving richt zich meer
op individuen en hun prestaties; historici oordelen meer over het verleden
 Continuïteit: Ideale historicus was nog steeds een ‘man of affairs’, historici zijn nog
steeds duidelijk aanwezig in de tekst
 Polybius:
o Was een Griekse gijzelaar van de Romeinen
o Schreef over een oneindige cyclus van staatsvormen die elkaar telkens
opvolgden (monarchie  tirannie  aristocratie  oligarchie  democratie
 ochlocratie)
o Volgens hem hadden de Romeinen de cyclus succesvol doorbroken dankzij
hun gemengde constitutie met elementen van een monarchie, aristocratie en
democratie  stabiliteit
o Zijn werk was niet heel literair van aard
o Had meer aandacht voor primaire bronnen